Liên kết nghiên cứu, sản xuất và tiêu thụ hoa, cây cảnh theo chuỗi giá trị

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh khai mạc Diễn đàn

Đây là hoạt động rất có ý nghĩa đối với người sản xuất và người tiêu dùng hoa, cây cảnh trước thềm năm mới, đón Tết Nguyên đán Bính Thân - thời điểm nhu cầu hoa, cây cảnh trên thị trường tăng cao. Diễn đàn đã thu hút hàng trăm đại biểu tham dự, trong đó có nhiều chuyên gia tư vấn đến từ các cục, vụ, viện, trường chuyên ngành; đại diện các cơ quan quản lý và đông đảo người sản xuất hoa tại một số địa phương lân cận. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Quốc Doanh khai mạc Diễn đàn

Hoa, cây cảnh là ngành sản xuất được đánh giá có nhiều tiềm năng, lợi thế và xu hướng phát triển mạnh trong tương lai. Là ngành sản xuất không cần nhiều đất, đặc biệt hoa, cây cảnh cao cấp dễ áp dụng công nghệ sinh học tiên tiến, công nghệ cao để cho năng suất và chất lượng sản phẩm cao. Với nhiều chủng loại phong phú như hiện nay trên cơ sở các kết quả nghiên cứu khoa học, hợp tác, sưu tầm trong và ngoài nước đã cho phép người sản xuất sáng tạo ra những sản phẩm có giá trị nghệ thuật mới, người tiêu dùng được sử dụng những loại hoa, cây cảnh có giá trị nghệ thuật phong phú đáp ứng được thị hiếu tiêu dùng của người dân. Vì thế diện tích trồng hoa, cây cảnh nước ta tăng theo hàng năm, cả nước có gần 35.000 ha (năm 2014), phân bố đều ở cả hai miền Nam - Bắc. Trong vòng 10 năm trở lại đây (2005 - 2015), diện tích hoa đã tăng hơn 2,3 lần, giá trị sản lượng tăng 7,2 lần. Mức tăng giá trị thu nhập trên một đơn vị ha gấp 3 lần, hình thành nhiều mô hình đạt từ 800 triệu đồng đến 2,5 tỷ đồng/ha.

Một số hạn chế:

Hoa, cây cảnh được đánh giá là một ngành hàng chủ lực góp phần thực hiện tái cơ cấu ngành trồng trọt. Thực hiện Đề án tái cấu trúc ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững đòi hỏi sự liên kết ngày càng chặt chẽ giữa bốn nhà: nhà nông – nhà khoa học – nhà doanh nghiệp - nhà quản lý trong sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp nói chung và lĩnh vực hoa, cây cảnh nói riêng để nâng cao giá chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ trong lĩnh vực này. Tuy nhiên tình hình sản xuất – tiêu thụ hoa, cây cảnh hiện nay còn nhiều hạn chế, chưa tương xứng với thế mạnh và tiềm năng:

- Chưa tạo ra nhiều giống hoa mới có chất lượng cao: Hầu hết các giống hoa đều phải nhập từ nước ngoài; Chưa nhân nhanh được các giống hoa quý từ nuôi cấy mô để đáp ứng yêu cầu trong nước; Chưa nghiên cứu, xây dựng được nhiều mô hình sản xuất hoa ứng dụng công nghệ cao với quy mô lớn tại miền Bắc để các địa phương đến tham quan học tập; Chưa nghiên cứu hoàn thiện được qui trình điều khiển nở hoa cho hoa nở đúng dịp như ý muốn; Chưa nghiên cứu các qui trình thu hái, xử lý, đóng gói, vận chuyển hoa; Chưa có sự gắn kết chặt chẽ giữa nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng cho sản xuất và chưa là cầu nối giữa các nhà sản xuất với nhau và giữa các nhà sản xuất với tiêu thụ sản phẩm.

- Thiếu quy hoạch; Sản xuất nhỏ lẻ, manh mún: Chưa có cơ sở nhân giống tại chỗ ở những vùng sản xuất lớn; Việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất hoa còn nhiều hạn chế nên chất lượng hoa chưa cao, kỹ thuật trồng và chăm sóc để có cây, hoa cho sản phẩm đẹp, mang tính nghệ thuật cao là rất khó trong khi kỹ năng sản xuất của nông dân còn nhiều hạn chế; Công nghệ thu hái, xử lý, đóng gói hoa chưa được quan tâm nên chất lượng hoa sau thu hái, bảo quản giảm sút nhiều gây thiệt hại cho người sản xuất và người tiêu dùng.

