Hiệu quả Chính sách phát triển HTX, Tổ hợp tác trên địa bàn tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 - 2020

Đồng chí Nguyễn Văn Khánh - Phó Chủ tịch UBND tỉnh cùng đoàn công tác của tỉnh Sơn La thăm quan Công ty Cổ phần Yên Thành

Khu vực Kinh tế tập thể (KTTT) tỉnh đã tập trung đổi mới phương thức quản lý, đẩy mạnh công tác liên doanh, liên kết, tìm kiếm thị trường, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho thành viên, người lao động và nhiều mô hình hợp tác xã (HTX) kiểu mới sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm đã hình hình thành và phát triển. Kinh tế tập thể đã thu hút, tạo công ăn việc làm thường xuyên cho hàng vạn thành viên, tổ viên cũng như việc làm thời vụ cho người lao động, góp phần tích cực trong việc thúc đẩy sản xuất và từng bước ổn định đời sống ở nông thôn, xây dựng quan hệ sản xuất mới, khắc phục đáng kể thời gian nông nhàn, tạo thêm của cải vật chất cho nông thôn, nhất là các xã đặc biệt khó khăn, thúc đẩy phát triển sản xuất, xoá đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới.

Kết quả thực hiện chính sách phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác của tỉnh Yên Bái, giai đoạn 2016-2020

Trong giai đoạn 2016-2020, tỉnh Yên Bái đã quan tâm chỉ đạo sát sao công  tác phát triển Hợp tác xã, tổ hợp tác thông qua các đề án hỗ trợ cho khu vực KTTT phát triển, Chương trình hành động; đồng thời thường xuyên giám sát chặt chẽ việc triển khai thực hiện các chính sách, cụ thể: Kế hoạch số 94/KH-UBND ngày 06/7/2015 của UBND tỉnh Yên Bái về phát triển Kinh tế tập thể tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 - 2020; Chỉ thị số 17/CT-UBND ngày 18/11/2016 về đẩy mạnh phát triển Kinh tế tập thể và các HTX trên địa bàn tỉnh; Nghị quyết số 09/2017/NQ-HĐND về củng cố, phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác tỉnh Yên Bái giai đoạn 2017 - 2020, định hướng đến năm 20230; Chương trình hành động số 144-CTr/TU năm 2019 và Chương trình hành động số 190-CT/TU năm 2020 của Tỉnh ủy; Kế hoạch phát triển KTTT hằng năm và giai đoạn; Văn bản số 1419/UBND-TH ngày 27/6/2018 của UBND tỉnh Yên Bái về việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 22/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục tăng cường công tác triển khai thi hành Luật HTX năm 2012; các Văn bản của UBND tỉnh Yên Bái về việc đẩy mạnh thực hiện các giải pháp phát triển Kinh tế hợp tác, HTX và nâng cao năng lực hoạt động của Liên minh HTX tỉnh năm 2019, 2020; Chiến lược phát triển KTTT giai đoạn 2021-2030; Kế hoạch số 11/KH-HĐND ngày 03/4/2019 của Hội đồng nhân dân tỉnh giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về phát triển HTX, tổ hợp tác trên địa bàn tỉnh... Khu vực KTTT, HTX trên địa bàn tỉnh phát triển khá ổn định, số lượng HTX, THT tăng theo từng năm, phát triển đa dạng về lĩnh vực, ngành nghề, chất lượng hoạt động được nâng lên. Các HTX từng bước hoạt động đúng bản chất, ngày càng tập trung hơn vào việc hỗ trợ Kinh tế hộ thành viên thông qua cung cấp các dịch vụ, việc làm cho thành viên. Cụ thể:

Chính sách hỗ trợ bồi dưỡng nguồn nhân lực; hỗ trợ thí điểm mô hình đưa cán bộ trẻ tốt nghiệp đại học, cao đẳng về làm việc có thời hạn ở HTX:

Hằng năm, Tỉnh chỉ đạo Liên minh HTX, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ, đào tạo nghề cho hàng ngàn  lượt cán bộ, thành viên HTX, quỹ tín dụng nhân dân, cán bộ đại diện của Liên minh HTX tại 9 huyện, thị, thành phố; Giai đoạn 2018 - 2020, đã triển khai thực hiện việc đưa cán bộ trẻ tốt nghiệp cao đẳng, đại học về làm việc có thời hạn tại HTX theo Đề án Củng cố, phát triển HTX, tổ hợp tác tỉnh Yên Bái giai đoạn 2017 - 2020, định hướng đến 2030 của tỉnh.

Chính sách đất đai: Quy hoạch khu vực sản xuất, tạo điều kiện để các HTX được thuê đất tại các khu, cụm công nghiệp; ban hành các chính sách ưu đãi đầu tư, giảm tiền thuê đất, ưu đãi về thuế đất ở mức tối đa đối với các HTX mới thành lập; có chính sách ưu đãi riêng đối với các HTX nông nghiệp, HTX trồng và khoanh nuôi bảo vệ rừng, trồng cây công nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản.

