Người dân là chủ thể, DN là động lực phát triển kinh tế phi nông nghiệp

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng phát biểu chỉ đạo tại hội nghị. Ảnh: VGP/Xuân Tuyến

Hội nghị “Mỗi xã một sản phẩm trong xây dựng nông thôn mới, gắn với cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp” do Bộ NN&PTNT và tỉnh Quảng Ninh phối hợp tổ chức tại TP. Hạ Long sáng 2/3. 

Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng ghi nhận, đánh giá cao và biểu dương những nỗ lực cố gắng của ngành nông nghiệp; sự phối hợp của các bộ, ngành trong chỉ đạo thực hiện chủ trương tái cơ cấu nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới. Phó Thủ tướng biểu dương các địa phương vào cuộc thực hiện chương trình phát triển kinh tế ngành nghề nông thôn, đặc biệt là mô hình “mỗi làng một sản phẩm” do Bộ NN&PTNT khởi xướng.

Phó Thủ tướng cũng đánh giá cao và biểu dương tỉnh Quảng Ninh, địa phương đi đầu trong việc triển khai mô hình “Mỗi xã-phường một sản phẩm” và đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, mang lại nhiều bài học quý báu cho các địa phương.

Năm 2008 Bộ NN&PTNT đã triển khai thí điểm ở một số địa phương mô hình “mỗi làng một sản phẩm”, từ đó đã được nhiều địa phương hưởng ứng, nhân rộng.

Từ năm 2013, UBND tỉnh Quảng Ninh đã phê duyệt và triển khai đề án “Tỉnh Quảng Ninh - mỗi xã, phường một sản phẩm”, đưa Quảng Ninh trở thành tỉnh đầu tiên của cả nước triển khai thực hiện chương trình này một cách có bài bản, có hệ thống. Từ việc hình thành bộ máy chỉ đạo tổ chức thực hiện, ban hành cơ chế chính sách đến hướng dẫn quy trình triển khai.

Kết quả bước đầu đạt được sau 3 năm triển khai đề án của tỉnh Quảng Ninh đã khẳng định chương trình “mỗi xã, phường một sản phẩm” là hướng đi đúng, sáng tạo của tỉnh trong phát triển sản phẩm hàng hoá theo chuỗi giá trị, gắn các tổ chức sản xuất với sản phẩm, phát huy thế mạnh của địa phương.

Từ thực tiễn triển khai mô hình được Bộ NN&PTNT tổng kết, nhất là từ thực tiễn 3 năm triển khai của tỉnh Quảng Ninh cho thấy đây là chương trình không chỉ có ý nghĩa đơn thuần về phát triển sản xuất, mà còn có ý nghĩa trong giải quyết những vấn đề quan trọng của nông thôn như: Giảm nghèo, việc làm, phát huy tính sáng tạo, trí tuệ của người dân, xây dựng được những tổ chức liên kết kinh tế cộng đồng bền vững, tăng khả năng sản xuất và tiêu thụ, tạo ra nhiều việc làm ổn định, đồng thời tăng thu nhập cho người dân địa phương, từ đó, tái đầu tư nâng cao chất lượng để đẩy mạnh khả năng cạnh tranh sản phẩm. Sự xuất hiện các sản phẩm của làng, xã trên thị trường sẽ góp phần thu hút khách du lịch đến các địa phương ngày càng đông đảo hơn.

Bên cạnh những kết quả nổi bật nêu trên, theo Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, trong triển khai chương trình “mỗi xã một sản phẩm” thời gian qua cũng còn bộc lộ một số mặt hạn chế, cần được khắc phục, rút kinh nghiệm.

Chương trình đã được triển khai, nhưng chưa đều khắp ở các địa phương; chưa gắn việc phát triển các sản phẩm phi nông nghiệp với tái cấu trúc sản xuất nông nghiệp. Việc triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới (trong đó có phong trào “Mỗi xã một sản phẩm”) ở các địa phương chưa gắn liền với Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp; các điều kiện để phát triển ổn định chưa bảo đảm. Hầu hết làng nghề chưa chủ động được nguồn nguyên liệu và có quy mô tập trung để sản xuất hàng hóa lớn. Công nghệ sản xuất và thiết bị phần lớn ở trình độ lạc hậu, thủ công, bán cơ khí. Hạn chế về cơ sở hạ tầng, thiếu vốn, lao động có tay nghề và nghệ nhân, các vấn đề ô nhiễm môi trường...

Ảnh: VGP/Xuân Tuyến

Phó Thủ tướng cũng cho rằng, thị trường tiêu thụ sản phẩm, khả năng xúc tiến thương mại của làng nghề còn yếu. Các sản phẩm ngành nghề nông thôn gắn với du lịch còn ít, chỉ tập trung ở một số làng nghề truyền thống; Khi đến Việt Nam để tìm những sản phẩm thực sự, gắn với du lịch của địa phương, của cả nước thì chưa nhiều. Việc phát triển làng nghề còn tản mạn, thiếu sự quản lý tập trung, chưa thu hút được nguồn lực xã hội để tạo ra sản phẩm làng nghề đảm bảo sản xuất hàng hoá, có sức cạnh tranh cao. Sản phẩm hàng hóa của làng nghề có uy tín ở nhiều quốc gia song việc phát triển làng nghề gắn với du lịch, văn hóa du lịch cũng như việc phát huy giá trị truyền thống của làng nghề, đưa hình ảnh văn hóa Việt Nam ra thế giới thông qua các sản phẩm làng nghề còn hạn chế.