- Chưa có sự liên kết giữa các cơ sở sản xuất: Chưa chú ý đến khâu then chốt là “đầu ra”, số lượng doanh nghiệp tham gia vào mắt xích này còn quá ít về số lượng và rất yếu về năng lực, trình độ, thiếu chuyên nghiệp nên dẫn đến tình trạng hoa sản xuất nhiều nhưng vẫn chưa đến tay người tiêu dùng; Các chủ doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ trang trại thiếu thông tin về sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nên hiệu quả sản xuất không cao.

Một số giải pháp:

Tại Diễn đàn, nhiều nông dân sản xuất hoa, cây cảnh và các chuyên gia đã cùng trao đổi, thảo luận đưa ra một số giải pháp nhằm giúp người sản xuất hoa, cây cảnh yên tâm phát triển sản xuất:

- Phát triển hoa, cây cảnh gắn với ứng dụng công nghệ cao:

PGS.TS Đặng Văn Đông, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Rau Quả đề xuất: Nông dân trồng hoa và doanh nghiệp trong lĩnh vực hoa – cây cảnh cần tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ cao, gia tăng liên kết sản xuất – tiêu thụ và nghiên cứu kỹ thị trường, chọn hướng đầu tư sản xuất để đáp ứng đúng thị hiếu và nhu cầu của thị trường.

GS.TS Nguyễn Quang Thạch, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho rằng, hoa là lĩnh vực có cơ hội và điều kiện để gắn với hệ thống sản xuất công nghệ cao, nhà kính nhà lưới, sản xuất theo quy mô công nghiệp.

Thống nhất với các ý kiến trên, GS.TSKH Trần Duy Quý, Viện trưởng Viện nghiên cứu Hợp tác châu Á - Thái Bình Dương cũng đề nghị cần tiếp tục duy trì việc đầu tư nguồn lực cho khoa học công nghệ, xây dựng thành chương trình trọng điểm quốc gia về nghiên cứu chọn tạo, nhập nội giống hoa, cây cảnh, chú trọng điều tra, phục tráng, cải tiến và nhân các giống hoa bản địa, nâng cao năng lực sản xuất hạt giống, cây giống bằng các phương pháp truyền thống và công nghệ cao. Đồng thời hoàn thiện thể chế chính sách về đất đai, thuế, hỗ trợ đầu tư con giống, công nghệ cao trong lĩnh vực hoa cây cảnh.

- Tăng cường liên kết “bốn nhà”:

Để phát huy những thuận lợi và khắc phục khó khăn, TS. Phan Huy Thông, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đề nghị: Chúng ta phải thực sự kết nối chặt chẽ giữa nông dân – nhà khoa học - doanh nghiệp sản xuất và phân phối hoa cùng nhà quản lý. Theo đó, tập trung đẩy mạnh hơn nữa công tác nghiên cứu chọn, tạo giống hoa mới, xây dựng và hoàn thiện các quy trình công nghệ theo hướng ứng dụng công nghệ cao; quy hoạch phát triển hợp lý hoa - cây cảnh; Cán bộ khuyến nông cần tăng cường áp dụng và chuyển nhanh tiến bộ kỹ thuật cho hoa, cây cảnh kể cả trong nước và nhập khẩu để tranh thủ sản xuất; phân khúc trong dây chuyền sản xuất từ khâu sản xuất giống hoa đến tiêu thụ sản phẩm. Tăng cường quảng bá, xúc tiến thương mại cho ngành hoa – cây cảnh cũng như hoàn thiện các cơ chế, chính sách hỗ trợ thiết thực/đặc thù đối với những địa phương sản xuất hoa - cây cảnh.

Việt Nam có điều kiện thuận lợi để phát triển sản xuất hoa - cây cảnh, như có nhiều vùng sinh thái khí hậu khác nhau, nguồn lao động dồi dào, sáng tạo đã hình thành được hệ thống nghiên cứu với nhiều cơ quan khoa học có uy tín... Do vậy, chúng ta hoàn toàn có thể đẩy mạnh phát triển sản xuất hoa, cây cảnh hơn nữa. Để phát huy hiệu quả của việc liên kết “bốn nhà” trong sản xuất và tiêu thụ hoa cây cảnh hàng hóa phục vụ nhu cầu tiêu thụ ngày càng cao trong nước và hướng đến xuất khẩu, đòi hỏi “bốn nhà” phải xác định vị trí, vai trò, năng lực và khả năng liên kết để nâng cao tối đa chuỗi giá trị. Đã đến lúc cần có sự thay đổi, có những quyết định mang tầm chiến lược để trong tương lai Việt Nam sẽ trở thành cường quốc của các loài hoa.