Tạm trữ hay mua dự trữ ?

Chủ nhật - 16/09/2012 00:05

Trong khi chính sách tạm trữ lúa gạo hiện hữu chưa đem lại nhiều hiệu quả thì dự thảo phương án tạm trữ lúa gạo đang được Bộ NN-PTNT lấy ý kiến lại có một số điểm xa rời thực tế đối với cả nông dân và DN.

Cánh đồng mẫu lớn ở An Giang

Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, tính khả thi của Quy chế tạm trữ lúa, gạo phải được tính thật kỹ trước khi Quy chế có hiệu lực.

Nhiều yếu tố khó khả thi

Thứ nhất, việc Bộ NN - PTNT đưa ra 3 hình thức tạm trữ cho các hộ nông dân như: Tạm trữ tại nhà; tại các kho lúa, gạo của DN trong cánh đồng mẫu lớn hoặc thuê kho của DN có nhiều điểm chưa hợp lý, bởi hầu hết các hộ nông dân ĐBSCL hiện nay vẫn quen bán lúa tươi tại rẫy để quay nhanh đồng tiền. Sau khi trừ, trả các khoản nợ cho ngân hàng, điểm bán lúa giống, vật tư nông nghiệp thì lại tiếp tục đầu tư vào vụ mùa mới.

Thứ hai, giá lúa luôn biến động theo giá thị trường xuất khẩu, trong khi Quy chế tạm trữ lại nói chung chung, khó thuyết phục các hộ dân chịu tạm trữ chờ giá cao.

Thứ ba - một vấn đề nóng hổi hiện nay là công đoạn sấy lúa đạt chuẩn trước khi cho vào kho tạm trữ cũng là vấn đề gian nan. Chưa kể còn chi phí vận chuyển từ ruộng tới kho…

Thứ tư, việc các hộ nông dân có diện tích trên 1 ha ở khu vực này rất hiếm, chỉ chiếm trên 14%, trong khi quy chế đưa ra mức tạm trữ đối với đối tượng nông dân hoặc các tổ liên kết phải từ 10 tấn/điểm chứa lúa là không khả thi. Thực tế, bình quân mỗi ha ruộng lúa sau thu hoạch chỉ đạt cao nhất là 6 tấn lúa.

Thứ năm, trong Quy chế cũng có quy định thời điểm tạm trữ bình quân trong 3 tháng cũng không nhận được sự đồng thuận của các sở Công Thương địa phương ĐBSCL bởi lẽ việc phân bổ chỉ tiêu XK và giá cả lại do VFA định đoạt cho các DN XK là hội viên của mình. Trong khi đó, nhiều địa phương có diện tích và sản lượng lớn nhưng lượng phân bổ rất thấp và ngược lại. Do vậy để tránh trình trạnh này, nhiều ý kiến cho rằng nên phân bổ ngay từ đầu vụ và phân theo sản lượng hiện hữu của từng địa phương. Điều này sẽ giúp cho các địa phương chủ động về thời điểm tạm trữ cũng như giải quyết kịp thời các vấn đề về kho bãi giúp nông dân tạm trữ được lúa, gạo theo đúng quy cách, quy chuẩn trong XK đồng thời tham gia tư vấn về giá bán cho nông dân.

Biện pháp nhất thời

Trước điệp khúc “được mùa mất giá” luôn tái diễn rộ mùa thu hoạch dẫn đến lượng lúa, gạo của bà con nông dân luôn song trong nổi lo âu do bị các thương lái ép giá. Để đảm bảo lợi nhuận cho người trồng lúa phải có lợi nhuận tối thiểu trên 30%, hàng năm Chính phủ phải hỗ trợ lãi suất ngân hàng cho các nông dân thu mua hết lúa, gạo tạm trữ. Cụ thể, trong năm 2012 này, qua hai vụ Đông xuân và hè thu, Chính phủ đã hỗ trợ lãi suất cho DN để thu mua 1,5 triệu tấn gạo hàng hóa giúp nông dân tiêu thụ hết lúa, gạo. Tuy nhiên, cả nông dân và DN đều không được lợi nhiều qua việc thu mua tạm trữ này bởi hầu hết các DN không trực tiếp thu mua mà khoán cho các thương lái rồi mua lại. Việc thu mua tạm trữ gạo hàng hóa từ Chính phủ đảm bảo cho người trồng lúa có lợi nhuận 30% trở lên phần lớn lại lọt vào túi của các thương lái (người trung gian - PV).

