Hỗ trợ kinh tế tập thể trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp

Theo Cục kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), thời gian qua, vai trò của các HTX, THT trong việc hỗ trợ liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản theo mô hình cánh đồng lớn từng bước được khẳng định, nhất là ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Thông qua các HTX, THT, liên kết giữa nông dân với các doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ mía đường, chè, sữa bò… được củng cố. Tại các tỉnh ven biển, số lượng THT đánh bắt xa bờ phát triển nhanh và hoạt động có hiệu quả. Bên cạnh việc hỗ trợ cho xã viên, các HTX, THT còn có nhiều hỗ trợ cho nông nghiệp, nông thôn, đặc biệt trong xây dựng nông thôn mới.

Tuy nhiên, do các THT có quy mô nhỏ; nội dung hợp tác chủ yếu là chuyển giao kỹ thuật, áp dụng giống mới, dịch vụ thủy lợi; thành viên ban điều hành THT hầu hết chưa qua đào tạo bồi dưỡng kiến thức cho nên việc quản lý tổ chức hoạt động hiệu quả không cao. Phần lớn các HTX đều gặp nhiều khó khăn trong hoạt động; giá trị sản xuất, kinh doanh có quy mô nhỏ bé (bình quân khoảng một tỷ đồng/HTX). Hơn 20% số HTX đã dừng hoạt động nhưng chưa chuyển đổi hoặc giải thể được (do vướng mắc trong quá trình xử lý tài sản, công nợ). Số HTX hoạt động có hiệu quả tốt chỉ đạt khoảng 10%. Rất ít HTX chuyên ngành, nhất là các hợp tác xã chuyên ngành ứng dụng sản xuất công nghệ cao, hoạt động có hiệu quả. Cơ sở vật chất phục vụ sản xuất - kinh doanh - dịch vụ của hợp tác xã nghèo nàn. Hầu hết số cán bộ quản lý HTX chưa qua tập huấn nghiệp vụ chuyên môn. Nhìn chung khối các HTX, THT trong nông nghiệp hiện hay chưa phát huy nhiều về vai trò là cầu nối nông dân với doanh nghiệp, sản xuất với chế biến, tiêu thụ.

Ðể thúc đẩy cơ cấu lại và phát triển nông nghiệp cần có nhiều hơn nữa các HTX và các hình thức hợp tác, liên kết có hiệu quả. Ðó có thể là những hình thức đa dạng, như HTX, THT, tổ đoàn kết, hợp đồng liên kết không phụ thuộc vào địa giới hành chính. HTX tập trung làm những việc nông dân cá thể không làm được, hoặc làm kém hiệu quả, khi hợp tác thì có lợi ích cao hơn, chủ yếu là phối hợp giao dịch thị trường (đầu vào, đầu ra), hướng dẫn và giám sát thực hiện các quy trình kỹ thuật, tổ chức dịch vụ kỹ thuật (bảo vệ thực vật, bơm nước, quản lý thủy nông, chế biến…). HTX hoạt động có hiệu quả sẽ thúc đẩy áp dụng khoa học kỹ thuật, kể cả công nghệ cao, tổ chức liên kết với doanh nghiệp để cung ứng đầu vào, chế biến và tiêu thụ sản phẩm do nông dân làm ra.

Tuy nhiên, HTX và các hình thức hợp tác, liên kết rất cần được sự hỗ trợ của Nhà nước phù hợp từng loại hình, như: hướng dẫn kỹ thuật cho các HTX, xã viên; quản lý tốt dịch bệnh, chất lượng vật tư bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh; hỗ trợ xúc tiến thương mại; xây dựng cơ sở hạ tầng; tập huấn bồi dưỡng cán bộ quản lý hợp tác xã theo hướng đào tạo từ thực tiễn, đào tạo kỹ năng, năng lực cho cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế hợp tác; tổ chức tập huấn chủ trang trại, tổ hợp tác và liên kết xây dựng cánh đồng lớn.

Bên cạnh đó, các bộ, ngành liên quan cần tiếp tục có giải pháp hỗ trợ các HTX nông nghiệp, nhất là cung cấp đủ tín dụng với cơ chế phù hợp điều kiện của các HTX để các đối tượng này có thể tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng đối với một số hoạt động dịch vụ thiết yếu cho sản xuất nông nghiệp của xã viên và cộng đồng địa phương. Tăng cường hỗ trợ HTX nông nghiệp xây dựng một số cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất, kinh doanh như giao, cho thuê đất xây dựng trụ sở, công trình thủy lợi, các cơ sở dịch vụ, bảo quản chế biến sau thu hoạch. Ðồng thời áp dụng Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT) phù hợp đối với một số hàng hóa, dịch vụ thiết yếu mà các HTX nông nghiệp cung cấp cho xã viên và cộng đồng.

Mới đây tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc sơ kết 5 năm thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2012, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Ðình Huệ, Trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển kinh tế tập thể, HTX đã khẳng định: Không có HTX nông nghiệp thì khó có thể cơ cấu lại lĩnh vực này. Sự phát triển của HTX cũng gắn với xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Ðể có chính sách, định hướng tạo điều kiện hỗ trợ khối kinh tế tập thể, HTX phát triển ổn định lâu dài, Phó Thủ tướng đã giao Bộ Kế hoạch và Ðầu tư chủ trì xây dựng chiến lược phát triển kinh tế tập thể, HTX đến năm 2030; Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất chính sách ưu đãi về thuế riêng cho HTX.

Riêng đối với lĩnh vực nông nghiệp, Phó Thủ tướng Vương Ðình Huệ yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nghiên cứu, đề xuất trình Chính phủ ban hành nghị định về hỗ trợ liên kết HTX sản xuất tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; các nghị định sửa đổi Nghị định 66/2006/NÐ-CP của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn; Nghị định về giảm tổn thất sau thu hoạch. Bộ có trách nhiệm lập đề án trình Chính phủ phê duyệt đổi mới phát triển 15.000 HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả đến năm 2020 theo Nghị quyết của Quốc hội; đồng thời xây dựng đề án hỗ trợ phát triển HTX ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành cơ chế chính sách khuyến khích các ngân hàng thương mại đẩy mạnh cho HTX vay vốn, đặc biệt là HTX nông nghiệp; sửa đổi Nghị định số 55/2015/NÐ-CP của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn. Trong đó tài sản thế chấp để cho vay có thể là tài sản trên đất như nhà lưới, nhà kính, phương tiện hình thành sau sản xuất, kinh doanh và đối tượng vay không chỉ là doanh nghiệp mà cả HTX, trang trại, nông trại. Bên cạnh đó, để tạo điều kiện cho HTX chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX năm 2012, Ngân hàng Nhà nước cần thống kê các khoản nợ của các HTX có nguồn gốc từ tín dụng, để giải quyết theo nguyên tắc thị trường và quy định của pháp luật hiện hành.