Kỹ thuật trồng dưa chuột theo hướng tiêu chuẩn VietGAP

                                                        
                                                      Dưa chuột trồng theo hướng tiêu chuẩn VietGAP
Bên cạnh các quy định về giống, đất trồng, quy trình kỹ thuật canh tác thì trồng dưa chuột theo hướng VietGAP có một yếu tố quan trọng nữa đó là việc theo dõi hồ sơ, nhật ký canh tác ở từng khâu. Những việc này giúp người trồng đạt được 4 tiêu chí chính: Chỉ tiêu về vi sinh vật ( trong nguồn nước); hàm lượng nitorat (trong phân bón); hàm lượng kim loại nặng (trong đất) và các chỉ tiêu về thuốc BVTV trong việc sử dụng thuốc BVTV.
Sau đây là những hướng dẫn của Tiến sĩ Phạm Mỹ Linh, Bộ môn Rau và gia vị, Viện Nghiên cứu Rau quả về kỹ thuật trồng dưa chuột theo hướng tiêu chuẩn VietGAP.
1.Chuẩn bị vườn ươm
Thời vụ: Dưa chuột có thể trồng quanh năm nhưng có hai vụ chính:
- Vụ xuân: gieo từ cuối tháng 1 đến cuối tháng 2 dương lịch.
- Vụ đông: gieo từ đầu tháng 9 đến cuối tháng 10.
Ngoài ra dưa chuột cũng thích hợp với vụ hè tháng 4, 5, 6. Nếu bà con trồng dưa chuột xen giữa 2 vụ lúa thì nên làm bầu để tranh thủ được thời vụ.
Chuẩn bị giống:
Đối với sản xuất dưa chuột theo hướng VietGap thì yếu tố đầu vào là giống cần được kiểm soát chặt chẽ. Giống dưa phải do các công ty, đơn vị sản xuất có uy tín cung cấp và đảm bảo hạt giống đó phải có tỉ lệ này mầm cao.
Trước khi gieo trồng, cần tiến hành ngâm ủ hạt giống: ngâm hạt trong nước 3 sôi, 2 lạnh, ngâm trong vòng 2 – 3 h, rồi đổ vào khăn ẩm ủ. Sau 1-2 ngày, hạt nảy nầm.
Làm bầu và gieo cây con:
- Sau khi chuẩn bị xong hạt giống, tùy thuộc vào điều kiện bà con có thể gieo trực tiếp hoặc gieo qua bầu. Tuy nhiên gieo qua khay bầu sẽ có nhiều lợi thế như dễ chăm sóc, kiểm soát được sâu bệnh, chuột bọ. 

- Đất bầu: 40% đất bột+40% xơ dừa +20% là mùn mục.
- Khi hạt nứt nanh thì đem gieo vào các hốc bầu, mỗi hốc 1 hạt và tuới đủ ẩm để mầm cây phát triển tốt. Đặt hạt xong dùng một lớp đất bầu dải mỏng lên mặt khay, che kín hạt rồi tiến hành tưới ẩm ngay sau đó.
- Chăm sóc bầu cây: mỗi ngày cần tưới nhẹ 1 lần và thường xuyên kiểm tra xem hạt đã nảy mầm chưa. Sau 5 – 7 ngày, là có thể tiến hành mang bầu cây ra trồng. 

