Khẳng định vai trò hợp tác xã trong xây dựng nông thôn mới

Tuy nhiên, để hoạt động HTX đi vào chiều sâu và phát triển đúng hướng, cần có bước đi phù hợp để các mô hình HTX thay đổi về chất một cách bền vững.

Nhân tố quan trọng trong xây dựng NTM

Thực tiễn xây dựng NTM thời gian qua cho thấy, kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX, nếu phát triển đúng hướng, sẽ là một yếu tố và động lực cơ bản góp phần tạo nền tảng để thúc đẩy quá trình xây dựng NTM. Ðặc biệt, trong những năm gần đây, với yêu cầu tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp, kinh tế HTX đã có bước phát triển mới về số lượng, hiệu quả hoạt động được nâng cao, với đủ các loại hình dịch vụ thúc đẩy sản xuất kinh doanh ở khu vực nông thôn phát triển. Các HTX nông nghiệp đã phát huy được vai trò tập hợp, vận động, thay đổi cách nghĩ, cách làm cho bà con nông dân, ứng dụng có hiệu quả các tiến bộ khoa học kỹ thuật, nâng cao hiệu quả sản xuất và nhất là đã thực hiện tốt việc liên doanh, liên kết, bảo đảm đầu ra ổn định cho nông sản. Trên một số lĩnh vực, HTX đã mở rộng sản xuất, tạo thêm nhiều ngành nghề, phát triển kinh doanh tổng hợp, đầu tư trang thiết bị để nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, đóng góp một phần không nhỏ cho ngân sách nhà nước; đồng thời tham gia các hoạt động xã hội trên địa bàn dân cư, xóa đói, giảm nghèo ở địa phương, giải quyết nhu cầu, lợi ích chính đáng của xã viên và người lao động, như đóng bảo hiểm xã hội, thực hiện tốt công tác an toàn vệ sinh lao động - phòng, chống cháy nổ theo quy định của Nhà nước. Bên cạnh đó, có không ít HTX nhanh chóng thích nghi với cơ chế thị trường, tạo sự liên kết, hợp tác với nhau và với các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế mang lại hiệu quả kinh tế cho xã viên, góp phần làm thay đổi căn bản đời sống của người dân và bộ mặt nông thôn trong xây dựng NTM. Theo điều tra của Liên minh HTX Việt Nam, doanh thu và lợi nhuận của các HTX hiện nay đã có những bước tiến vượt bậc và có xu hướng tăng cao. Chỉ tính riêng sáu tháng đầu năm 2013 đã tăng từ 10 đến 15% so cùng kỳ năm 2012. Thu nhập bình quân của xã viên, người lao động khu vực HTX nông nghiệp đạt từ 700 nghìn đồng đến 1,5 triệu đồng/người/ tháng. Riêng khu vực HTX phi nông nghiệp đạt từ 1,8 đến 3 triệu đồng /người/ tháng.

Ði đầu trong phát huy vai trò HTX trong xây dựng NTM phải kể đến HTX An Mỹ, huyện Mỹ Ðức, TP Hà Nội. Chính quyền xã An Mỹ đã linh hoạt trong chỉ đạo, tạo mọi điều kiện thuận lợi để HTX An Mỹ đầu tư, hoạt động có hiệu quả trong các lĩnh vực: điện, thủy lợi, cung cấp giống cây trồng... Bí thư kiêm Chủ tịch UBND xã An Mỹ Nguyễn Ngọc Ðan, khẳng định, do có sự đa dạng trong hoạt động của HTX cho nên trải qua bốn lần dồn điền đổi thửa, đến nay hầu hết ruộng đất canh tác của An Mỹ đã trở thành những cánh đồng lớn có thể áp dụng khoa học - kỹ thuật vào trong sản xuất, đời sống của người dân được nâng lên đáng kể, nhất là bộ mặt nông thôn đã có những khởi sắc, tạo điều kiện tốt để xã An Mỹ dần cán đích 19 tiêu chí trong xây dựng NTM. Chủ nhiệm HTX An Mỹ, Nguyễn Văn Tài, người có hơn 30 năm gắn bó với HTX bày tỏ: Muốn phát triển tốt mô hình HTX và để HTX phục vụ tốt nhất cho bà con thì Ban quản lý HTX phải tâm huyết với nghề, phải dám nghĩ dám làm, đưa khoa học - kỹ thuật vào đồng ruộng, đến với bà con nông dân. Bên cạnh đó, cần phải xã hội hóa hoạt động của HTX.