Ngoài ra, thực tế thời gian quan cũng cho thấy, doanh nghiệp còn chưa thực sự vào cuộc, chưa tạo động lực để thúc đẩy kinh tế phi nông nghiệp phát triển. Hoạt động của các HTX, tổ HTX còn lúng túng, chưa hiệu quả.

Phát triển sản phẩm phải gắn với thị trường

Theo Phó Thủ tướng, để phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống người nông dân. Một mặt phải tái cấu trúc nông nghiệp để tạo ra một nền sản xuất hàng hoá, có năng suất, chất lượng, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và thế giới. Một mặt phải đẩy mạnh phát triển kinh tế phi nông nghiệp ở nông thôn, bao gồm các sản phẩm ngành nghề truyền thống, các sản phẩm ngành nghề mới.

“Việc tái cấu trúc sản xuất nông nghiệp và phát triển kinh tế phi nông nghiệp có quan hệ hữu cơ, hỗ trợ nhau cùng phát triển, nâng cao thu nhập cho người dân”, Phó Thủ tướng nói.

Theo Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, muốn tái cấu trúc sản xuất nông nghiệp, phải giảm số lượng lao động nông thôn, tích tụ ruộng đất. Cùng với đó, phải phát triển công nghiệp, lấy công nghiệp làm nền tảng để chuyển một phần lớn lao động từ nông nghiệp, nông thôn, tạo ra sản phẩm, nâng cao đời sống người dân.

“Tại nông thôn, một bài toán khó, nhưng rất quan trọng là phát triển kinh tế phi nông nghiệp, đưa công nghiệp về nông thôn, tạo ra vùng nông thôn phát triển trù phú với hạ tầng tốt, văn hoá, an ninh, trật tự, đời sống người dân được nâng cao. Phát triển kinh tế phi nông nghiệp cũng sẽ góp phần quan trọng để giảm dòng người dịch chuyển từ nông thôn ra các đô thị lớn”, Phó Thủ tướng nói.

Với cách tiếp cận này, theo Phó Thủ tướng Trịnh  Đình Dũng, thực hiện chương trình mỗi xã một sản phẩm thì trước hết, việc phát triển sản phẩm phải bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống của mỗi địa phương thông qua từng sản phẩm truyền thống. Cùng với đó, phải tạo ra những sản phẩm mới, ngành nghề mới, bảo đảm chất lượng, có thương hiệu, có sức cạnh tranh trên thị trường, gắn sản xuất với thị trường và phải lấy thị trường toàn cầu, thị trường thế giới làm mục tiêu, coi trọng thị trường trong nước.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh, việc thực hiện chương trình không chỉ được sản xuất tại một đơn vị hành chính mà phải nhân rộng để thực hiện các sản phẩm có chất lượng cao, quy mô sản xuất hàng hoá.

“Thực hiện chương trình mỗi xã một sản phẩm phải tạo ra nhiều việc làm mới tại nông thôn, góp phần thúc đẩy tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cùng lãnh đạo Bộ NN&PTNT, tỉnh Quảng Ninh đánh giá cao nhiều sản phẩm đặc trưng, đặc sản của các địa phương trong tỉnh Quảng Ninh và một số địa phương lân cận. Ảnh: VGP/Xuân Tuyến

Nhà nước đóng vai trò hỗ trợ

Trên cơ sở những định hướng lớn nêu trên, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng giao Bộ NN&PTNT chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành Trung ương khẩn trương hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý cũng như các cơ chế, chính sách cho phát triển ngành nghề phi nông nghiệp ở nông thôn, xây dựng cơ chế chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân phát triển kinh tế phi nông nghiệp.

Phó Thủ tướng yêu cầu phải tổ chức quy hoạch lại sản xuất ở nông thôn, bao gồm sản xuất nông nghiệp, phi nông nghiệp, bao gồm các sản phẩm, ngành nghề truyền thống, ngành nghề mới, xác định các sản phẩm chủ lực để ưu tiên huy động nguồn lực phát triển.

Trên cơ sở quy hoạch đã có, cần xây dựng kế hoạch thực hiện, trong đó phải nêu rõ các nguồn lực cần đáp ứng như vốn, lao động, khoa học công nghệ…, từ đó đề xuất các giải pháp để triển khai thực hiện.Việc huy động hiệu quả các nguồn lực để phát triển kinh tế phi nông nghiệp cũng được Phó Thủ tướng đặc biệt lưu ý.

“Người dân phải là chủ thể tham gia sản xuất, tạo ra sản phẩm; lấy doanh nghiệp, HTX, tổ HTX làm động lực cung cấp dịch vụ đầu vào, tổ chức sản xuất, lo vốn, khoa học công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng thương hiệu, tìm kiếm thị trường, tiêu thụ sản phẩm, phân chia lợi ích”, Phó Thủ tướng yêu cầu.

Cùng với đó, Nhà nước có vai trò hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân thông qua các cơ chế, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi nhất về đất đai, vốn, đào tạo... để doanh nghiệp, người dân phát triển sản xuất kinh doanh.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền vận động để các cấp chính quyền, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp, người dân cùng thực hiện. Ngoài ra, các địa phương cũng phải tạo điều kiện thật tốt để các nhà khoa học, các nhà tư vấn tham gia vào quá trình tạo ra sản phẩm, liên kết chuỗi giá trị.