                                                        
                                                                Hạt gieo ở khay bầu lên mầm cây
- Để chuẩn bị đủ hạt giống cho diện tích đồng ruộng bà con có thể ước lượng hạt gieo cho mỗi hecta như sau:
+ Dưa chuột quả nhỏ, quả to cần từ 700 - 1000gam/ha.
+ Dưa chuột bao tử cần từ 500 - 600 gam/ha.
2.      Trồng cây
Đất trồng, lên luống:
- Vị trí đất trồng: Khu vực trồng dưa phải cách ly với khu vực bị ô nhiễm, không bị ảnh hưởng trực tiếp từ các nguồn chất thải công nghiệp, chất thải sinh hoạt từ các khu ân cư, bệnh viện, các lò giết mổ, nghĩa trang, đường giao thông lớn.
- Đất trồng dưa chuột nên chọn khu vực đất cao, dễ thoát nước nhưng chủ động nguồn nước tưới, có tầng canh tác dày 20-30cm. Đất thịt nhẹ hoặc cát pha có độ pH từ 6- 6,5. Nếu pH thấp hơn thì dùng vôi bột để tăng pH.- Ngoài ra, đất phải được xác định hàm lượng một số kim loại nặng trước khi sản xuất và trong quá trình sản xuất đảm bảo không vượt quá ngưỡng cho phép  như: hàm lượng asen không vượt quá 12mg/kg đất khô, kẽm 200, đồng 50…
- Trong trồng dưa chuột, bà con đặc biệt chú ý phải chọn đất luân canh với cây lúa nước hoặc đậu, bắp, ngô…Trước đó 2 vụ không trồng các cây cùng họ như dưa leo, khổ qua bầu bí…để tránh sâu bệnh tồn dư…
- Do bộ rễ dưa chuột yếu nên đất trồng cần được cày bừa kỹ, làm nhỏ, tơi xốp, nhặt sạch cỏ dại. Nếu cần phải xử lý sâu bệnh thì dùng vôi bột để xử lý đất.
- Sau khi làm đất tiến hành lên luống:  Luống dưa rộng 1,2 m – 1,5 m, cao 25 – 30 cm. Rãnh nên để rộng từ 30 – 35 cm..
- Sau khi lên luống, rạch 1 hàng nhỏ ở giữa luống và tiến hành bót lót. Bà con chú ý phân bón lót phải là phân hữu cơ đã ủ hoai mục…Bón 1 lượt phân hữu cơ rồi bón lân lên trên, sau đó phủ một lớp đất mỏng lên mặt luống.
 - Sau khi bón lót, tiến hành trải màng phủ nilon để hạn chế sâu bệnh hại và cỏ dại trong quá trình cây dưa sinh trưởng. Màng phủ đã khoét sẵn các lỗ đường kính từ 10 – 12 cm tương đương với khoảng cách trồng dưa.
Cách trồng:
- Sau khi loại bỏ những cây khác dạng, cây bị bệnh, chuyển khay ra đồng, nhấc nhẹ bầu cây ra khỏi khay và rải đều cây theo khoảng cách quy định. Bà con chú ý, khi nhấc cây ra khỏi khay bầu nhẹ nhàng, dùng 1 tay đẩy phía dưới đáy bầu lên và tay kia nhấc nhẹ nhàng ra khỏi khay. Vùi kín bầu cây dưới đất và tưới thấm gốc để cho chặt gốc.
- Nếu bà con dùng rơm rạ hay tàn dư thực vật để phủ luống thì sẽ phủ sau khi trồng cây xong.
- Khoảng cách trồng:
+ Giống dưa chuột quả nhỏ và dưa chuột ăn tươi: Cây cách cây 40 - 45 cm trong vụ xuân và 30 – 35cm trong vụ đông. Mật độ: 30.000 - 33.000 cây/ha;
+ Giống dưa chuột bao tử: Cây cách cây: 60cm trong vụ đông và 70cm trong vụ xuân. Mật độ: 25.000 - 28.000 cây/ha.
3.Chăm sóc
Tưới nước:                                                                            
- Nguồn nước tưới phải là nước sạch, có thể là nước giếng khoan đã qua xử lý, không lấy nước trực tiếp từ các khu vực ô nhiễm, nước từ các khu công nghiệp, khu dân cư tập trung, trang trại chăn nuôi, lò giết môt gia súc…
                                                      
                                                                Tưới nước cho cây mới trồng vào luống
- Hàm lượng một số hóa chất và kim loại nặng trong nước tưới không vượt quá ngưỡng cho phép như: thủy ngân 0,001mg/lit, a sen và chì: 0,1…
- Trong quá trình chăm sóc dưa chuột, cần chú ý để điều tiết lượng nước thích hợp, đặc biệt trong vụ thu - đông, có thể tưới rãnh để cung cấp nước cho cây. Cần thường xuyên giữ ẩm đất từ giai đoạn cây ra hoa, đặc biệt từ khi thu quả để tăng chất lượng thương phẩm quả.
Bón phân:
- Tăng cường sử dụng phân hữu cơ ủ hoai mục bón để bón lót. Tuyệ  đối không bón các loại phân chuồng chưa ủ hoai, không dùng phân tươi pha nước để tưới.
- Kết hợp giữa tưới nước với bón thúc ở 3 thời kỳ:
+ Lần 1: Sau khi cây bén rễ hồi xanh.
+ Lần 2. Khi cây bắt đầu ra hoa cái
+ Lần 3: Sau khi thu quả đợt đầu
Lượng phân bón: 

Loại phân	Số lượng (kg/ha)	Bón lót (%)	Bón thúc (%)
			Lần 1	Lần 2	Lần 3
Phân chuồng hoaimục	20.000 - 30.000	100	-	-	-
Đạm	120	0	20	40	40
Lân	90	50	25	25	-
Kali	120	30	10	30	30

