Đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh

Điều này phản ánh đúng nhu cầu thực tiễn hiện nay, nhất là công tác tăng cường xây dựng Đảng cầm quyền trong sạch, vững mạnh trên cả 4 mặt: chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức nhằm ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ suy thoái về tư tưởng - chính trị, tha hóa, đạo đức nhân cách ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên; vừa phản ánh các giá trị ổn định, bền vững, có sức lan tỏa của di sản Hồ Chí Minh. Ở Hồ Chí Minh, tư tưởng, đạo đức, phong cách thống nhất biện chứng, làm thành diện mạo nhân cách văn hóa, nhất là văn hóa lãnh đạo.

Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh - Những giá trị cốt lõi, bền vững

Hồ Chí Minh đã để lại cho chúng ta và các thế hệ mai sau một gia tài đồ sộ, một di sản hết sức quý báu về tư tưởng, đạo đức,  phong cách.

Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống các quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, kết quả của những năm bôn ba, lăn lộn trong hoạt động thực tiễn, nghiên cứu, học tập, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Từ đó, Hồ Chí Minh đã có những sáng tạo lớn, đặc sắc về lý luận, hiện thực hóa, làm phong phú, giàu có chủ nghĩa Mác - Lênin.

Đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh trở thành người cộng sản Việt Nam đầu tiên, tìm thấy con đường duy nhất đúng đắn cho dân tộc “Làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”. Con đường cách mạng vô sản là sự lựa chọn của Hồ Chí Minh, đồng thời cũng là sự lựa chọn của bản thân lịch sử dân tộc.

Là người dân thuộc địa, người cộng sản đầu tiên có cống hiến to lớn về nghiên cứu chủ nghĩa thực dân và vấn đề giải phóng dân tộc. Người đã chỉ rõ bản chất, quy luật vận động, địa vị lịch sử của chủ nghĩa thực dân và sự diệt vong tất yếu của nó trong quá trình vận động, phát triển của nhân loại tiến bộ. Những nghiên cứu tư tưởng của Hồ Chí Minh đã vạch ra cho nhân loại con đường thoát khỏi chế độ thực dân. Hồ Chí Minh nhận thức về chủ nghĩa xã hội và con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở một nước nông nghiệp lạc hậu, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa hết sức sáng tạo.

Người đã nêu những luận điểm mới mẻ, đầy sáng tạo về Đảng và xây dựng Đảng, thể hiện tập trung ở ba nội dung quan trọng nhất: Quy luật hình thành Đảng cộng sản; bản chất của Đảng trong điều kiện một nước nông nghiệp lạc hậu; xây dựng Đảng cộng sản cầm quyền.

Trong tổ chức, tập hợp lực lượng, Hồ Chí Minh đã có các quan điểm sáng tạo về chiến lược đại đoàn kết dân tộc theo phương châm: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; thành công, thành công, đại thành công”. Với Hồ Chí Minh, đại đoàn kết dân tộc đã được nâng lên một tầm cao mới về chất: Đại đoàn kết có tổ chức, có lãnh đạo.

Hồ Chí Minh đã có những cống hiến sáng tạo về tư tưởng quân sự. Đó là tư tưởng dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng; về khởi nghĩa vũ trang toàn dân; về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, dựa vào sức mình là chính; về quốc phòng toàn dân và chiến lược bảo vệ Tổ quốc; về nghệ thuật quân sự chủ động tiến công, kết hợp chặt chẽ lực, thế, thời, mưu, đánh địch bằng mọi lực lượng, mọi quy mô, mọi cách,mọi địa hình, đánh vào lòng người, kết hợp tác chiến với binh vận, địch vận.

Ở Hồ Chí Minh hình thành và phát triển một hệ thống các quan điểm sáng tạo về chế độ dân chủ cộng hòa, về Nhà nước kiểu mới ở Việt Nam. Đó là quan niệm về Nhà nước của dân, do dân, vì dân; về sự thống nhất bản chất giai cấp công nhân với tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc; về Nhà nước pháp quyền, kết hợp cả “đức trị” và “pháp trị” trong quản lý xã hội, lãnh đạo đất nước.

Hồ Chí Minh có những luận điểm mới về vai trò, sức mạnh của văn hoá, đạo đức, coi đạo đức, văn hoá vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp cách mạng; đặc biệt chú ý đến vấn đề con người, tất cả vì con người, do con người. Luôn coi trọng vai trò của nhân tố con người, coi sự nghiệp “trồng người” là nhiệm vụ chiến lược, vấn đề có tính quy luật, quyết định sự thành bại của cách mạng.

