Môi trường - vật cản khó vượt

Tuy nhiên, một trong những tiêu chí khó thực hiện nhất đối với các xã điểm hiện nay chính là tiêu chí về môi trường.

Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo (BCĐ) Chương trình MTQG xây dựng NTM tỉnh Vĩnh Phúc, tính đến tháng 9/2014, thì 17/17 xã đăng ký về đích đều đã hoàn thành 8 tiêu chí gồm: Quy hoạch; điện; bưu điện; nhà ở dân cư; hình thức tổ chức SX; giáo dục và an ninh trật tự xã hội; tỷ lệ lao động có việc làm thường xuyên.

11 tiêu chí còn lại bao gồm: giao thông có 2/17 xã đạt, thủy lợi có 8/17 xã đạt, trường học có 8/17 xã đạt, chợ nông thôn có 5/12 xã đạt (5 xã không xây dựng chợ), thu nhập có 14/17 xã đạt, hộ nghèo có 13/17 xã đạt, y tế có 5/17 xã đạt, văn hóa có 13/17 xã đạt, hệ thống chính trị xã hội vững mạnh có 15/17 xã đạt.

Riêng tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa và môi trường là 2 tiêu chí khó thực hiện nhất và đến thời điểm này tất cả 17/17 xã đều chưa đạt.

Kết quả đánh giá tình hình thực hiện tiêu chí môi trường tại 17 xã đăng ký về đích do Chi cục Bảo vệ môi trường thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh thống kê tính đến thời điểm này cho thấy, 17/17 xã đều đã triển khai thực hiện tiêu chí môi trường nhưng chưa có xã nào đạt chuẩn.

Báo cáo đánh giá thực tế của 16/17 xã đăng ký về đích đã cho thấy tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch theo quy chuẩn của Bộ NN-PTNT có 9/16 xã đạt; có 13/16 xã có tỷ lệ hộ dân sử dụng nước hợp vệ sinh đạt chuẩn chiếm trên 90%.

Đánh giá sơ bộ hiện trạng xử lý chất thải tại các cơ sở SX, kinh doanh, hộ chăn nuôi tại 17 xã đăng ký về đích đã cho thấy, trên địa bàn 17 xã hiện có 5.068 cơ sở SX, kinh doanh, hộ chăn nuôi. Trong đó, có 3.712 cơ sở, hộ chăn nuôi đảm bảo vệ sinh môi trường, chiếm 73,2% và mới chỉ có 4/17 xã đạt nội dung này.

Về tình hình thu gom, xử lý rác thải và nước thải tại 17 xã tính đến thời điểm tháng 9/2014 đã có 16/17 xã thành lập được HTX Dịch vụ vệ sinh môi trường hoặc tổ vệ sinh môi trường đảm nhiệm việc thu gom, xử lý rác thải với tần suất 1-3 lần/tuần.

Ngoài các xã Hợp Châu và Thanh Trù chỉ bố trí các điểm tập kết rác tạm thời sau đó thuê Cty CP Môi trường và Dịch vụ đô thị Vĩnh Yên vận chuyển, xử lý rác thải; 14 xã còn lại đều đã bố trí diện tích đất, tiến hành giải phóng mặt bằng và xây dựng đưa vào sử dụng được tổng số 42 bãi tập kết, xử lý rác thải tập trung với tổng diện tích 31.847m2.

Hiện các xã điểm đều đã được trang bị xe thu gom, vận chuyển rác (chủ yếu là xe kéo, xe đẩy tay) và thùng rác công cộng phục vụ cho hoạt động thu gom, xử lý rác ở các địa phương.

Về nghĩa trang nhân dân, trong quá trình lập quy hoạch xây dựng NTM tại 17 xã đăng ký về đích, các xã đều đã thực hiện lồng ghép các nghĩa trang nhân dân hiện có vào trong quy hoạch tổng thể xây dựng NTM để quản lý, tôn tạo, nâng cấp các hạng mục công trình phụ trợ.

Theo quy hoạch xây dựng NTM trên địa bàn 15/17 xã điểm có tổng số 80 nghĩa trang nhân dân, đến nay mới có 11 nghĩa trang đạt đầy đủ 5 hạng mục theo quy chuẩn NTM chiếm 13,7%. Số nghĩa trang còn lại mới chỉ đạt được từ 1-4 hạng mục quy chuẩn.

Cụ thể, mới có 22 nghĩa trang đã xây dựng khu xử lý chất thải; 38 nghĩa trang có hệ thống đường nội khu; 26 nghĩa trang có cổng xây; 27 nghĩa trang có tường xây hoặc hàng rào bằng cây xanh và 22 nghĩa trang có nhà tưởng niệm.

Theo đại diện lãnh đạo các xã điểm cho biết, hạng mục xây dựng, tu sửa nghĩa trang nhân dân là một trong những nội dung khó của tiêu chí môi trường.

Tuy nhiên theo Nghị quyết của HĐND tỉnh, kinh phí tỉnh cấp cho hạng mục xây dựng nghĩa trang nhân dân chỉ có 600 triệu đồng/xã, thì việc triển khai xây dựng, tu sửa và chỉnh trang nghĩa trang nhân dân ở các xã là rất khó khăn.

Đặc biệt là các xã thuộc khu vực trung du, miền núi bởi do đặc thù nghĩa trang nhân dân tại các xã này có số lượng nhiều và nằm rải rác, khó quy hoạch để xây dựng đạt chuẩn.

Đánh giá nguyên nhân khó khăn trong việc triển khai tiêu chí môi trường tại 17 xã đăng kí về đích trước nhất phải kể đến xuất phát điểm về hạ tầng bảo vệ môi trường tại các xã đăng kí về đích năm 2014 trước khi triển khai Chương trình xây dựng NTM là rất thấp, hầu như chưa được đầu tư xây dựng đồng bộ.

Trong quá trình xây dựng NTM, tiêu chuẩn để đạt về tiêu chí vệ sinh môi trường tại các xã lại được đặt ra quá cao với khối lượng thực hiện và nguồn khi phí rất lớn. Điều này dẫn đến các xã khó đảm bảo việc thực hiện hoàn thành được tiêu chí (phần lớn các xã đều mắc ở nguồn kinh phí).

Mặt khác, do nhận thức của một bộ phận không nhỏ người dân về việc đảm bảo vệ sinh môi trường chưa cao. Thậm chí ở nhiều địa phương, người dân thiếu ý thức đã vô hình chung "tiếp tay" cho ô nhiễm môi trường khi vứt rác và xả nước thải bừa bãi.

Hệ thống thoát nước thải tại khu vực nông thôn chưa được chú trọng đầu tư, phần lớn lượng nước thải sinh hoạt, chăn nuôi, SX tiểu thủ công nghiệp, làng nghề đều đổ trực tiếp ra môi trường, ngấm vào đất hoặc chảy vào các ao, hồ... vừa gây mất mỹ quan, vừa tiềm ẩn nhiều khả năng phát sinh và lây lan dịch bệnh.

Thiếu kinh phí cũng là nguyên nhân khiến cho một số xã dù đã thành lập được HTX vệ sinh môi trường, tổ, đội thu gom rác thải nhưng hoạt động không thường xuyên, việc thu gom rác chưa kịp thời dẫn đến tình trạng ứ đọng rác trong khu dân cư diễn ra khá phổ biến...