Nông dân Nhật Bản: Sản xuất rau an toàn bằng cả trái tim

Diện tích đứng thứ 62 thế giới (Việt Nam thứ 66), tài nguyên không giàu, dân số trên 120 triệu người, hiện chỉ còn 3,9% số lao động làm nông nghiệp.

Thu hoạch rau bằng cơ giới hóa

Hiện nay, Nhật Bản sản xuất rau quả trong nước mới đáp ứng khoảng 70 - 80% nhu cầu tiêu thụ nội địa, số còn lại phải nhập khẩu, tuy nhiên tiêu chuẩn kỹ thuật khá cao, đặc biệt việc kiểm tra chất lượng và an toàn thực phẩm, các chỉ tiêu phân tích, đánh gía lên tới hàng trăm. Nước này cũng xuất khẩu những mặt hàng rau quả cao cấp của họ tới các thị trường khác trên thế giới và được đánh giá cao về chất lượng, độ đồng đều, an toàn thực phẩm.

Vậy sản xuất và phân phối rau an toàn ở quốc gia này thế nào? Chúng ta sẽ học được gì từ kinh nghiệm của xứ sở mặt trời mọc? Xin được bàn luận và dẫn ra một số cách tiếp cận của họ.

GAP ở Nhật Bản thế nào?

Việc xây dựng tiêu chuẩn sản xuất an toàn ở Nhật Bản có Ủy ban chung về GAP. Dưới cơ quan này là một cơ quan chịu trách nhiệm về tập huấn, phổ biến GAP, họ đứng ra đào tạo Xây dựng sản xuất an toàn JGAP (Japanese GAP).

JGAP cho người sản xuất với gần 4.000 giảng viên. Một cơ quan chịu trách nhiệm về cấp phép, họ cấp cho 4 đơn vị chứng nhận với 123 chứng nhận viên. Các chứng nhận viên này có nhiệm vụ kiểm tra, đánh giá và giám sát người sản xuất có yêu cầu chứng nhận và chịu trách nhiệm về chất lượng chứng nhận trước cơ quan của họ.

Xây dựng JGAP, cách tiếp cận rất mở và là từ dưới lên; người sản xuất, các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đóng góp cho việc xây dựng và ban hành tiêu chuẩn này. JGAP cũng thường xuyên được sửa đổi, điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu của thị trường, của người tiêu dùng.

Hành lá sản xuất theo tiêu chuẩn JGAP ở Ibaraki, Nhật Bản

Về việc chứng nhận, thời điểm này Nhật Bản được yêu cầu chứng nhận sản phẩm theo các tiêu chuẩn JGAP hoặc Globle GAP vì năm 2020 thế vận hội Olympic được tổ chức ở đất nước này, theo đó, các thực phẩm (rau, gạo, sữa, thịt…) phải được chứng nhận. Thực ra, họ không đặt nặng vấn đề chứng nhận vì tốn tiền của nông dân, cứ thấy cách thức nông dân Nhật làm, sự minh bạch trong việc thể hiện, ghi chép sản xuất và công khai thông tin sản xuất, nó còn có giá hơn cái tờ giấy chứng nhận kia nhiều.

Ở Nhật, các tổ hợp tác hoặc HTX, doanh nghiệp rất chú trọng tới việc tổ chức trải nghiệm cho người tiêu dùng ở thành phố với các vùng, điểm sản xuất, đó cũng chính là hình thức du lịch trải nghiệm đồng quê để chia sẻ với nhau về nỗi cực nhọc của nông dân và họ làm thế nào để sản phẩm rau, thịt, sữa… đảm bảo an toàn thực phẩm. Chính vậy người tiêu dùng rất tin tưởng vào các sản phẩm nông sản của nước họ sản xuất.

Tiêu chuẩn JGAP xây dựng dựa trên sườn của GlobleGAP và mang tính bao quát, tuân thủ các quy định của Luật An toàn thực phẩm, tuy vậy các tỉnh cũng xây dựng các tiêu chuẩn riêng của mình, các doanh nghiệp lớn cũng có tiêu chuẩn riêng về an toàn thực phẩm với sản phẩm rau quả của địa phương, công ty chẳng hạn như AEON.

Tiêu chuẩn này có thể đơn giản hơn, nhưng phần lớn là cao hơn tiêu chuẩn nền chung. Họ nói rằng, với nông dân cần đưa ra các điểm đơn giản, dễ hơn để thực hiện, và khi ý thức sản xuất an toàn đã ăn vào máu thịt thì tiêu chuẩn được nâng lên, nâng lên là để đáp ứng nhu cầu thị trường, nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng, và bản thân doanh nghiệp, tổ hợp tác cũng như nông dân cũng luôn ý thức được rằng, cần phải làm tốt hơn và tốt hơn nữa để đảm bảo chữ tín với thị trường, trách nhiệm với xã hội và người tiêu dùng. Chưa khi nào người tiêu dùng quay lưng lại với sản phẩm mà nông dân sản xuất.

Nhật ký ghi chép sản xuất của nông dân Nhật Bản

Hiện tại, các tiêu chí khuyến khích được đưa ra để đánh giá và bình chọn sản phẩm nông sản, đó là thân thiện với môi trường, giảm sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật từ 30 - 50%. Thực ra trong cả một vụ trồng rau (ví dụ cải bắp), số lần phun thuốc bảo vệ thực vật trước đây bình quân là 6 - 7 lần, hiện với quy trình kỹ thuật mới đã rút còn 3 - 4 lần. CHIBA-ECO là một trong những tiêu chuẩn như vậy, nhưng phải nói rằng, nông dân tuân thủ nghiêm ngặt sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, từ chủng loại, đến liều lượng và họ ghi chép tỷ mỉ, cảnh báo tỷ mỉ để không bị nhiễm chéo... (Còn nữa)

“Nông dân Nhật Bản sản xuất rau an toàn bằng cả trái tim”. Đây là câu mà chúng tôi được nghe tại một hợp tác xã sản xuất hành lá ở tỉnh Ibaraki. Và khắp nơi trên đất nước này, ý thức và nguyên tắc, tính kỷ luật của người dân là như vậy. Đúng là chất lượng, mức độ an toàn phải từ cái tâm của người sản xuất.

Quy trình gieo trồng, chăm sóc và sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, chế biến... nhất nhất tuân thủ hướng dẫn, sổ tay ghi chép đầy đủ và minh bạch. Với Việt Nam, tôi nghĩ kiên trì tuyên truyền, huấn luyện để “mưa dầm thấm lâu” rồi người sản xuất mới có được ý thức như nông dân Nhật Bản.