Người đã xác lập hệ phương pháp luận khoa học trong nhận thức, cải biến hiện thực khách quan, giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra mà tiêu biểu là nguyên tắc “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”… Những luận điểm của Hồ Chí Minh nêu trên là những sáng tạo nổi bật và là những đóng góp không những đối với lý luận cách mạng Việt Nam mà còn đóng góp vào kho tàng lý luận cách mạng thế giới.

 Tiếp cận tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là một hệ thống tri thức tổng hợp các chuyên ngành khoa học xã hội và nhân văn, theo tinh thần Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị, cần tập trung đẩy mạnh học tập và làm theo các nội dung cốt yếu nhất, đó là: Tư tưởng Hồ Chí Minh về mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kiến tạo một xã hội vì con người và các giá trị làm người; Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng, phát triển kinh tế, không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân; Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ, xây dựng hệ thống chính trị ở Việt Nam, hình thành một Chính phủ kiến tạo, liêm khiết, quản trị tốt và giải trình trách nhiệm trước nhân dân; Tư tưởng Hồ Chí Minh về thực hiện hệ thống chính sách xã hội trong điều kiện Việt Nam; Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng văn hóa và con người Việt Nam; Tư tưởng Hồ Chí Minh về đoàn kết, hội nhập và hợp tác quốc tế.

Đặc biệt cần chú trọng nắm bắt cốt lõi tư tưởng Hồ Chí Minh về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; độc lập, tự do, hạnh phúc.

Tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là một tấm gương vô cùng trong sáng và cao thượng, kết tinh của tinh hoa văn hóa Việt Nam. Người không chỉ là một nhà tư tưởng lỗi lạc về văn hóa, sáng tạo ra một nền văn hóa mới, văn hóa cách mạng Việt Nam, kiến tạo ra một thời đại mới trong lịch sử phát triển của nền văn hóa dân tộc, mà chính bản thân, cuộc sống, những việc làm bình thường hằng ngày của Người là hiện thân của nền văn hóa Việt Nam, là mẫu mực của con người Việt Nam. Tư tưởng, tâm hồn, cốt cách của Người là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng, kết tinh những giá trị văn hóa phương Đông và phương Tây, truyền thống và hiện đại, dân tộc và quốc tế.

Cuộc đời Hồ Chí Minh là một biểu tượng sáng trong, cao đẹp về chí khí cách mạng kiên cường, tinh thần độc lập tự chủ, lòng yêu nước, yêu nhân dân tha thiết, đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, tác phong khiêm tốn, giản dị. Người để lại cho chúng ta một tấm lòng nhân hậu, một tình cảm chan chứa yêu thương, vì nước, vì dân, vì Đảng; một trí tuệ anh minh, mẫn tiệp; một tầm nhìn xa trông rộng, sâu sắc; một mẫu mực tuyệt vời về phong cách tư duy, phong cách diễn đạt, phong cách làm việc, phong cách ứng xử và phong cách sinh hoạt.

Về mặt đạo đức, cần tập trung vào các nội dung: Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân; Ra sức làm việc cho Đảng, thực hiện đúng đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, giữ nghiêm kỷ luật Đảng; Đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên hết, trước hết, toàn tâm toàn ý phục vụ nhân dân, vì Đảng, vì dân mà hy sinh quên mình, gương mẫu trong mọi việc; Hòa mình với nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tiếp thu sự phê bình và chịu sự giám sát của nhân dân; Không ngừng học tập, luôn luôn dùng tự phê bình và phê bình để nâng cao trình độ, tư tưởng, cải tiến công tác, cùng giúp nhau tiến bộ.

Đặc biệt, cần chú trọng quán triệt, làm theo cốt lõi của đạo đức Hồ Chí Minh: Đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư (Dĩ công vi thượng), tất cả vì con người.

Về phong cách Hồ Chí Minh, cần được nghiên cứu thấu đáo và làm theo một cách toàn diện, bao gồm: Học tập và làm theo Hồ Chí Minh về phong cách tư duy; phong cách diễn đạt; phong cách làm việc; phong cách ứng xử; phong cách sinh hoạt Hồ Chí Minh.

