Khi doanh nghiệp về nông thôn

Theo Tổng cục Thống kê, tính đến ngày 31/12/2014, chỉ có 3.844 doanh nghiệp (DN) nông nghiệp, chiếm dưới 1% tổng số được điều tra (420.251 DN hoạt động). Hiện con số này đã thay đổi, đến cuối năm 2017 có hơn 5.000 DN đầu tư vào khu vực nông nghiệp, trong đó DN ngoài nhà nước chiếm phần lớn (khoảng 85%). Đặc biệt, sự có mặt của các tập đoàn lớn như Vinamilk, Công ty cổ phần đường Lam Sơn, TH Truemilk, Tập đoàn Việt - Úc, Tập đoàn Vingroup, Him Lam, Viettel, FLC... đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp đã khiến tình hình có phần thay đổi.

“Đại gia” đã về với nông thôn nhưng thực sự nếu tính tổng số lượng DN vào khu vực này vẫn chưa nhiều: Mới chỉ có khoảng 1% tổng số DN cả nước. 

Yêu cầu mở rộng thị trường ra toàn cầu, hội nhập sâu rộng vào để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu thì không thể vắng mặc các DN. Vì lẽ đó, Chính phủ cũng đã có nhiều chính sách ưu đãi nằm kéo DN về với nông thôn, nhưng vì lý do gì DN vẫn e ngại? Các làng quê, trên các cánh đồng vẫn thưa vắng hình ảnh của các DN. 

Theo ông Đặng Kim Sơn- nguyên viện trưởng Viện Chính sách chiến lược Bộ NNPTNT, thì hiện vẫn còn nhiều vướng mắc cản bước nhà đầu tư đến với “ tam nông”. Theo ông Sơn, sự thu hút đầu tư vào nông nghiệp còn ít là vì lĩnh vực này nhiều rủi ro,  phụ thuộc quá nhiều vào thời tiết, dễ bị thiên tai, sản phẩm làm ra tiêu thụ bấp bênh vì độ co dãn tiêu dùng nông sản hay thay đổi, bảo hiểm chưa hiệu quả, sự liên kết nhà nông, nhà đầu tư kinh doanh, nhà khoa học chưa phổ biến và bền chặt….đó là những lý do cản bước các nhà đầu tư.

Không chỉ là lĩnh vực ít sinh lời, lắm rủi ro, mà khi DN vượt qua nhiều rào cản để về với nông thôn họ lại gặp phải những rào cản khác khó khăn hơn nhiều. Chẳng hạn, làm nông nghiệp mà muốn có sản phẩm hàng hóa, không manh mún, nhỏ lẻ như trước thì phải có miếng đất ra tấm ra món. Thế nhưng, hiện đất công cho khu vực nông nghiệp hầu như không còn. DN đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn đều phải mua lại quyền sử dụng đất của người dân nhưng lại né tránh cụm từ đền bù bồi thường, càng khiến cho việc tích tụ ruộng đất để xây dựng cơ sở hạ tầng cho DN cũng như mở rộng diện tích trồng cấy, lập trang trại chăn nuôi đã và đang tiếp tục gặp nhiều khó khăn, trở ngại.

Hay như việc hỗ trợ thuế cho khu vực nông nghiệp. Chính phủ đã xác định mục tiêu vận động chuyển đổi các hộ nông dân cá thể thành DN tư nhân trong nông nghiệp, nhưng thực hiện rất khó khăn. Một trong những nguyên nhân là do sản xuất kinh doanh nông nghiệp ở quy mô hộ cá thể thì được miễn thuế VAT, còn toàn bộ các khâu mà DN thu mua từ các hộ nông dân làm đầu vào sản xuất lại phải chịu thuế VAT và không được khấu trừ đầu ra. Bên cạnh đó, việc trở thành DN cũng đi kèm với cách thức quản trị khác, cần thêm người và tiền chi phí cao hơn. Thế nên nếu có đủ điều kiện, người dân cũng không muốn chuyển từ hộ cá thể thành DN nhỏ. 

Giới chuyên gia khuyến cáo, nếu không kéo DN vào lĩnh vực nông nghiệp để sản xuất hàng hóa theo chuỗi, đảm bảo đầu ra, chất lượng sản phẩm thì nông sản còn khó cạnh tranh trên sân nhà, chưa nói đến xuất khẩu. Thu hút DN về với nông thôn là việc làm cấp bách. Muốn thực hiện được điều này cần một cơ chế đủ hấp dẫn, sao cho DN cảm thấy yên tâm khi đầu tư vào khu vực vốn được coi là ít sinh lời này.

Thấu hiểu những nỗi đoạn trường của DN khi về với tam nông, Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 57/2018/NĐ-CP. Theo đó, các DN đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn sẽ được hưởng nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích của Nhà nước.

Cụ thể DN đầu tư vào khu vực nông thôn sẽ được Nhà nước ưu đãi và hỗ trợ thông qua miễn, giảm tiền sử dụng đất; miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước của Nhà nước; hỗ trợ tập trung đất đai; tiếp cận, hỗ trợ tín dụng; hỗ trợ nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao; hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, phát triển thị trường; hỗ trợ đầu tư cơ sở; cung cấp dịch vụ công và đầu tư kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn để tạo ra những giá trị mới cho khu vực nông nghiệp. Với những DN có dự án nông nghiệp ưu đãi đầu tư thì dự án đó được miễn tiền thuê đất, thuê mặt nước trong 15 năm đầu kể từ ngày Nhà nước cho thuê đất, thuê mặt nước và giảm 50% tiền thuê đất, thuê mặt nước trong 7 năm tiếp theo. DN có dự án nông nghiệp khuyến khích đầu tư thì dự án đó được miễn tiền thuê đất, thuê mặt nước trong 11 năm đầu kể từ ngày Nhà nước cho thuê đất, thuê mặt nước và giảm 50% tiền thuê đất, thuê mặt nước trong 5 năm tiếp theo.

Và để giúp các DN có dự án đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn tiếp cận được nguồn vốn, ngân sách địa phương sẽ hỗ trợ lãi suất vay thương mại sau khi dự án hoàn thành với mức hỗ trợ bằng chênh lệch lãi suất vay thương mại so với lãi suất tín dụng nhà nước ưu đãi đầu tư tính trên số dư nợ thực tế tại thời điểm xem xét hồ sơ hỗ trợ. …

Vui mừng vì sự điều chỉnh chính sách kịp thời của Chính phủ nhưng nhiều ý kiến cho rằng, sự hỗ trợ không nên dàn hàng ngang, cần sự thay đổi mô hình sản xuất một cách đa dạng và cần cơ chế phân chia lợi ích hợp lý giữa người nông dân và các DN. Đồng thời phải cải cách hành chính thông thoáng, thay mệnh lệnh hành chính bằng cơ chế thị trường, phải xem DN là lực lượng chủ đạo để dẫn dắt tạo ra giá trị lớn cho khu vực nông nghiệp. Có như vậy mới thu hút được DN đầu tư vào nông nghiệp.    

Nguyên Khánh/daidoanket.vn