Kịch bản xuất khẩu tôm 2013?

Bốn nguyên nhân gây sụt giảm

Năm 2012, sản phẩm tôm Việt Nam được XK sang 92 thị trường và vùng lãnh thổ, giá trị kim ngạch XK ước đạt 2,25 tỷ USD, giảm khoảng 6,3% so với năm 2011. Cụ thể, trong top 10 thị trường NK chính có tới 5 thị trường giảm mạnh là Hoa Kỳ (15,6%), EU (24%), Canada (14,1%), ASEAN (22,2%) và Thụy Sĩ (10,5%).

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cho biết, có 4 nguyên nhân chính khiến giá trị XK tôm sụt giảm.

Thứ nhất, trong năm 2012, dịch bệnh hội chứng tôm chết sớm xảy ra tại nhiều vùng nuôi (cả tôm sú và tôm chân trắng) khiến nguồn tôm nguyên liệu bất ổn, giá cũng biến động mạnh khiến DN rất khó xoay xở.

Thứ hai, chi phí đầu vào tăng cộng với dịch bệnh liên tiếp khiến chi phí sản xuất tôm tăng 15 - 25%. Tỷ lệ thành công trong sản xuất tôm của Việt Nam chỉ đạt 30-40% (trong khi tỷ lệ này ở Thái Lan là 70%). Giá tôm nguyên liệu cao ảnh hưởng lớn tới giá thành phẩm khiến tôm Việt Nam khó cạnh tranh được về giá so với nhiều nhà cung cấp khác. Chẳng hạn, giá tôm Việt Nam đang cao hơn 15 - 25% so với giá tôm của Indonesia, Ấn Độ hay Ecuador.

Thứ ba là “rào cản Ethoxyquin” từ Nhật Bản. Trong vòng vài năm trở lại đây, Nhật Bản là thị trường NK tôm lớn nhất của Việt Nam và được coi là “cửa ra quan trọng” trong năm 2012. Tuy nhiên, từ sau khi áp dụng quyết định kiểm tra 100% sản phẩm tôm Việt Nam NK vào Nhật Bản đối với Ethoxyquin, XK tôm của nước ta sang thị trường này bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo thống kê, 5 tháng đầu năm 2012, XK tôm sang Nhật Bản đạt mức tăng trưởng 23 – 52,5%/tháng so với cùng kỳ nhưng từ tháng 7/2012, XK tôm sang Nhật Bản giảm rõ rệt (1,5 - 16,6%), không những thế còn bị ép giá.

Thứ tư là nhu cầu NK ở các thị trường lớn như Hoa Kỳ và EU liên tục giảm. Tại các nước EU, do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính nên 7 tháng đầu năm 2012, giá trị NK tôm giảm tới 27,8% so với cùng kỳ năm 2011. Tại thị trường Hoa Kỳ, tính chung 10 tháng đầu năm 2012, giá trị NK tôm từ các DN Việt Nam cũng giảm 7,6% so với cùng kỳ do cung vượt quá cầu và tiêu thụ chậm.

Ngoài những nguyên nhân trên, theo một số DN chế biến XK tôm, việc phải tăng cường NK tôm nguyên liệu từ Thái Lan để bù đắp thiếu hụt nguồn tôm nguyên liệu trong nước đã khiến giá XK tôm của Việt Nam cao hơn so với một số nhà XK khác. Chẳng hạn, trên thị trường Nhật Bản, giá trung bình tôm nguyên liệu đông lạnh NK từ Việt Nam đạt 11,2 USD/kg, trong khi giá trung bình NK từ Ấn Độ là 8,6 USD/kg, thấp hơn 2,6 USD/kg.

Hai rào cản phải vượt

Theo Vasep, mặc dù bức tranh chung trong năm 2012 khá “tối màu” nhưng vẫn có thể kỳ vọng vào một kịch bản khả quan cho XK tôm trong năm 2013. Cụ thể, lượng tôm XK sang các nước châu Á có thể tăng vì tăng trưởng kinh tế khu vực này được dự báo ở mức ổn định. Các thị trường như Singapore, Philippines, Đài Loan (Trung Quốc), Trung Quốc có khả năng vẫn sẽ tăng. Thêm vào đó, hai thị trường NK lớn là Hàn Quốc và Australia trong suốt năm 2012 đều duy trì tăng trưởng NK. Theo đó, trong 11 tháng đầu năm 2012, giá trị XK tôm sang Hàn Quốc đạt khoảng 154,3 triệu USD, tăng 9,8% so với cùng kỳ. Ước tính, cả năm kim ngạch XK tôm vào thị trường này đạt khoảng 165 triệu USD, tăng 6% so với năm 2011. Tương tự, tại thị trường Australia, năm 2012, giá trị kim ngạch NK đạt 110 triệu USD, tăng khoảng 37,5%.

Lãnh đạo Vasep cho biết, thời gian tới, nếu chúng ta tìm được giải pháp chữa bệnh tôm chết sớm, tìm được chất thay thế Ethoxyquin trong thức ăn nuôi tôm, có chế tài pháp lý hoặc biện pháp ngăn chặn tình trạng thương lái tranh mua tôm nguyên liệu để xuất tiểu ngạch sang Trung Quốc... thì có thể hy vọng năm 2013, sản lượng tôm trong nước sẽ đạt khoảng 240.000 tấn, giá trị XK tôm Việt Nam sẽ giữ mức 2,4 tỷ USD như đã đạt trong năm 2011 và tăng khoảng 6,5% so với năm 2012.

Tuy nhiên, nếu 2 thách thức chính là dịch bệnh và “rào cản Ethoxyquin” tại thị trường Nhật Bản chưa được giải quyết hoặc giảm thiểu mức độ ảnh hưởng, thêm vào đó, những khó khăn về vốn vay cho DN đầu tư nuôi và thu mua nguyên liệu chưa được Nhà nước và các ngân hàng quan tâm thỏa đáng thì rất có thể ngành tôm sẽ gặp khó khăn hơn trong năm 2013. Theo đó, nguồn cung tôm nguyên liệu XK có thể giảm khoảng 30 - 40%, tôm sú nuôi quảng canh sẽ có cơ hội phát triển nhưng sản lượng nuôi thấp, sản lượng tôm chân trắng sụt giảm nghiêm trọng. DN sẽ phải NK tôm từ một số nước để gia công chế biến XK, giá tôm XK trung bình sẽ tăng do nhu cầu lớn hơn nguồn cung. Dự báo sản lượng XK tôm sẽ đạt dưới 200.000 tấn các loại, giá trị đạt khoảng 1,9 tỷ USD, giảm 13% so với năm 2012.

Đó là chưa kể XK tôm sẽ bị ảnh hưởng khi bị kiện chống trợ giá tại Hoa Kỳ. DN sẽ gặp nhiều khó khăn nếu con tôm bị áp cả 2 loại thuế là bán phá giá và bán trợ cấp.

Thạch Bình

Nguồn:kinhtenongthon.com.vn