Cốt lõi của phong cách Hồ Chí Minh: Phong cách khoa học, dân chủ, quần chúng, hài hòa, nêu gương.

Tiếp tục đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đưc, phong cách Hồ Chí Minh

Theo tinh thần Chỉ thị 05 của Ban Bí thư, khóa XII, muốn việc học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đi vào chiều sâu, thiết thực, cần thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp thực tiễn mang tính liên hoàn, như:

Nhóm giải pháp về nhận thức tư tưởng

Nhận thức phải bắt đầu từ phía Đảng, tổ chức và về phía mỗi cá nhân. Điều này đòi hỏi phải suy nghĩ đúng, theo lương tâm và lẽ phải, ít nhất là hai điều căn bản:

Nhận thức đúng các giá trị mang tính bền vững của di sản tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Những giá trị này được thể hiện qua các tác phẩm, bài nói, bài viết và nhất là qua quan hệ, việc làm, ứng xử của tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Mặc dầu thời gian qua, bằng nhiều con đường khác nhau, mỗi đảng viên, cán bộ đã được biết đến các giá trị của di sản Hồ Chí Minh. Nhưng những hiểu biết này chưa mang tính hệ thống, còn chắp vá và quan trọng nhất là chưa lý giải đến ngọn ngành chiều sâu khoa học của từng giá trị nền móng hàm chứa trong di sản tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Người đi tuyên truyền cũng chưa thật sự thấu hiểu, cảm nhận sâu sắc những gì viết ra để biến thành đam mê, khát vọng, tình cảm máu thịt. Vì thế, người nghe cũng tiếp nhận di sản đạo đức Hồ Chí Minh một cách hờ hững, chứ chưa phải từ sự lan tỏa, rung động thật sự của khối óc và con tim.

Việc nhận thức đúng giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đặt ra nhu cầu rất lớn: Phải tổ chức nghiên cứu di sản Hồ Chí Minh căn bản, có hệ thống, theo cả chiều rộng và chiều sâu. Muốn vậy, phải bắt đầu từ công tác tư liệu, biên soạn tài liệu. Chúng ta phải xây dựng được hệ thống tư liệu đầy đủ nhất, theo khả năng hiện có về di sản tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Thiếu nguồn tư liệu chuẩn xác được thẩm định thì không bao giờ có được một cái nhìn toàn cục, hệ thống, đầy đủ về giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Từ không biết chắc chắn sẽ dẫn đến không hiểu; từ không biết, không hiểu sẽ không có khả năng hướng dẫn thực hành. Đó là lôgíc sơ đẳng của cuộc sống. Cho đến nay, trên cả bình diện vĩ mô và vi mô, nguồn tư liệu thuộc lĩnh vực này cũng làm chưa được tốt, thiếu sự kiểm định, dễ dẫn đến những thông tin không chính xác, phản giáo dục, thậm chí là xuyên tạc.

Nghiên cứu di sản tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh phải đạt đến yêu cầu của một chuyên ngành khoa học thì mới cung cấp cứ liệu cho việc triển khai học tập và làm theo. Về tư tưởng - lý luận, từ nghiên cứu cơ bản phải khái quát được các quan điểm của Hồ Chí Minh thành các nguyên lý mang tính bền vững, phổ biến. Về thực tiễn, phải chắt lọc, tinh lọc các nguồn tư liệu có liên quan đến cuộc đời, con người Hồ Chí Minh để khái quát thành các giá trị chuẩn mực đạo đức tiêu biểu.

Trên phương diện lý thuyết và thực tiễn, đã đến lúc chúng ta cần biên soạn bộ giáo trình tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho các loại hình đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân, nhất là hệ thống các trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý của hệ thống chính trị.

Nhận thức sự cần thiết phải tu dưỡng, rèn luyện theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Điều kiện thực tế hiện tại và thực trạng đáng báo động về đạo đức trong Đảng và đạo đức xã hội đặt ra nhu cầu giáo dục di sản đạo đức Hồ Chí Minh nhằm trang bị cho mỗi người cái căn cốt, gốc rễ, nền móng để hình thành bản lĩnh đủ sức đề kháng, chống trả lại sự tác động tiêu cực của kinh tế thị trường, xu thế hội nhập quốc tế và sự lan truyền có hại của suy thoái, tha hóa đạo đức trong đời sống hiện nay. Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh chính là tạo lập môi trường để làm lành mạnh hóa quan hệ xã hội mang tính người, làm cho con người tốt lên. Bởi như một nhà báo nước ngoài từng nói: Học Hồ Chí Minh, mỗi người có thể làm một điều gì đó làm cho mình trở thành tốt hơn.