Tuy nhiên, theo ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội lương thực VN (VFA): do nông nghiệp nước ta sản xuất nhỏ, hơn 95% nông dân thu hoạch đều bán hết lúa tại ruộng, DN muốn mua trực tiếp lúa của dân cũng khó có thể thực hiện được nên vẫn thông qua lực lượng này

Ông Phong cũng cho rằng, theo Nghị định 109, khi đi vào vụ thu hoạch, nếu tiêu thụ chậm, Bộ NN-PTNT sẽ cùng với các bộ, VFA đề xuất với Chính phủ tạm trữ để kích giá lúa gạo lên. Cho nên việc tạm trữ chỉ là biện pháp nhất thời.

“Nhiều ý kiến cho rằng, tạm trữ lúa gạo chỉ có DN được hưởng lợi. Tuy nhiên, DN cũng có lúc được lúc không. Như vụ đông - xuân vừa rồi, nhiều DN thiệt hại rất nặng vì tạm trữ. Cho nên phần lớn DN đều không ham tạm trữ mà chỉ muốn kinh doanh bình thường” - ông Phong chia sẻ.

Về lâu dài, thay vì mua tạm trữ, nhà nước nên có chiến lược thu mua dự trữ quốc gia và dự trữ thương mại. Sau đó tổ chức đấu thầu, bán lại cho các DN khi họ có đơn hàng XK. Như vậy, mới có thể cân bằng được lợi ích quốc gia, DN và người trồng lúa.

Và điều hiện nay mà các chuyên gia kinh tế quan ngại nhất chính là phải hoàn thiện nhanh các dự án đã được đề ra là hoàn thành các kho chứa dự trữ lúa gạo tại ĐBSCL có sức chứa 4 triệu tấn gạo hàng hóa. Tuy nhiên, qua báo cáo mới đây nhất của Bộ NN - PTNT cho thấy, tới thời điểm hiện nay hệ thống kho chứa theo như kế hoạch của Chính phủ đề ra vẫn chưa hoàn thành theo kế hoạch dù đã 3 năm trôi qua.

Ông Lâm Anh Tuấn - Giám đốc Cty TNHH Thịnh Phát (Bến Tre):
Khó kết trong việc cho thuê kho, bãi

Giữa hộ nông dân và DN sản xuất rất khó hợp tác trong việc cho thuê kho, bãi. Bởi lẽ: Nông dân trồng rất nhiều loại giống lúa, do đó sẽ cho ra các phẩm cấp lúa, gạo khác nhau, trong khi đó, các kho chứa hiện nay của các DN lại sử dụng các silo có sức chứa lớn để chứa lúa hoặc gạo nên không thể trộn chung với nhau được, chẳng lẽ khoanh cho một hộ nông dân một ô trong kho?

Ông Lâm Định Quốc -Giám đốc Cty Lương thực Sóc Trăng:
Không nên phân bổ kiểu “cào bằng”

Việc phân bổ lượng lúa, gạo tạm trữ không nên đánh đồng trên cơ sở chia đều cho các tỉnh mà nên tập trung ở các địa phương có các kho chứa lúa, gạo hợp chuẩn theo Nghị định 109 sẽ giúp cho chất lượng lúa, gạo hàng hóa không bị biến chất trong quá trình lưu trữ. Việc làm này không thể giao cho hộ nông dân thực hiện vì các kho “mini” không đảm bảo tiêu chuẩn.

Ông Đặng Thanh Liêm - Giám đốc Sở Công Thương Tiền Giang:
Thận trọng điều kiện được tạm trữ

Theo dự thảo Quy chế tạm trữ lúa gạo này thì các đối tượng là DN và hộ nông dân để được hưởng chính sách tạm trữ phải có thủ tục đi kèm như phải có phiếu xác nhận của chính quyền địa phương cấp xã hoặc phiếu xác nhận của DN khi nông dân thuê kho của DN… cần phải thận trọng xem lại bởi đây là mặt hàng XK nên phải hội đủ các yếu tố theo Nghị định 109 như quy chế độ ẩm, nhà kho chứa…Đó là chưa nói đến các vấn đề tiêu cực có thể sẽ xảy ra.