Tìm cách giúp nông dân đổi đời

TS. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Tư vấn chính sách nông nghiệp (Bộ NNPTNT) cho biết: Diện tích và sản lượng lúa và nhiều cây công nghiệp đang tiếp tục tăng. Năm 2012 so với 2011, diện tích chè tăng 1%, sản lượng tăng 3,6%; diện tích cà phê tăng 6,1%, sản lượng tăng 1,2%; diện tích cao su tăng 13,6%, sản lượng tăng 9,4%; diện tích hồ tiêu tăng 6,1%, sản lượng tăng 0,6%; chỉ riêng cây điều giảm 10,4% về diện tích và 3,8% về sản lượng.

Tuy tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu nông sản chủ yếu dựa trên tăng khối lượng xuất khẩu nhưng giá xuất khẩu lại suy giảm mạnh.

Ông Tuấn dẫn chứng: Lúa gạo tăng 13,9% về lượng, nhưng chỉ tăng 2,1% về kim ngạch; cà phê tăng 40,3% về lượng và tăng 36% về kim ngạch; cao su tăng 25,4% về lượng, nhưng giảm tới 11,7% về kim ngạch; hạt điều tăng 25,3% về lượng, nhưng chỉ tăng 0,7% về kim ngạch.

Trong khi giá đầu vào tăng hoặc giảm chậm hơn giá đầu ra, khiến lợi nhuận thực suy giảm mạnh. Đáng chú ý, nhiều loại nông sản xuất khẩu truyền thống đang ở tình trạng vượt quy hoạch.

Ông Tuấn nhận định, diễn biến thị trường nông sản 2013 sẽ phức tạp. Kinh tế thế giới phục hồi chậm, nhu cầu tiêu dùng đình trệ vẫn là nguy cơ giảm giá xuất khẩu nông sản; giá đầu vào bất ổn, nông nghiệp tiếp tục đối mặt với rủi ro cao do thiên tai, dịch bệnh. Vì vậy, các giải pháp ngắn hạn cần thực hiện song song với quá trình tái cấu trúc ngành.

Giám sát cung, nâng cao chất lượng nông sản

Tại Hội nghị “Triển vọng thị trường các ngành hàng nông nghiệp Việt Nam năm 2013”, các đại biểu đã nhìn nhận một thực tế hiện nay là tăng trưởng xuất khẩu một số mặt hàng đang có xu hướng giảm, trong khi chúng ta đang đối mặt với nhiều vụ kiện, áp thuế chống bán phá giá, hàng rào kỹ thuật từ các thị trường nhập khẩu yêu cầu ngày càng cao.

Cùng với đó vai trò của các hiệp hội, ngành hàng chưa được phát huy trong việc tham gia điều phối các hoạt động xuất nhập khẩu. Các doanh nghiệp xuất khẩu trong nước tự cạnh tranh nhau, bán hàng với giá thấp. Hầu hết các doanh nghiệp chưa quan tâm đến nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, nên đã gây thiệt hại cho nông dân, doanh nghiệp và quốc gia. 

Trong “Đề án tái cấu trúc nông nghiệp Việt Nam: Gợi ý cho hoạch định chính sách và phát triển kinh doanh”, TS. Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn nêu: Tái cơ cấu ngành nông nghiệp cần ưu tiên phát triển công nghiệp chế biến, sản xuất máy nông nghiệp phục vụ sản xuất giá trị gia tăng cao, thúc đẩy sản phẩm có khả năng cạnh tranh, kết nối chuỗi giá trị toàn cầu.

Với lĩnh vực trồng trọt, hiện nhiều loại cây trồng đang được mở rộng diện tích, thâm canh tăng năng suất, thì trong tái cấu trúc sẽ phải thay đổi theo hướng: Giám sát cung, tăng chất lượng, chế biến và bảo quản sau thu hoạch. Cần ổn định diện tích từng loại cây công nghiệp tại các vùng lợi thế, phát triển liên kết chuỗi, chia sẻ lợi nhuận trong chuỗi giá trị. Với ngành thủy sản, hiện đang tập trung vào các sản phẩm chủ lực như: Tôm sú, tôm thẻ chân trắng, tôm càng xanh, cá tra thì chương trình tái cấu trúc cần chuyển hướng sang đa dạng hóa sản phẩm theo nhu cầu thị trường.

Ông Sơn gợi ý cho các doanh nghiệp cần nắm bắt nhu cầu thị trường, tham gia vào các dự án tái cơ cấu để tận dụng cơ hội về PPP (hợp tác công - tư). Các doanh nghiệp cần tìm kiếm xây dựng quan hệ đối tác với các tổ chức quốc tế, để liên kết chuỗi toàn cầu, đầu tư theo chiều sâu (bảo quản, chế biến, tiếp thị) để tăng giá trị gia tăng, liên kết chuỗi giá trị gắn với nông dân để tăng khả năng cạnh tranh. Đồng thời, áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng để tiêu thụ bền vững, chú trọng vấn đề xử lý tranh chấp thương mại, chống bán phá giá.

Ngoài ra, ông Sơn cũng kiến nghị Chính phủ và các Bộ, ngành cần tăng tín dụng cho doanh nghiệp ngành nông nghiệp, đặc biệt là khu vực tư nhân. Chú trọng xử lý các vấn đề về đất đai như: Đất nông nghiệp bị quy hoạch treo, giải quyết tranh chấp đất giữa người dân và các lâm trường quốc doanh. Đồng thời, tăng đầu tư công, tập trung vốn ngân sách hoàn thiện cơ sở hạ tầng thủy lợi, phòng chống thiên tai, đẩy mạnh các chương trình an sinh xã hội cho nông dân.

Cổng Thông tin Điện tử Chính Phủ