Chính sách tiếp cận vốn: Các HTX được Quỹ Bảo lãnh tín dụng cấp bảo lãnh tín dụng theo quy định. UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 471/2011/QĐ-UBND ngày 07/4/2011 về việc thành lập Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX tỉnh Yên Bái và giao cho Liên minh HTX tỉnh quản lý nhằm giúp các HTX tiếp cận được thêm nguồn vốn, để phát triển sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, tỉnh đã chỉ đạo kết nối, tạo điều kiện để các HTX tiếp cận với nguồn vốn của Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Trung ương. Các chi nhánh ngân hàng đã hướng dẫn tạo điều kiện cho nhiều HTX trên địa bàn tỉnh được vay vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh theo đúng quy định.

Chính sách hỗ trợ ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới: UBND tỉnh đã chỉ đạo tạo điều kiện cho các HTX được hưởng chính sách hỗ trợ ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới thông qua hệ thống khuyến nông, khuyến công, hỗ trợ các HTX về đầu tư đổi mới thiết bị, dây chuyền sản xuất. Bình quân mỗi năm hỗ trợ khoảng 10 dự án, với kinh phí hàng trăm triệu đồng/dự án. Ngoài ra, tỉnh đã khuyến khích và hỗ trợ một số HTX xây dựng và phát triển thương hiệu sản phẩm hàng hóa chủ lực của HTX; khuyến khích các đơn vị chuyển giao kỹ thuật và công nghệ cho các HTX; khuyến khích xây dựng các cơ sở chế biến nông, lâm sản, phát triển ngành nghề ở nông thôn.

Chính sách hỗ trợ xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường: Nhiều HTX đã được hỗ trợ kinh phí xúc tiến thương mại định hướng xuất khẩu (tổ chức đoàn nghiên cứu, khảo sát tìm kiếm thị trường nước ngoài; tham gia Hội chợ, triển lãm được tổ chức tại nước ngoài); hỗ trợ xúc tiến thương mại thị trường trong nước (tham gia Hội chợ, triển lãm trong nước); hỗ trợ phát triển thương mại điện tử (miễn phí các thông tin đăng tải sản phẩm, hàng hóa của HTX…); hỗ trợ tham gia các khóa tập huấn về xúc tiến thương mại và thương mại điện tử của tỉnh và của Bộ Công thương, Liên minh HTX Việt nam, các bộ, ngành tổ chức (tham dự các lớp tập huấn và được cung cấp thông tin, tài liệu miễn phí); hỗ trợ tư vấn về thủ tục đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa sản phẩm, quảng bá sản phẩm (hỗ trợ chi phí bảo hộ nhãn hiệu độc quyền và quảng bá thương hiệu sản phẩm).

Chính sách hỗ trợ thành lập mới, tổ chức lại hoạt động của HTX, THT: Thực hiện theo Nghị quyết số 09/2017/NQ-HĐND ngày 10/4/2017 của HĐND tỉnh và Quyết định số 1218/QĐ-UBND ngày 03/7/2017 của UBND tỉnh Yên Bái phê duyệt Đề án củng cố, phát triển HTX, tổ hợp tác tỉnh Yên Bái giai đoạn 2017 - 2020, định hướng đến năm 2030: Đối với các HTX thành lập mới, đăng ký thay đổi theo quy định của Luật HTX được hỗ trợ không quá 15 triệu đồng/HTX. Trường hợp tổ chức lại hoạt động của HTX do chia tách, sáp nhập được hỗ trợ không quá 50% kinh phí như đối với thành lập mới HTX. Đối với các THT thành lập mới được hỗ trợ không quá 01 triệu đồng/THT.

Nội dung hỗ trợ HTX, THT được thực hiện thông qua việc tuyên truyền, cung cấp thông tin, tư vấn xây dựng điều lệ, phương án sản xuất kinh doanh, hướng dẫn lồng ghép với các chương trình tập huấn, bồi dưỡng và thực hiện các thủ tục thành lập mới. Việc thực hiện chính sách này đã có tác dụng tháo gỡ những khó khăn ban đầu, giúp số lượng các HTX, THT thành lập mới thời gian qua tăng nhanh.

Chính sách ưu đãi Thuế Thu nhập doanh nghiệp, các loại thuế khác; chính sách ưu đãi Lệ phí đăng ký HTX: Đã thực hiện đầy đủ các chính sách ưu đãi Thuế Thu nhập doanh nghiệp và các loại thuế khác theo quy định của pháp luật về Thuế; chính sách ưu đãi Lệ phí đăng ký HTX theo quy định của pháp luật về Phí và Lệ phí.