Nhóm giải pháp về chỉ đạo, lãnh đạo, tổ chức thực hiện

Lãnh đạo, chỉ đạo thuộc về chức năng của các tổ chức đảng các cấp. Trên cơ sở nhận thức đúng, thống nhất, các tổ chức đảng bằng mọi cách lãnh đạo xây dựng được chương trình hành động với các bước đi, lộ trình xác thực, cụ thể. Quan trọng nhất là chỉ đạo hình thành các tiêu chí, chuẩn mực đạo đức, phong cách cho đơn vị, cá nhân, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ, chức năng công tác đang đảm nhiệm. Về nguyên tắc, theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, chú trọng vào các chuẩn mực đạo đức nền móng. Cụ thể: Thực hiện tư tưởng, phong cách Hồ Chí Minh ở tầm triết lý nhân sinh “Trung với nước, hiếu với dân”; Thực hiện đúng lời dạy: "Cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư " nêu cao phẩm giá con người Việt Nam trong thời kỳ mới; Nâng cao ý thức dân chủ và kỷ luật, gắn bó với nhân dân, vì nhân dân phục vụ; Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cần phát huy chủ nghĩa yêu nước gắn chặt với chủ nghĩa quốc tế trong sáng, đoàn kết, hữu nghị giữa các dân tộc trong điều kiện toàn cầu hóa, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế;

Nhóm giải pháp về kiểm tra, đánh giá, tổng kết thực tiễn

Như Hồ Chí Minh từng căn dặn: Tổ chức học tập, làm theo mà thiếu khâu kiểm tra, đánh giá thì coi như không tổ chức học tập. Trước hết, việc kiểm tra học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh phải bắt đầu từ trong tổ chức đảng: Thường xuyên, có hệ thống, từ trên xuống, từ dưới lên; tổ chức đảng giám sát, kiểm tra đảng viên; đảng viên kiểm tra, giám sát lẫn nhau; đảng viên thường giám sát đảng viên giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý. Điều mấu chốt là hình thành được đội ngũ những người đi kiểm tra có phẩm chất, năng lực, hiểu biết công việc và trên thực tế, họ đã là những con người thực hành tốt tư tưởng, phong cách Hồ Chí Minh.

Phải đặt sự tu dưỡng, rèn luyện, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đưc, phong cách Hồ Chí Minh dưới sự giám sát của nhân dân. Tin dân, nghe dân và xử lý những điều dân góp ý đúng sẽ giúp cán bộ, đảng viên chú trọng thực hành tư tưởng, phương pháp, nói ít làm nhiều, làm hay hơn nói, trở thành tấm gương sáng trước mặt quần chúng.

Trong từng thời kỳ, mỗi đơn vị, cá nhân phải có sự tổng kết, rút kinh nghiệm làm căn cứ cho việc đánh giá xếp loại, nêu ra được những việc làm hay, cách làm tốt, có hiệu quả; chỉ rõ những bất cập, hạn chế, hình thức; biểu dương những gương điển hình, tiên tiến phải gắn với việc phê bình, kỷ luật những cá nhân làm chưa tốt. Khen thưởng, kỷ luật chính xác, công tâm, khách quan, có tình có lý cũng là động lực quan trọng để đưa việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đi vào thực chất, thực tế.

Cần xây dựng, xuất bản thường xuyên bộ sách về tấm gương học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh như Bác Hồ đã chỉ đạo làm sách “Người tốt, việc tốt” trước đây.  

Sự nghiệp đổi mới toàn diện, đồng bộ đất nước đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với sự hình thành, phát triển những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Kế thừa giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của ông cha, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là một trong những biện pháp quan trọng khắc phục sự suy thoái về tư tưởng chính trị, tha hóa nhân cách, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, làm lành mạnh hệ thống quan hệ xã hội, góp phần giữ vững sự ổn định chính trị, xã hội, tạo động lực cho sự phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững.

Trên cả bình diện lý thuyết và thực tiễn, Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị là một quyết định sáng suốt, kịp thời, phải được triển khai thực hiện nghiêm túc, để tạo được sự đồng thuận của cán bộ, đảng viên và toàn xã hội.

PGS, TS Phạm Ngọc Anh - Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng