Những vườn cây trái hữu cơ thu bạc tỷ ở Tây Nguyên

Gia Lai: Thu tiền tỷ từ vườn tiêu xen bơ

Hiện, nhiều nông dân trồng tiêu ở Tây Nguyên, đang quay cuồng trong cơn bĩ cực, do tiêu chết hàng loạt, rớt giá, thì vườn tiêu xen bơ hữu cơ hơn 10 ha của anh Võ Trọng Hùng ở TP. Pleiku (Gia Lai) vẫn xanh tốt, cho thu hoạch tiền tỉ mỗi năm.

Bơ booth năng suất cao, thu tiền tỷ.

Cách đây hơn 5 năm, trong khi hàng chục ngàn nông dân ở cao nguyên đổ xô trồng tiêu với mức đầu tư giống, trụ, phân bón khoảng 200 - 300 triệu đồng/ha, thì anh Hùng lại chọn cách đầu tư khác, nhằm hạ giá thành sản xuất.

Thời điểm đó, chỉ riêng giá mỗi trụ bê tông trồng tiêu từ 90.000 - 110.000 đồng, nhưng trồng theo cách của anh Hùng chỉ tốn 40.000 đồng/trụ, kể cả phân bón, cây giống.

“Hơn 10 ha tiêu của tôi đều trồng cây trụ sống như: dâu da xoan, xoan, muồng. Đây là những cây phát triển nhanh, dễ sống, có thể trồng cùng lúc với cây tiêu, lại giảm giá thành.

Mỗi cây sống làm trụ tiêu giá chỉ 5.000 đồng, cộng với tiền cây giống 25.000 đồng/trụ nên rất rẻ. Tuy nhiên, do trụ sống phải gần một năm mới cho tiêu bám vào được, nên tôi phải mua thêm một cây bời lời để làm trụ giả, tốn khoảng 10.000 đồng/trụ sống.

Song, so với trụ bê tông vẫn quá rẻ!”, anh Hùng chia sẻ và tính toán trung bình 1 ha tiêu đầu tư chưa đến 100 triệu đồng.

Ông Đồng Quốc Bảo, Phó Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê, cho biết: “Có lẽ vườn tiêu nhà anh Hùng thành công nhất ở Gia Lai cho đến nay. Bởi tiêu phát triển tốt, năng suất cao, và giảm tối đa bệnh trên cây.

Mặt khác, trong khi trồng, vườn tiêu được tính toán thoát nước, nên không bị úng; đào giếng để tưới đến  tận từng gốc trong mùa khô tránh hạn hán”

Theo các chuyên gia, tiêu trồng trên các trụ là cây sống, sẽ có khả năng kháng bệnh cao hơn, phát triển bền vững hơn, so trồng trên trụ bê tông.

Ngoài ra, các loại lá xoan, lá muồng khi rong tỉa, sẽ cho nguồn phân xanh dồi dào. Trong lá cây lại có chất kháng một số loại bệnh cho tiêu. Anh Hùng không ham trồng quá dày, chỉ trồng 1.400 - 1.500 trụ tiêu/ha so với 1.600 trụ/ha nếu trồng bằng trụ bê tông.

Toàn bộ vườn tiêu 10 ha của anh Hùng được đầu tư, chăm sóc theo hướng hữu cơ. Cây được bón phân hữu cơ vi sinh tận gốc. Nước tưới cả gốc lẫn ngọn nên cây trụ sống lẫn tiêu đều phát triển tốt.

Cỏ trong vườn tiêu không nhổ bỏ, được cắt để giữ ẩm cho đất, tránh ảnh hưởng đến rễ, dẫn đến dễ bị bệnh. Đồng thời, bón phân hữu cơ vi sinh nên các vi sinh vật có lợi trong đất có thêm “đất sống”, giúp cây tiêu phát triển và kháng bệnh tốt. Đây là năm thứ 3, vườn tiêu của anh Hùng cho thu hoạch ổn định.

Theo anh Hùng, thời điểm này vườn tiêu mới thực sự có năng suất ổn định. Sơ bộ, 1 ha thu trung bình 4 tấn khô; giá trên dưới 50.000 đồng/kg, trừ chi phí,  lãi ròng 80 - 100 triệu đồng/ha.

Ngoài tiêu, anh còn trồng thêm 1.000 cây bơ booth xen canh, chuẩn bị thu hoạch. Bơ phát triển tốt, cây khỏe, quả nhiều. Ước tính, 50 - 60 kg quả/cây; giá 25 - 35.000 đồng/kg, tổng thu hơn 1 tỉ đồng.

Anh Hùng cho biết, sẽ tiếp tục xen canh thêm bơ, sầu riêng vào vườn hồ tiêu để tăng thu nhập.

Mặt khác, nhờ vườn tiêu của anh, nhiều người dân có công ăn việc làm. Trong vườn luôn có 3 - 4 lao động làm việc liên tục từ đầu vụ đến khi hái tiêu, đến mùa 80 - 100 nhân công hái trong 1 tháng rưỡi mới hết. Thu nhập trung bình của nhân công 5 - 9 triệu đồng/người/tháng, tùy công việc.

Kon Tum: Ổi hữu cơ lãi cao

3 năm qua, mô hình trồng ổi theo hướng hữu cơ của chị Nguyễn Thị Hoài (40 tuổi) ở tổ 2, phường Ngô Mây, T.p Kon Tum đem lại hiệu quả cao.

Chị Nguyễn Thị Hoài cho biết: “Nhờ chăm sóc theo phương thức hữu cơ nên, vườn ổi cho thu hoạch quanh năm, là nguồn thu nhập chính của gia đình”.

Lúc đầu khi mới thực hiện mô hình, do chỉ tham khảo trên ti vi, chưa có kinh nghiệm lựa chọn giống. “Do chưa tìm hiểu kĩ, nên tôi đã mua nhầm giống, trồng gần 6 tháng, vẫn chưa ra quả, phải chặt bỏ” – chị Hoài tâm sự.

Sau đó, chị đi học hỏi từ nhiều trang trại  hữu cơ, tìm hiểu giống và trồng 300 cây ổi nữ hoàng/3 sào. Tổng chi phí ban đầu 100 triệu đồng, gồm: 300 cây giống, thuê công nhân, lắp đặt hệ thống tưới tự động.

Rút kinh nghiệm lần trước, chị tìm hiểu kỹ, đo đạc khoảng cách cẩn thận, cây cách cây 3m, hàng với hàng 3,5m. Trước khi xuống giống, ủ phân bò khô vào các hố trước 2 tháng.

Đặc biệt, luôn tuân thủ quy trình chăm sóc từ tưới tiêu, bón phân đến trừ sâu bệnh. Lắp đặt hệ thống tưới tự động, số lần tưới tùy thuộc vào mùa, độ tuổi của cây.

Đồng thời, chỉ dùng phân hữu cơ, phân bò, gà, chim cút, trộn với chế phẩm Trichoderma để bón, trung bình 2 lần/năm, chi phí 10 triệu đồng/lần.

“Khi trộn phân với chế phẩm Trichoderma, sẽ tạo ra nấm đối kháng có tác dụng trong việc tấn công, ức chế nhiều loại nấm bệnh; đồng thời còn giúp đất tơi xốp, giữ được độ phì nhiêu” – chị Hoài cho biết.

Để phòng trừ sâu bệnh, chị chỉ dùng phương pháp sinh học. Theo đó, các bệnh cây ổi hay gặp là rệp sáp, bọ cánh cứng, ruồi vàng. Vậy nên, chị sử dụng thiên địch kiến vàng, bắt tay thủ công và bao bọc quả.

Chị Hoài chia sẻ: “Nên bắt bọ cánh cứng vào buổi tối, lúc này chúng không thấy đường bay, và đậu theo đàn rất dễ bắt. Sau khi có quả, bọc cẩn thận, vì đây là giai đoạn quả phát triển rất nhanh, nên tránh sự xâm nhập của côn trùng”.

Ổi hữu cơ có giá 15.000-20.000 đồng/kg. Vì không phun hóa chất nên vỏ ổi không căng bóng, ít bắt mắt, song, người tiêu dùng luôn chú trọng sạch, chất lượng, vì thế vườn ổi của chị chỉ đủ cung cấp cho người quen, một số cửa hàng trái cây sạch trong thành phố.

Ổi trồng sau 4 tháng đã cho thu hoạch. Trung bình mỗi năm thu hơn 5 tấn, trừ chi phí lãi 75 triệu đồng/năm.

“Thời gian tới sẽ có nhiều người trồng cây ăn quả theo hướng  hữu cơ: Tôi sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn kĩ thuật trồng và chăm sóc”- chị Hoài cởi mở.

Ông Trần Diệp Duy – Chủ tịch UBND phường Ngô Mây cho biết: “Chính quyền luôn tạo điều kiện, khuyến khích người dân trồng cây ăn quả  hữu cơ. Vườn cây của chị Hoài không chỉ hiệu quả về kinh tế, mà còn bảo vệ sức khỏe cho người trồng, người tiêu dùng và góp phần bảo vệ môi trường”.

Đắk Lắk: Bơ tứ quý bản địa, “vỏ dày, da đẹp, cơm vàng, hạt nhỏ”

Sau nhiều năm “lép vế” trước xu hướng canh tác các giống bơ nước ngoài, cây bơ bản địa, nhất là các giống bơ nguồn gốc từ Đắk Lắk, đang được quan tâm nhiều hơn, và dầnkhẳng định chỗ đứng của mình tại thị trường trong và ngoài nước.

Ông Hùng kiểm tra chồi bơ ghép cải tạo trong vườn thành viên HTX.

Ở xã Ea Nam (huyện Ea H’leo), ông Hoong Trần Sáng là nông dân sản xuất giỏi,  với thu nhập hàng tỷ đồng/năm, phần lớn từ vườn bơ sáp muộn.

Toàn bộ diện tích 3 ha của ông nằm trên đồi cao, cách xa nguồn nước suối, việc canh tác gặp rất nhiều khó khăn.

Năm 2004, ông tự ươm hàng nghìn cây bơ giống, từ hạt của cây mẹ tại buôn Kô Siêr (TP. Buôn Ma Thuột), rồi trồng xen với cà phê.

Ba năm sau, bơ đồng loạt cho trái bói, nhưng đều bị hiện tượng thoái hóa giống, nhiều cây cho trái rất nhỏ, vỏ nhám, sần sùi. Khắp vườn, chỉ chọn được một cây duy nhất, giữ được đặc tính của cây mẹ: vỏ dày, da đẹp, cơm vàng, hạt nhỏ.

Để phát triển giống bơ này, ông tự mày mò cắt, ghép toàn bộ diện tích của gia đình. Ông Sáng cho biết, hai ưu điểm vượt trội giúp giống bơ của gia đình luôn có đầu ra ổn định, đó là: quả to đều và chín muộn.

Thông thường, khoảng đầu tháng 7 âm lịch, khi các giống bơ khác ở địa phương không còn trái, ông mới bắt đầu thu hoạch rộ, với sản lượng khoảng 1 tấn bơ/ngày.

Toàn bộ sản lượng bơ được một đầu mối thu mua ổn định nhiều năm qua, để xuất khẩu sang Thái Lan, Campuchia. Vụ bơ năm 2019, thu hoạch hơn 30 tấn loại 1 (trọng lượng 400g/trái trở lên), giá bình quân 23.000 đồng/kg.

Tổng thu nhập từ bơ đạt gần 800 triệu đồng. Năm nay, dù chịu tác động của dịch Covid-19, nhưng thương lái vẫn bao tiêu với giá 15.000 đồng/kg, cao gấp 4 – 5 lần so với bơ ở địa phương. Dự kiến tổng nguồn thu từ vụ bơ này khoảng 500 triệu đồng. Vì vậy, vấn đề là cần xây dựng thương hiệu cho bơ bản địa

Xuất phát từ ý tưởng xây dựng vùng bơ chuyên canh theo hướng chất lượng cao, hơn ba năm qua, HTX Bơ Đại Hùng Đắk Lắk đã sưu tầm và phát triển được nhiều giống bơ sáp, từ cây mẹ ngay tại địa phương.

Tiêu biểu nhất là dòng bơ sớm Acado, bơ Tứ quý, thu hoạch từ tháng 2- tháng 5 (âm lịch) hằng năm. Trong đó, giống Acado do đơn vị tự đặt tên, nhân giống từ cây mẹ ngay tại xã Ea Kao (TP. Buôn Ma Thuột).

Ngoài ưu điểm cho thu hoạch sớm vượt trội, bơ Acado còn cho trái đồng đều, trọng lượng bình quân 600g/trái, cơm vàng, dẻo, béo ngậy. Năm nay, với 100 cây bơ sớm, HTX thu gần 10 tấn, xuất bán cho các siêu thị, đầu mối bán lẻ, bình quân 30.000 đồng/kg. Các cây bơ còn lại trong vườn, khoảng 600 cây.

Ông Đặng Huy Hùng, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX cho biết, mặc dù Đắk Lắk được xem là thủ phủ của cây bơ, với nền tảng lâu dài, thuận lợi về khí hậu, thổ nhưỡng. Song về quy hoạch, chuyên canh đều không vượt trội, thậm chí có phần thua kém các tỉnh mới phát triển cây bơ sau này như Lâm Đồng, Đắk Nông...

Phần lớn nông dân vẫn xem bơ là cây trồng phụ, trồng xen, chưa đầu tư thích hợp nên chất lượng, mẫu mã không đồng đều, ổn định. Vì vậy, HTX đang phát triển cây bơ theo hướng vừa làm vừa cải tạo, ghép các giống bơ được thị trường ưa chuộng, để thay thế dần những giống thoái hóa, chất lượng kém.

Ông Hùng chia sẻ, trước tác động của biến đổi khí hậu, các giống bơ “nội” đang dần thể hiện tính thích nghi tốt hơn, nhờ chu kỳ sinh trưởng của trái ngắn, sức chống chịu sâu bệnh cao, ít tốn công, chi phí chăm sóc so bơ “ngoại”.

Song, để cây bơ phát triển bền vững, cần chọn đúng giống ngay từ khi trồng mới hoặc ghép cải tạo. Đồng thời chú trọng kỹ thuật, quy trình đầu tư, chăm sóc để ổn định chất lượng sản phẩm.

Mặt khác, việc liên kết xây dựng vùng chuyên biệt cũng là yếu tố quan trọng, làm tăng sức cạnh tranh, độ tin cậy của từng dòng bơ, đáp ứng yêu cầu của thị trường.