Mùa thụ phấn bổ sung cho “Đệ nhất danh quả” Hà Tĩnh

Giữa những ngày xuân cuối tháng Giêng, đầu tháng 2 âm lịch, nhiều vườn bưởi ở huyện miền núi Hương Khê (Hà Tĩnh) hoa nở trắng muốt, hương bưởi thoảng nhẹ, vấn vương. Đó cũng là lúc người dân tất bật với công việc thụ phấn bổ sung cho hoa, giúp cây bưởi tăng tỷ lệ đậu quả. Ngày trước, những vườn bưởi ở đây được người dân chăm bón, cho thụ phấn tự nhiên nhờ côn trùng như ong, bướm… Tuy nhiên, việc thụ phấn này không giúp cây bưởi có khả năng đậu quả ổn định, lúc nhiều, lúc ít. Để tăng khả năng đậu quả, người dân đã tiến hành giúp cây thụ phấn bổ sung bằng cách lấy phấn của cây bưởi chua quét lên nhụy hoa bưởi đường. Đang bận rộn thụ phấn cho hơn 300 gốc bưởi Phúc Trạch của gia đình, bà Thái Thị Lý, thôn Ngọc Bội, xã Hương Trạch, huyện Hương Khê (Hà Tĩnh), cho biết: "Công việc thụ phấn thủ công giúp bưởi Phúc Trạch tăng khả năng đậu quả. Nếu không thụ phấn, quả chỉ đạt khoảng 20-30%, sau khi thụ phấn cây bưởi phúc trạch cho tỉ lệ quả cao gấp 2-3 lần. Nhờ phương pháp này mà hơn 300 gốc bưởi Phúc Trạch của gia đình tôi phát triển tốt, mùa bưởi năm 2023 đạt năng suất 1,5 vạn quả, sau khi trừ mọi chi phí gia đình tôi bỏ túi gần 300 triệu/năm.
Chúng tôi dùng hoa bưởi chua để thụ phấn giúp cây bưởi Phúc Trạch, vì phấn của hoa bưởi chua giúp tỉ lệ đậu quả cao, chất lượng tốt hơn. Nhờ các buổi tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật của huyện, của tỉnh nên người dân nắm vững được kiến thức và từ đó cây đạt kết quả cao, trước đây không thụ phấn quả đậu thấp. Công việc thụ phấn hoa nhìn đơn giản nhưng cũng rất vất vã. Để kịp tiến độ cho quả nên chúng tôi phải tranh thủ làm cả ngày. Trung bình mỗi ngày với 3 người làm, gia đình tôi thụ phấn được khoảng 20 cây/ngày"- bà Lý nói. Theo bà Lý, năm này hoa bưởi ra muộn hơn so với mọi năm. Các năm trước hoa bưởi nở sớm (trước Tết Nguyên Đán) và đều hơn, năm nay gần hết tháng Giêng gia đình bà mới bắt đầu công việc thụ phấn cho hoa bưởi. Gia đình ông Trần Kim Đồng tại xã Hương Trạch, Hương Khê (Hà Tĩnh) có hơn 200 gốc bưởi, thời điểm này gia đình ông cũng đang tất bật thụ phấn bố sung cho hoa bưởi nhắm tăng năng suất, chất lượng mùa bưởi tiếp theo. “Việc thụ phấn sẽ quyết định năng suất của cả mùa vụ trong khi cây bưởi Phúc Trạch là cây trồng chủ lực, mang hiệu quả kinh tế lớn nhất của người nông dân nên chúng tôi rất chú trọng đầu tư, chăm bón. Tùy theo thời tiết từng năm mà cây bưởi ra hoa sớm hay muộn. Thời điểm này bưởi bắt đầu ra hoa, thời gian ra hoa kéo dài trong vòng một tháng. Vì vậy gia đình tôi tranh thủ thụ phấn thêm cho hoa để đạt tỷ lệ đậu quả cao nhất”, ông Đồng cho biết.
