Từ khi có chính sách đổi mới đến nay, so với các nước khác trong vùng, Việt Nam có mức tăng trưởng cao và ổn định. Mức tăng trưởng 4,5%/năm tạo lợi thế lớn trong xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an ninh lương thực. Trong khi các ngành kinh tế khác phải thường nhập siêu thì ngành nông nghiệp liên tục xuất siêu, tức chỉ có nông dân bù đắp được phần nào nhằm hạn chế nhập siêu.
Chưa tương xứng
TS Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho rằng nhiều năm trở lại đây, hiệu quả của sản xuất nông nghiệp đã phần nào bù đắp cho nền kinh tế. Tuy vậy, điều đáng tiếc là giá sản phẩm nông nghiệp hiện rớt thê thảm, phần nào kéo giảm lạm phát nhưng không ít người chỉ nói đến thành công của điều hành kinh tế vĩ mô mà chưa ghi nhận sự hy sinh của nông nghiệp, nông dân.
Chưa hết, nông nghiệp còn chịu sự tác động của quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa. Diện tích đất bị thu hẹp nhưng nông nghiệp vẫn cung cấp đủ lương thực cho xã hội, tham gia xóa đói giảm nghèo hiệu quả và xuất khẩu mang ngoại tệ về cho đất nước.
Nông nghiệp đóng góp 24% cho xuất khẩu, 20% cho GDP, 50% lao động cả nước nhưng đầu tư cho nông nghiệp, tiếc thay, lại chưa tương xứng. Như vậy cũng có nghĩa là lấy đi từ nông nghiệp nhiều nhưng trả lại cho nông nghiệp chưa được bao nhiêu. Hiện thu nhập 1 gia đình nông dân khoảng 10 triệu đồng/năm và điều này không thể giúp họ đầu tư phát triển được.
Cần cái nhìn mới
Theo ông Sơn, nhiều nước và vùng lãnh thổ trên thế giới có chính sách trợ cấp cho nông nghiệp rất lớn. Nhật Bản, Đài Loan trợ cấp cho nông nghiệp từ 60%-70%, Mỹ 15%, châu Âu 35%. Trong khi đó, nông dân nước ta chịu nhiều sức ép, tài nguyên đất đai ở một số nơi bị buộc phải nhường chỗ cho phát triển công nghiệp (kể cả làm sân golf), bên cạnh đó là những tác động từ quá trình biến đổi khí hậu, đô thị hóa. Nông nghiệp chưa được hỗ trợ bằng hệ thống bảo hiểm, chưa có dự báo thị trường, thiên tai, dịch bệnh. Hơn 40% hộ nông dân dường như phải tự lo liệu về thiên tai, dịch bệnh nên gặp nhiều khó khăn trong canh tác.
TS Đặng Kim Sơn cho rằng nên có chính sách thuận lợi cho nông nghiệp, nông thôn để phát huy nội lực. Lâu nay, khu vực này sản xuất ra nhiều sản lượng nhưng chủ yếu dựa vào tài nguyên. Đó chỉ là giải pháp hiệu quả trong điều kiện khó khăn, xuất phát điểm thấp.
Để giúp nông nghiệp phát triển hiệu quả hơn nữa, ông Sơn cho rằng cần phải tái cơ cấu nông nghiệp, chuyên môn hóa cho nông dân, hỗ trợ chuyển đổi việc làm, tăng quy mô sản xuất; phát triển tổ chức nông dân, cộng đồng; hỗ trợ kinh tế hợp tác, phát triển hiệp hội ngành nghề trong cổ phần hóa, tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước; tăng quy mô sản xuất, trao quyền cho nông dân.
Đặc biệt, nhà nước nên giảm bớt vai trò trong quy hoạch đất chi tiết như nuôi con gì, trồng cây gì mà để cho thị trường quyết định. Thay vào đó, nhà nước trực tiếp tham gia thu mua nông sản, quản lý dịch bệnh; đi sâu vào những hiệp định, pháp lý, quản lý, dịch vụ công, kiểm dịch, tài chính; còn những dịch vụ cụ thể nên giao cho tư nhân. Nhà nước chỉ nên quan tâm vào mảng giá trị gia tăng, đừng nên bắt buộc phải sản xuất bao nhiêu tấn, bao nhiêu con. Bên cạnh đó, cần tăng đầu tư công, thay đổi kết cấu đầu tư công nghệ, chế biến.