Nhờ đó, KTTT tỉnh đã có những chuyển biến tích cực, số lượng và chất lượng HTX ngày một được nâng lên, các HTX hoạt động bài bản hơn, chủ động phát triển thêm nhiều ngành nghề, mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh, tự chủ trong hoạt động, khắc phục khó khăn, khai thác những tiềm năng, thế mạnh của địa phương. Dự ước đến hết năm 2020, tổng số HTX toàn tỉnh là 465 HTX, tăng 141 HTX, bằng 43,5% so với năm 2016, số HTX thành lập mới là 280 HTX, số HTX đang hoạt động ước tính là 427 HTX. Số HTX hoạt động hiệu quả theo Luật HTX chiếm khoảng 70% trên số HTX đang hoạt động. Tổng số thành viên HTX trên 28.000 thành viên; Số lao động làm việc thường xuyên trong HTX là 7.780 người, tăng 8,1% so với năm 2016. Đóng góp của khu vực Kinh tế tập thể, HTX trên 36 tỷ đồng, tăng 8,9 tỷ đồng (32,8%) so với năm 2016.

Các hợp tác xã cơ bản đã thể hiện bản chất, nguyên tắc và giá trị của hợp tác xã. Quá trình thành lập theo đúng trình tự của Luật Hợp tác xã và các Nghị định hướng dẫn của Chính phủ. Quan hệ giữa hợp tác xã và thành viên thể hiện được quan hệ bình đẳng, hợp tác, trên cơ sở thoả thuận, tự nguyện, cùng có lợi và cùng chịu trách nhiệm trong sản xuất kinh doanh. Đóng góp của HTX đã tác động lớn vào việc hỗ trợ Kinh tế hộ thành viên, góp phần tích cực vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, đóng góp vào Ngân sách ngày một tăng. Tuy nhiên, trong giai đoạn vừa qua, các HTX tỉnh Yên Bái phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, nhiều HTX vẫn trong tình trạng khó khăn, năng lực nội tại của HTX còn yếu, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, trình độ về khoa học công nghệ lạc hậu, trình độ cán bộ quản lý HTX còn hạn chế, vì vậy khó đáp ứng được nhiệm vụ sản xuất kinh doanh trong điệu kiện kinh tế thị trường.

Những khó khăn, hạn chế trong quá trình thực hiện chính sách giai đoạn 2016-2020

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai chính sách phát triển KTTT, HTX vẫn còn một số tồn tại, hạn chế cũng như khó khăn, vướng mắc:

Một số chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với khu vực Kinh tế tập thể, HTX triển khai thực hiện còn chậm và chưa hiệu quả. Nguồn lực phân bổ còn hạn chế, việc tháo gỡ khó khăn về vốn, đất đai xây dựng trụ sở và cơ sở sản xuất chế biến của HTX còn thiếu quy hoạch, chưa được giải quyết kịp thời. Chính sách hỗ trợ các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp chưa thực hiện được. Việc tiếp cận các nguồn vốn tín dụng ưu đãi để sản xuất, kinh doanh, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng; đất đai để mở mang nhà xưởng, hạng mục công trình của các HTX còn khó khăn.

Công tác quản lý nhà nước về KTTT, HTX chưa được quan tâm đầy đủ, công tác báo cáo thực hiện chưa tốt, số liệu báo cáo liên quan đến KTTT, HTX không đầy đủ. HTX kiểu mới đã được tuyên truyền nhưng quy mô chậm phát triển, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ theo chuỗi giá trị còn yếu.

Số lượng các HTX đã tăng, nhưng tỷ lệ HTX hoạt động trung bình, yếu chiếm tỷ lệ còn cao. Số HTX xây dựng được thương hiệu sản phẩm chưa nhiều, giá trị xuất khẩu và cạnh tranh trên thị trường còn hạn chế; việc xử lý các HTX ngừng không hoạt động chưa dứt điểm; năng lực nội tại của HTX yếu, còn phụ thuộc nhiều vào sự hỗ trợ của Nhà nước.

Đội ngũ cán bộ quản lý HTX tuy đã được nâng lên trong giai đoạn, nhưng chưa đồng đều, chưa đáp ứng được yêu cầu trong phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ hội nhập kinh tế, công tác quản trị - điều hành sản xuất, kinh doanh gặp không ít khó khăn, thiếu tiếp cận các nguồn thông tin, chính sách hỗ trợ, khuyến khích của Nhà nước.

Một số kinh nghiệm trong thực hiện chính sách phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác của tỉnh Yên Bái, giai đoạn  2016-2020 và những năm tiếp theo

Một là, KTTT, HTX phải được xuất phát từ nhu cầu của người dân; tham gia hợp tác, thành viên HTX phải góp vốn, góp sức thực sự, để giải quyết những vấn đề kinh tế, xã hội nảy sinh, mà bản thân mỗi người không làm được, hoặc có làm được, nhưng hiệu quả không cao, trên nguyên tắc bình đẳng cùng có lợi và quản lý dân chủ.

