Đẩy mạnh xuất khẩu: Con đường còn nhiều chông gai

Thông qua các lộ trình cắt giảm, xóa bỏ hàng rào thuế quan và phi thuế quan, hàng hóa Việt Nam có thể dễ dàng hơn khi thâm nhập vào các thị trường, quốc gia đối tác trong các FTA, giúp mở rộng thị trường xuất nhập khẩu, tránh phụ thuộc vào một thị trường.

Đặc biệt, việc chính thức tham gia Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) được cho là cơ hội mở ra nhiều thuận lợi cho các DN xuất khẩu trong nước.

Trong những tháng đầu năm 2016 có thể thấy tình hình xuất khẩu của Việt Nam đang có nhiều khởi sắc. Theo đó, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng chủ lực như dệt may, giày dép, thủy sản… đều có xu thế tăng.

Theo số liệu vừa được Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố: tính chung 4 tháng đầu năm, kim ngạch hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam ước tính đạt 52,9 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2015. Trong đó kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng chủ lực đều có xu hướng tăng.

Theo báo cáo của ngành dệt may, kim ngạch xuất khẩu ngành dệt và may mặc tháng 4/2016 ước đạt 1,7 tỷ USD, tăng 5,2% so với cùng kỳ, nâng tổng  kim ngạch xuất khẩu ước đạt 6,82 tỷ USD, tăng 6,2% so với cùng kỳ năm 2015.

Trong khi đó, ngành da giày cũng duy trì kết quả sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu ở mức tăng 1 con số. Sản lượng giày dép da tháng 4/2016 ước đạt 21,5 triệu đôi, tăng 4% so với cùng kỳ. Kim ngạch xuất khẩu giày, dép các loại tháng 4 ước đạt 900 triệu USD, giảm 7,8% so với cùng kỳ.

Tính chung 4 tháng đầu năm 2016, sản lượng giày dép các loại ước đạt 77,9 triệu đôi, tăng 2,4% so với cùng kỳ. Kim ngạch xuất khẩu giày, dép các loại ước đạt 3,68 tỷ USD, tăng 4,8% so với cùng kỳ. Hai ngành công nghiệp xuất khẩu chủ lực là dệt may và da giày đã đem về giá trị xuất khẩu 10,5 tỷ USD trong 4 tháng đầu năm 2016.

Kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nông, lâm, thủy sản trong quý I/2016 đạt 6,73 tỷ USD, tăng 5,8% so với cùng kỳ năm 2015. Trong đó, lượng gạo xuất khẩu đạt 1,59 triệu tấn với giá trị đạt 692 triệu USD, tăng 41,6% về khối lượng và 40,8% về giá trị so với cùng kỳ năm 2015.

Xuất khẩu thủy sản đạt gần 1,36 tỷ USD, tăng 1,7%. Tương tự, các ngành hàng khác như gỗ và sản phẩm gỗ 2,1 tỷ USD, tăng 1,8%; điện thoại các loại và linh kiện 11,5 tỷ USD, tăng 23,8%; linh kiện điện tử đạt 5 tỷ USD, tăng 6,8%...

Mặc dù xuất khẩu đang có nhiều dấu hiệu tích cực nhưng theo đánh giá của các chuyên gia, với việc hội nhập sâu rộng, nhất là việc tham gia các FTA thì DN Việt cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh.

Theo Bộ Công Thương, TPP và EVFTA sẽ mang lại cơ hội rất lớn cho nền kinh tế và cộng đồng DN Việt Nam, nhất là các DN xuất nhập khẩu. Với việc tham gia TPP, dự đoán đến năm 2025, GDP của Việt Nam sẽ tăng 11%, xuất khẩu có thể tăng đến 28%. Đối với EVFTA sẽ giúp loại bỏ hơn 99% dòng thuế xuất khẩu từ Việt Nam sang thị trường EU và ngược lại.

Hiệp định này được đánh giá sẽ giúp kim ngạch xuất khẩu hàng năm của Việt Nam vào EU tăng thêm 4-6% so với trước khi ký kết. Lợi ích mà các FTA mang lại sẽ giúp các DN có nhiều điều kiện tiếp cận các thị trường, áp dụng các công nghệ tiên tiến và cạnh tranh bình đẳng đối với các đối tác các nước, giúp các DN phát huy tốt hơn những lợi thế của mình, từ đó nâng cao sức cạnh tranh.

Tuy nhiên, cơ hội cũng đi đôi với những thách thức. Khi Việt Nam ký kết và thực hiện các FTA thì DN xuất khẩu cũng phải đối mặt với những thách thức về quy tắc xuất xứ nghiêm ngặt từ các nước thành viên, nhất là thành viên TPP và EVFTA. Theo đó, các DN Việt Nam cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc về xuất xứ, các tiêu chuẩn về chất lượng, vệ sinh, an toàn thực phẩm, bởi hai Hiệp định này đòi hỏi tiêu chuẩn kỹ thuật cao hơn, đảm bảo hàng hóa dịch vụ đầu tư có chất lượng hơn.

Hiện nay, DN đang phải chịu nhiều áp lực bởi các thủ tục hành chính phức tạp, tốn kém. Bởi vậy, cộng đồng DN cũng mong muốn giảm bớt điều này, đồng thời kỳ vọng vào những giải pháp chính sách để nâng cao năng lực cạnh tranh, hỗ trợ phát triển.

Nhằm hỗ trợ và thúc đẩy các DN xuất khẩu phát triển, theo ông Lê An Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á-Thái Bình Dương (Bộ Công Thương), mục tiêu sắp tới là tập trung vào việc đa dạng hoá, mở rộng thị trường xuất nhập khẩu, đồng thời giảm bớt sự phụ thuộc xuất khẩu vào một số thị trường nhất định như Trung Quốc và tham gia sâu rộng vào hệ thống phân phối, đặc biệt là khu vực châu Mỹ, châu Âu…

Theo đó, Bộ Công Thương sẽ hỗ trợ xuất nhập khẩu thông qua các hoạt động như nghiên cứu, xây dựng chính sách khuyến khích, hỗ trợ DN tham gia vào mạng lưới sản xuất, phân phối ở nước ngoài; hỗ trợ DN ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại và tranh chấp thương mại quốc tế; nâng cao năng lực của DN, hiệp hội ngành hàng; củng cố phát triển nhóm thị trường trọng điểm và những mặt hàng xuất khẩu có thế mạnh…