Ở huyện Quảng Yên (Quảng Ninh), HTX Ðồng Tâm, thôn 7, xã Sông Khoai, cũng là một trong những điểm sáng về sự đoàn kết sẽ cho sức mạnh gấp bội khi những người cùng chí hướng gắn kết lại với nhau trong HTX.

Tiếp chúng tôi tại trang trại, anh Vũ Văn Nhung, Chủ nhiệm HTX Ðồng Tâm vui vẻ kể cho chúng tôi nghe về những ngày đầu thành lập HTX. Theo chỉ đạo của UBND huyện Yên Hưng, xã Sông Khoai đã đưa các hộ dân ra vùng dự án để phát triển nuôi trồng thủy sản, trang trại. Giai đoạn đầu, các hộ gặp không ít khó khăn vì hệ thống giao thông, nước sinh hoạt, điện thắp sáng chưa có, ảnh hưởng không nhỏ tới sản xuất kinh doanh. Trước thực tế quá khó khăn của người dân, anh Nhung đứng ra vận động bà con trong vùng dự án thay đổi cách nghĩ, cách làm và nhất là biện pháp để liên kết tạo ra sức mạnh tổng hợp trong sản xuất kinh doanh. HTX Ðồng Tâm ra đời gồm 50 hộ dân với phương châm, tất cả các hộ đầu tư con gì, giống gì, tiêu thụ thế nào đều đưa ra HTX bàn bạc cụ thể, thống nhất mới triển khai thực hiện. Chính cách làm này đã giúp HTX Ðồng Tâm trở thành địa chỉ tin cậy của người dân không chỉ trong huyện, trong tỉnh mà còn của khu vực Ðông Bắc Bộ.

Song song với sự thành công của HTX Ðồng Tâm là HTX rau an toàn Tiền An hiện đang quản lý 52 ha, trong đó 30 ha ứng dụng khoa học công nghệ, 22 ha phát triển sản phẩm theo hướng xây dựng thương hiệu. Vùng rau Tiền An mỗi năm quay vòng ba vụ, mỗi vụ thu hoạch 375 tấn sản phẩm rau an toàn, cho thu nhập 200 triệu đồng/ha, trừ chi phí 30%, mỗi ha thu lãi khoảng 140 triệu đồng, góp phần tăng thu nhập cho người nông dân. Theo tính toán của xã viên, bình quân mỗi hộ thu nhập từ trồng rau đạt hơn 45 triệu đồng/hộ/năm, chưa kể thu nhập từ trồng lúa và các lĩnh vực chăn nuôi, ngành nghề khác.

Các HTX nông nghiệp không chỉ là nhân tố quan trọng tạo sức mạnh trong sản xuất nông nghiệp mà cả trong xây dựng nông thôn mới ở các địa phương. Tại các xã điểm NTM, HTX là đơn vị chủ trì xây dựng cánh đồng mẫu lớn, thực hiện tốt công tác dồn điền đổi thửa, sắp xếp, bố trí sản xuất cho bà con xã viên...

Góp phần đẩy nhanh tiến độ NTM

Cả nước hiện có khoảng 19.800 HTX, 54 liên hiệp HTX, 370 nghìn tổ hợp tác, bảo đảm việc làm cho khoảng 12,5 triệu hộ xã viên và người lao động, góp phần xóa đói giảm nghèo, đóng góp phần đáng kể vào GDP của cả nước. Trong đó có 9.964 HTX nông, lâm, diêm nghiệp, thủy sản; 1.473 HTX thương mại dịch vụ; 1.078 HTX giao thông vận tải; 778 HTX xây dựng; 3.074 HTX công nghiệp tiểu thủ công nghiệp; 1.142 quỹ tín dụng nhân dân; 1.589 HTX dịch vụ điện nước; 749 HTX thuộc các lĩnh vực khác. Một số địa phương có nhiều HTX thành lập mới như Hà Tĩnh: 36 HTX, Vĩnh Phúc: 28 HTX, Bắc Giang: 21 HTX...