Hai là, Nhà nước có chính sách khuyến khích, giúp đỡ đối với KTTT, HTX phù hợp thì KTTT, HTX mới phát triển mạnh và vững chắc. Phải có được một hệ thống văn bản pháp quy đồng bộ, hệ thống chính sách thông thoáng, môi trường pháp lý thuận lợi khuyến khích và thúc đẩy KTTT, HTX phát triển.

Ba là, Bản thân các HTX phải tự vươn lên từ nội lực của chính mình, phải không ngừng đổi mới, phát huy tốt sức mạnh của mỗi thành viên, với sức mạnh của tập thể, để vượt qua những khó khăn, thách thức của nền kinh tế thị trường. Trong quá trình hoạt động và phát triển, một mặt HTX phải không ngừng tăng cường tiềm lực kinh tế, tài chính của mình để có đủ điều kiện hỗ trợ Kinh tế hộ, thành viên phát triển. Mặt khác Liên minh HTX phải làm tốt công tác hỗ trợ, tư vấn thiết thực cho các HTX phát triển sản xuất - kinh doanh có hiệu quả.

Bốn là, Vai trò lãnh đạo của Đảng, sự hỗ trợ của chính quyền địa phương có ý nghĩa hết sức quan trọng để thúc đẩy KTTT, HTX ngày càng phát triển trong điều kiện nền kinh tế thị trường.

Một số giải pháp chính cần đẩy mạnh để thực hiện hiệu quả chính sách phát triển KTTT của tỉnh Yên Bái

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền về vai trò của KTTT, HTX, xây dựng và phát triển các Hợp tác xã kiểu mới gắn với chuỗi giá trị sản phẩm hàng hóa, trong đó Hợp tác xã đóng vai trò nòng cốt trong việc tổ chức sản xuất, chế biến và liên kết với doanh nghiệp để tiêu thụ hàng hóa cho người dân.

Về hoàn thiện khung khổ pháp lý, cơ chế chính sách: Nghiên cứu rà soát, chỉnh sửa, hoàn thiện Luật HTX năm 2012 và các văn bản hướng dẫn phù hợp với điều kiện thực tế. Đồng bộ hóa các văn bản Luật liên quan đến phát triển KTTT như đất đai, thuế, tín dụng,... Hoàn thiện các quy định pháp luật về THT, bổ sung các chính sách ưu đãi thích hợp đối với THT, khuyến khích phát triển THT trên địa bàn. Ban hành Chương trình hỗ trợ phát triển KTTT, HTX giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến năm 2030. Có chính sách ưu tiên đối với các tổ chức KTTT, HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, địa bàn khó khăn và đặc biệt khó khăn.

Về huy động nguồn lực xã hội để phát triển KTTT, HTX: Tiếp tục huy động, tranh thủ nguồn lực từ các lực lượng xã hội, các tổ chức đoàn thể trong nước và quốc tế tham gia thúc đẩy phát triển KTTT. Bố trí kinh phí từ nguồn Ngân sách Trung ương và địa phương để hỗ trợ các địa phương thực hiện chính sách phát triển HTX. Thực hiện lồng ghép các nguồn vốn từ các Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình giảm nghèo bền vững, Chương trình mỗi xã một sản phẩm hỗ trợ tích cực cho KTTT, HTX. Tranh thủ nguồn vốn ưu đãi từ Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã ở Trung ương và nguồn vốn ưu đãi từ các tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại, các Quỹ khác dể hỗ trợ HTX Thực hiện hiệu quả chính sách đưa cán bộ có trình độ đại học, cao đẳng về làm việc có thời hạn tại HTX; Tăng cường năng lực quản trị hợp tác xã theo hướng công khai, minh bạch; củng cố công tác hạch toán, kế toán HTX. Phát triển tổ hợp tác để tổ chức sản xuất trên nhiều lĩnh vực, đa dạng ngành nghề, nâng dần thành HTX; phát triển HTX gắn với chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực của địa phương, trên cơ sở liên kết hộ sản xuất với doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ hàng hóa, tăng sức cạnh tranh, mở rộng thị trường.

Đẩy mạnh công tác hỗ trợ để nâng cao hiệu quả các hoạt động xúc tiến thương mại trong và ngoài nước, xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu các sản phẩm chủ lực; hỗ trợ các HTX tích cực tham gia các chương trình phát triển HTX của Trung ương và địa phương, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của đơn vị; tư vấn, hướng dẫn các HTX ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, điều hành hoạt động sản xuất, kinh doanh và ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Đỗ Nhân Đạo

 Chủ tịch Liên Minh Hợp tác xã tỉnh