- Bón kết hợp với vun xới nhẹ, nhặt cỏ dại…Nếu không có phân chuồng hoai mục, có thể sử dụng phân hữu cơ sinh học với lượng 3.000 - 3.500 kg/ha.
- Nếu vào thời điểm bón thúc gặp trời mưa liền nhiều ngày thì chuyển sang sử dụng phân bón lá theo hướng dẫn trênbao bì.
Cắm giàn: Khi cây bắt đầu ra tua cuốn, cần cắm giàn cho dưa chuột, nên cắm hình chữ A. Cắm cọc cách mỗi gốc cây khoảng 5-6 cm, cao 2.2- 2.5m.
 Trước khi cắm giàn cần tưới rãnh, để nước ngấm vào luống rồi tháo hết nước. 

                                                        
                                                                            Cắm giàn hình chữ A  
- Ngoài ra, bà con chú ý, cần tiến hành buộc ngọn dưa để tránh dây dưa bị dập gãy. Công việc này làm thường xuyên cho đến khi cây ngừng sinh trưởng đảm bảo năng suất và chất lượng quả dưa….
- Thường xuyên nhặt sạch cỏ ở gốc cây, cắt bỏ những lá già ở phía dưới để tạo sự thông thoáng cho ruộng dưa.
      4. Phòng trừ sâu bệnh:
- Áp dụng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp IPM để phòng trừ dịch bệnh như: luân canh cây trồng hợp lý, sử  dụng giống tốt, sạch bệnh, thường xuyên vệ sinh đồng ruộng, sử dụng nhân lực bắt giết sâu.
- Chỉ  sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi thật cần thiết và đảm bảo: thuốc nằm trong danh mục cho phép, Chọn các thuốc ít độc hại với thiên địch, các động vật khác và con người. Ưu tiên sử dụng các thuốc sinh học (thuốc vi sinh và thảo mộc), thuốc ít độc, thuốc có thời gian phân hủy nhanh và thời gian cách ly ngắn.
- Một số loại thuốc được khuyến cáo có thể sử dụng để phòng trị một số bệnh phổ biến như Vitaco( trị sâu vẽ bùa, bọ trĩ), Ridomin( bệnh giả sương mai, bệnh vàng lá, bệnh phấn trắng). Liều lượng và cách sử dụng xem hướng dẫn trên bao bì thuốc. 

        5. Thu hoạch
- Vụ xuân sau gieo khoảng 40- 45 ngày,  vụ đông sau gieo 30 – 35 ngày là bắt đầu thu hoạch. Khi quả đạt tiêu chuẩn khoảng 4- 5 ngày tuổi là có thể thu hoạch. Nếu để quá già sẽ ảnh hưởng tới sự ra hoa và đậu quả của các lứa sau. Thu hái nhẹ nhàng để tránh đứt dây.
- Dưa chuột có thể thu liên tục hàng ngày, bà con thường xuyên quan sát để chọn lựa quả dưa đạt tiêu chuẩn, đảm bảo năng suất và chất lượng quả.
- Trên 1 ha diện tích, tùy thuộc vào giống và từng thời vụ nếu chăm sóc tốt theo đúng quy trình thì thông thường dưa chuột ăn tươi năng suất trung bình 35 tấn/ha. Có những giống 45 – 50 tấn
       6.  Sơ chế và bảo quản
- Sản xuất dưa chuột theo tiêu chuẩn VietGAP, ngoài việc quan tâm đến quy trình sản xuất thì  khâu sơ chế, chế biến sản phẩm cũng được ưu tiên hàng đầu. Mỗi vùng sản xuất cần phải có 1 nhà sơ chế phù hợp với quy mô sản xuất và chủng loại sản phẩm.
Nhà sơ chế gồm: khu vực tiếp nhận; khu vực sơ chế; khu vực bảo quản; khu cung cấp nước; khu vệ sinh và khu chứa phế thải. Các dụng cụ sơ chế và các bước tiến hành cũng đảm bảo đúng quy trình. Cán bộ làm việc tại nhà sơ chế cũng phải nắm được kỹ thuật sơ chế. 

                                                            
                                                            Nhà sơ chế rau quả trồng theo hướng VietGAP          - Sau khi sơ chế tiến hành đóng gói sản phẩm vào các bao bì có ghi nguồn gốc nơi sản xuất địa chỉ của sản phẩm...
Hiện nay đã có Thông tư của Thủ tướng Chính phủ về một số chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ rau, quả, chè an toàn đến 2015. Chính vì vậy người trồng rau có thêm cơ hội và điều kiện thuận lợi để tham gia quá trình sản xuất rau quả theo tiêu chuẩn VietGAP.