Mặc dù vai trò của HTX trong xây dựng NTM đã được khẳng định, nhưng trong quá trình phát triển, các HTX vẫn gặp không ít khó khăn. Ðược biết, khi thành lập, HTX được Nhà nước hỗ trợ kinh phí, hướng dẫn về khoa học kỹ thuật, hỗ trợ về giống cây trồng, vật nuôi và chỉ ra những mô hình làm ăn có hiệu quả, nhưng không phải HTX nào cũng thu được kết quả như mong đợi. Theo kinh nghiệm của Chủ nhiệm HTX An Mỹ Nguyễn Văn Tài, nếu không có thái độ ứng xử đúng đắn với tài sản chung của HTX thì máy móc sẽ nhanh xuống cấp do nhiều người sử dụng chung, mà bài học có thể thấy từ thực tế của An Mỹ. Từ năm 1998, xã có máy đập MTZ50 nhưng do tập thể dùng chung nên nhanh chóng trở thành đống sắt. Vì vậy, việc xã hội hóa thiết bị, máy móc là then chốt để có thể phát huy hết khả năng của máy móc và sử dụng được lâu dài. Hiện, HTX An Mỹ có 1,7 tỷ đồng vốn lưu động và có 21 máy gặt, đập các loại và đều gắn với kinh tế hộ. HTX đứng ra thành lập các tổ sản xuất, sắp xếp máy móc hợp lý cho nên toàn bộ diện tích đất nông nghiệp tại địa phương được xử lý chỉ trong một tuần, người dân chỉ phải thăm đồng, nhổ cỏ và ở nhà chờ thóc về.

Trao đổi ý kiến về vai trò của HTX, ông Nguyễn Văn Kính ở thôn Ðoan Nữ không giấu được niềm vui do nhận được sự hỗ trợ đắc lực từ những dịch vụ của HTX, nhất là về khoa học - kỹ thuật, giúp giảm bớt sức lao động, tăng thu nhập cho bà con nông dân. Trước mỗi vụ sản xuất, HTX lại gửi phiếu đăng ký để bà con lựa chọn trồng giống nào, phân bón ra sao... điều đó giúp HTX chủ động phục vụ sản xuất. Nhờ phát huy được vai trò, sức mạnh của HTX mà kinh tế hộ gia đình ở An Mỹ và rất nhiều địa phương đã có những thay đổi rõ nét; những công trình điện, đường, trường trạm, hệ thống thủy lợi được xây dựng bền vững, góp phần đẩy nhanh tốc độ xây dựng NTM

Tăng sức mạnh của HTX

Tại lễ kỷ niệm 20 năm thành lập, Liên minh HTX Việt Nam đã đặt ra vấn đề củng cố và phát huy sức mạnh của HTX phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội, góp phần đẩy nhanh tiến độ xây dựng nông thôn mới. Bên cạnh những ghi nhận tích cực cũng có không ít những ý kiến mổ xẻ những hạn chế cần khắc phục để HTX phát triển theo hướng bền vững, góp phần đẩy nhanh tốc độ xây dựng NTM. Trong khi chờ Luật HTX đi vào cuộc sống, việc cần làm là đẩy mạnh việc thông tin, tuyên truyền để mọi người dân nhận thức đúng vai trò, nội dung và mục tiêu của hoạt động HTX trong quá trình thực hiện chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới. Cũng như từng bước giúp người dân tự nhận thức được quyền lợi, nghĩa vụ và tự nguyện tham gia vào HTX. Ðồng thời, có sự bàn bạc dân chủ và tính toán cho công bằng hợp lý trong quá trình hình thành và tổ chức sản xuất, nâng cao trình độ cán bộ quản lý HTX. Các địa phương cũng cần sớm triển khai chính sách ưu đãi cho các HTX thuê đất lâu dài để ổn định sản xuất, yên tâm đầu tư công nghệ tiên tiến, ưu tiên vay vốn ngân hàng để đầu tư mở rộng sản xuất, vì hầu hết các HTX chưa có trụ sở, không có đất thuê lâu dài, đa số các HTX đều thiếu vốn hoạt động, chưa tiếp cận được nhiều với các tổ chức tín dụng do không có tài sản thế chấp. Các cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở, trong khi tập trung nỗ lực để xây dựng nông thôn mới, cần nhận thức một cách đúng đắn về vị trí và vai trò của HTX, từ đó, dành sự quan tâm, đầu tư về mọi mặt để phát triển kinh tế HTX, làm cơ sở vững chắc để đẩy nhanh tiến độ xây dựng NTM phù hợp với nguyện vọng của đông đảo người dân.

Theo Ngọc Sơn - Hoàng Chiến/nhandan.com.vn