Sản xuất lớn, chế biến sâu, tiếp thị tốt để thúc đẩy ngành lúa gạo

Với tiềm năng, lợi thế về đất đai, lao động... là điều kiện quan trọng để đưa gạo Việt Nam xuất khẩu trên 150 thị trường trên thế giới.

Mặc dù vậy, thực tế trong những năm gần đây cho thấy ngành hàng lúa gạo Việt Nam đã và đang đối mặt với những thách thức to lớn, đe dọa tới sự phát triển bền vững của ngành hàng có gắn bó sống còn với hàng chục triệu người dân. 

Theo báo cáo từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ước tính 2 tháng đầu năm 2017, các doanh nghiệp xuất khẩu 787.235 tấn gạo, trị giá hơn 328 triệu USD, giảm 18,5% về lượng và 21,4% về trị giá so với cùng kỳ. Tuy nhiên, hạn chế của ngành lúa gạo là do hiệu quả chuỗi giá trị còn thấp, tỷ lệ thất thoát cao. Chất lượng gạo xuất khẩu thấp, tỷ lệ gạo trên 15% tấm còn chiếm tới 36%... 

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho biết, đa số nông dân sống dựa vào cây lúa đang hưởng lợi nhuận thấp nhất trong chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo do ruộng đất ít, nhỏ lẻ dẫn đến hiệu quả sản xuất thấp, phụ thuộc quá nhiều tài nguyên đầu vào, nhất là nguồn nước... 

Thời gian tới, để phát triển ngành lúa gạo một cách bền vững trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và đưa ngành nông nghiệp hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu, điều tiên quyết phải tổ chức lại sản xuất, mở rộng hạn điền, hình thành cánh đồng mẫu lớn, liên kết hộ nông dân; tổ chức mô hình hợp tác xã kiểu mới để mang lại thu nhập tốt nhất cho người trồng lúa. 

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường lưu ý. Việc tổ chức lại sản xuất phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa địa phương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm tốt việc truyên truyền nhằm liên kết bà con nông dân vốn quen sản xuất đơn lẻ thành các hợp tác xã. Từ đó, tạo liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp lớn rồi phát triển thành chuỗi giá trị sản xuất lúa gạo; nâng cao hiệu quả quản trị, đầu tư hơn nữa cho tất cả các phân khúc trong chuỗi giá trị

Mặt khác, tinh thần trách nhiệm của doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị cần được nâng cao để họ cùng với người dân, chính quyền làm tốt vai trò trong chuỗi liên kết; giúp sản xuất ra được những hạt gạo có giá trị cao nhất. Người sản xuất tham gia các quy trình trong chuỗi giá trị kể cả nông dân, hợp tác xã cho đến doanh nghiệp đều hưởng được phần lợi công bằng, phù hợp với phần đóng góp theo từng phân khúc. 

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cần có chế tài ràng buộc trách nhiệm của doanh nghiệp khi đã tham gia liên kết với nông dân, với hợp tác xã. Trách nhiệm này thể hiện qua hợp đồng, dưới sự giám sát của chính quyền để những cam kết được tuân thủ nghiêm. 

Tổng giám đốc Công ty Lương thực miền Nam Huỳnh Thế Năng - doanh nghiệp chuyên kinh doanh ngành hàng lúa gạo, cho biết, việc hình thành các hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới, sản xuất lúa gạo trên quy mô lớn sẽ dễ dàng giám sát chất lượng sản phẩm; dễ dàng trong việc tổ chức sản xuất cũng như thu mua sản phẩm; tạo ra vùng hàng hóa lớn, giúp ổn định thị trường. Đây được xem là bệ đỡ cho quá trình xây dựng chuỗi giá trị một cách bền vững. 

Tại hội nghị Giải pháp phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo Vùng Đồng bằng sông Cửu Long vừa được tổ chức ở An Giang, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, lúa gạo ở Việt Nam, đặc biệt là ở Đồng bằng Sông Cửu Long tiếp tục được khẳng định là vấn đề đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, mang tầm quốc tế. 

Lúa gạo cũng là một trong những loại nông sản chiến lược mà Việt Nam có lợi thế hơn hẳn các đối thủ cạnh tranh trong lĩnh vực nông nghiệp. Xét về điều kiện sinh thái, khó có cây trồng nào có thể thay thế được diện tích lúa trên quy mô lớn ở Việt Nam . 

Giải pháp then chốt là khoa học công nghệ