Để thụ phấn bổ sung cho hoa bưởi, người dân lấy phấn của cây bưởi chua (trồng bằng hạt) quét lên nhụy hoa của cây bưởi đường (cây ghép cành hoặc chiết). Công việc này đòi hỏi phải cẩn thận và tỉ mỉ với khối lượng công việc nhiều. Đối với những cây và cành thấp, người dân trực tiếp dùng tay cầm hoa bưởi chua chấm lên đầu nhụy của hoa bưởi đường. Đối với những cây và cành cao, phải dùng cây sào hoặc que nứa găm trực tiếp hoa bưởi chua vào đầu que để thụ phấn hoặc quét phấn hoa vào đầu que có chổi lông rồi bôi lên nhụy hoa cần thụ phấn.
Cứ mỗi vườn bưởi đường phải trồng thêm một cây bưởi chua để lấy hoa thụ phấn bổ sung cho cả vườn. Hoa được chọn phải đều, cánh mịn, khi chấm thử vào lòng bàn tay phấn hoa màu vàng sẽ rời ra thì khả năng đậu quả khi cho thụ phấn sẽ cao hơn. Việc thụ phấn phải làm liên tục giữa lúc hoa nở rộ, có lúc phải làm xuyên trưa để cây kịp đậu quả. Việc thụ phấn sẽ được lặp đi lặp lại nhiều lần để đảm bảo không bỏ sót, quả đậu nhiều hơn. Dù không quá phức tạp nhưng công việc này đòi hỏi sự tỉ mẩn, kiên trì của người nông dân khi hoa bưởi rất nhỏ và nhiều. Theo ông Phan Anh Thái - Phó Chủ tịch UBND xã Hương Trạch, huyện Hương Khê, cho biết: "Hiện nay toàn xã Hương Trạch có 453 ha diện tích bưởi Phúc Trạch (diện tích cho quả trên 400 ha), sản lượng hơn 5000 tấn. Bưởi Phúc Trạch là loại cây phát triển chủ lực của địa phương, góp phần xóa đói giảm nghèo, tăng trưởng kinh tế vùng nông thôn. Thời điểm này chính quyền địa phương đang tập trung chỉ đạo bà con thụ phấn cho cây bưởi, đồng thời phối hợp với Trung tâm Khuyến nông tỉnh tập huấn, hướng dẫn bà con trong việc thụ phấn cũng như chăm sóc cây.
Ông Nguyễn Hữu Ngọc, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh cho biết: “Thụ phấn bổ sung là kỹ thuật cơ bản, người dân sử dụng phấn hoa cây bưởi chua quét lên nhuỵ hoa cây bưởi đường (bưởi chua là cây trồng bằng phương pháp gieo hạt; bưởi đường là cây bưởi nhân giống bằng cách cắt, chiết mắt của cây bưởi Phúc Trạch). Trong thời gian thời tiết bất lợi do mưa rét, người dân nên hái hoa bưởi chua sớm và dùng bóng đèn sấy khô để hoa tung phấn, từ đó việc thụ phấn sẽ có hiệu quả hơn. Qua các lớp tập huấn chuyển giao kỹ thuật, người dân đã biết cách phòng trừ bệnh dịch đúng cách, hạn chế lượng bưởi chết do các loại sâu, nấm. Ở giai đoạn ra hoa, trong trường hợp gặp sâu, bệnh thì người dân chỉ sử dụng các phương pháp phòng trừ sinh học. Đồng thời, bà con cũng tập trung theo dõi và khắc phục hiện tượng thời tiết khắc nghiệt như sương muối; chuẩn bị phân bón để bón thúc, đảm bảo nguồn nước tưới cho cây bưởi…”
Bưởi Phúc Trạch là cây trồng chủ lực, phát triển kinh tế cao tại huyện Hương Khê (tỉnh Hà Tĩnh). Hiện nay, trên địa bàn huyện có tổng diện tích hơn 2.700 ha trồng bưởi Phúc Trạch, trong đó có hơn 1.900 ha đã cho quả, ước tính năng suất đạt khoảng 23.000 tấn/năm. Được xem là loại cây đặc sản, bưởi Phúc Trạch được trồng nhiều tại các xã như: Phúc Trạch, Hương Trạch, Hương Đô, Lộc Yên... huyện Hương Khê (Hà Tĩnh), bưởi Phúc Trạch dễ trồng, thích hợp với khu vực đồi núi, nên được xem là cây phát triển kinh tế khá tại địa phương Thụ phấn bổ sung cho bưởi Phúc Trạch là một giải pháp quan trọng giúp cây bưởi đảm bảo được tỷ lệ đậu quả cao, góp phần tăng năng suất, chất lượng quả bưởi./.