Tiêu thụ hải sản khó khăn, Bộ đưa ra nhiều khuyến cáo

Sụt giảm giá trị

Tổng sản lượng thủy sản khai thác quý I năm 2020 đạt 841.000 tấn (tăng 1,9% cùng kỳ năm 2019), trong đó khai thác hải sản đạt 806.000 tấn (tăng 2% so với cùng kỳ năm 2019).

Tuy tăng về sản lượng nhưng giá trị thủy, hải sản lại giảm. Các loại cá đông lạnh để xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, bán cho nhà hàng, và bếp ăn tập thể giảm sâu (khoảng 30%) do không xuất khẩu được và nhiều nhà hàng, bếp ăn tập thể nghỉ chống dịch.

Giá cá ngừ trung bình còn giảm từ 10-20% do xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài giảm, giá trị xuất khẩu cá ngừ tính đến 31/3/2020 đạt 146,5 triệu USD, giảm 10,4% so với cùng kỳ. Hiện nhiều công ty giảm lượng thu mua do không đủ công suất kho lạnh để trữ hàng nên giá cá tiếp tục giảm.

Giá các loại cá tươi bán tại chợ nội địa cũng giảm khoảng 10-15% do nhiều địa phương thực hiện cách ly chống dịch.

Hiện tại, do giá dầu đã giảm mạnh so với cuối năm 2019 (giảm 35%) nên ngư dân vẫn đang tích cực bám biển sản xuất ở tất cả các vùng biển để khai thác hải sản. Tại hầu hết các địa phương chưa xảy ra tình trạng tàu cá nằm bờ không đi khai thác do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Cùng với đó nhiều loại hải sản bị giảm giá và lượng tiêu thụ giảm so với trước khi có dịch nên hiệu quả sản xuất của ngư dân bị giảm đáng kể.

Những tàu cá khai thác sản lượng thấp hoặc sản phẩm đánh bắt tiêu thụ chậm do không xuất khẩu được hoặc chất lượng thấp sẽ bị lỗ nhẹ. Mặc dù hiệu quả sản xuất thấp, kể cả lỗ khi đi sản xuất nhưng ngư dân vẫn bám biển sản xuất để giữ lao động, giảm bớt chi phí duy trì nếu tàu cá nằm bờ. Tàu cá hoạt động tại vùng biển xa được hưởng chính sách hỗ trợ nhiên liệu theo Quyết định 48/2010/QĐ-TTg sẽ giúp ngư dân duy trì sinh kế trong thời gian dịch COVID-19 ảnh hưởng.

Đối với xuất khẩu thủy sản, nếu tình hình dịch bệnh COVID-19 tiếp tục ảnh hưởng trên toàn cầu thì việc các nước áp dụng các biện pháp hạn chế đi lại sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Điều này khiến nhu cầu tiêu thụ thủy sản tại nhà hàng ở các thị trường giảm mạnh, đặc biệt là các mặt hàng thủy sản có giá cao. Đó là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự sụt giảm về kim ngạch xuất khẩu thủy sản.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch nên xu hướng tiêu dùng và nhập khẩu thủy sản sẽ có những thay đổi. Các thị trường sẽ tăng cường nhập khẩu thủy sản đông lạnh, tiện dụng, dễ chế biến tại nhà cao hơn so với sử dụng thủy sản tươi sống. Sản phẩm thủy sản đóng hộp, chế biến sẵn cũng sẽ được ưa chuộng.

Đa dạng hóa sản phẩm, thích ứng nhanh với biến động của thị trường là những yếu tố giúp tạo động lực tăng trưởng, tháo gỡ khó khăn cho hoạt động xuất khẩu thủy sản trong thời gian tới. Khi dịch bệnh được kiểm soát trên toàn cầu cũng là thời cơ để các sản phẩm thủy sản của Việt Nam tiếp tục thâm nhập sâu vào thị trường nhập khẩu của các nước, tăng lượng xuất khẩu bù lại sản lượng bị ảnh hưởng trong thời gian xảy ra dịch COVID-19.

Tàu tạm dừng khai thác được hỗ trợ

Bộ NN&PTNT đã đề nghị cơ quan quản lý chuyên ngành, hiệp hội ngành hàng chủ động xây dựng các phương án, kịch bản xuất khẩu nông, thủy sản đáp ứng nhu cầu tăng cao khi hết dịch. Đối với các địa phương có tàu cá hiệu quả sản xuất thấp, Bộ NN&PTNT khuyến cáo, hướng dẫn ngư dân trong thời gian này có thể tạm thời không đi khai thác, tranh thủ sửa chữa, bảo dưỡng tàu và ngư lưới cụ, góp phần giảm cường lực khai thác trong ngắn hạn, để nguồn lợi thủy sản có thời gian phục hồi.

Sau khi dịch COVID-19 chấm dứt, hoạt động tiêu thụ, xuất khẩu phục hồi thì hiệu quả sản xuất khai thác sẽ cao hơn. Bộ NN&PTNT cũng cho biết, các tàu cá tạm dừng khai thác sẽ đăng ký với chính quyền địa phương để hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước theo quy định hiện hành.

Bộ NN&PTNT đưa ra khuyến cáo các cơ sở chế biến tập trung đẩy mạnh chế biến hải sản (đóng hộp, làm nước mắm, sản phẩm khô, chả cá...). Các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu thủy sản tiếp tục đa dạng hóa các sản phẩm thủy sản chế biến sẵn bảo quản đông lạnh, sản phẩm thủy sản đóng hộp và đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường nhập khẩu vẫn đang bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh.

Các địa phương cũng cần tích cực, chủ động hướng dẫn ngư dân có biện pháp giảm thời gian bảo quản sản phẩm hải sản khai thác trên tàu như giảm bớt thời gian chuyến biển, liên kết với các tàu dịch vụ hoặc tăng cường áp dụng công nghệ bảo quản sản phẩm sau khai thác để kịp thời vận chuyển về bờ, đảm bảo chất lượng, cung cấp các sản phẩm hải sản tươi để tiêu thụ tại thị trường nội địa.

Bộ NN&PTNT đang xây dựng trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 67/2014/NĐ-CP ngày 7/7/2014 của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản; triển khai Đề án nâng cao giá trị sản phẩm hải sản khai thác và các giải pháp đồng bộ khác để đảm bảo ngành khai thác thủy sản tiếp tục duy trì ổn định, phát triển bền vững trong thời gian tới.

Hiện nay, ngư dân khai thác thủy sản vẫn đang tiếp tục nhận được nhiều chính sách hỗ trợ của Nhà nước đã có như miễn thuế, ưu đãi thuế, hỗ trợ chi phí nhiên liệu, hỗ trợ vay vốn tín dụng, vay vốn lưu động. Đối với chủ tàu vay vốn đóng mới tàu cá theo Nghị định 67/2014/NĐ-CP đã được hỗ trợ về cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi.... nên về cơ bản Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận thấy chưa cần thiết đề xuất thêm chính sách hỗ trợ cho ngư dân đi khai thác hải sản trong giai đoạn này.

Bộ sẽ tiếp tục theo dõi tình hình thông tin dịch bệnh COVID-19 tại các thị trường chính, truyền thống, tận dụng cơ hội xuất khẩu hải sản ngay khi dịch được kiểm soát và thị trường nhập khẩu mở cửa trở lại, tận dụng thuế quan FTA để nhập khẩu nguyên liệu thủy sản phục vụ chế biến xuất khẩu. Đồng thời, tổ chức rà soát, đánh giá hoạt động của chuỗi liên kết sản xuất thủy sản, tham mưu xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển các hình thức liên kết chuỗi khai thác, chế biến tiêu thụ trong khai thác thủy sản thúc đẩy nâng cao hiệu quả sản xuất thủy sản.

Đỗ Hương