Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu các địa phương phấn đấu không còn huyện "trắng" xã nông thôn mới

Hội nghị do đồng chí Trịnh Đình Dũng - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2016 – 2020 chủ trì và hơn 400 đại biểu đại diện các bộ ngành,  47 tỉnh, thành phố có xã, thôn, bản ấp đặc biệt khó khăn; các tổ chức quốc tế tham dự.

Hội nghị nhằm tổng kết, đánh giá việc tổ chức triển khai và kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới vùng đặc biệt khó khăn (ĐBKK) giai đoạn 2016 - 2020 của các tỉnh, thành phố trên cả nước, làm cơ sở đánh giá, rút ra những bài học kinh nghiệm, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong quá trình thực hiện. 

Đồng thời, đề xuất chủ trương, cơ chế, chính sách và giải pháp chủ yếu hỗ trợ triển khai thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới vùng đặc biệt khó khăn giai đoạn 2021 - 2025.

Có 337/3.513 thôn, bản ĐBKK công nhận đạt chuẩn NTM

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Xuân Cường - Bộ trưởng Bộ NNPTNT cho biết: Đặc điểm căn cốt của Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2010 - 2020 là phấn đấu thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp, tăng trưởng đời sống người dân lên gấp 3 lần so với năm 2010 và kết thúc giai đoạn sẽ có 50% số xã đạt chuẩn NTM.

Qua 10 năm thực hiện, mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng chúng ta đã hoàn thành 61% số xã, vượt chỉ tiêu ban đầu đề ra. Thu nhập của người dân vùng nông thôn đã tăng gấp 4 lần, từ 10 triệu đồng/người năm 2010 lên 43 triệu đồng/người năm 2020. Bộ mặt diện mạo nông thôn đã thay đổi nhanh chóng, đời sống của người dân được cải thiện căn bản.

"Có thể khẳng định đây là một chương trình đi vào cuộc sống một cách sinh động nhất và hiệu quả nhất. Trở thành phong trào được lòng dân, vì dân, được nhân dân tập trung làm trên mọi mặt, mọi khía cạnh" - Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh.

Theo báo cáo của Bộ NNPTNT, tính đến hết tháng 11/2020, cả nước đã có 08/64 huyện nghèo thoát khỏi tình trạng ĐBKK. Dự kiến đến cuối năm 2020 khoảng 32 huyện thoát khỏi huyện nghèo.

Đã có 15/108 xã thuộc 04 Đề án xây dựng NTM đặc thù  tại các tỉnh Điện Biên, Lào Cai, Bắc Kạn, Nghệ An đạt chuẩn NTM; 130/1.111 xã thuộc 85 huyện nghèo (Chương trình 30a) và 337/3.513 thôn, bản ĐBKK thuộc Đề án 1385 được công nhận đạt chuẩn NTM. 

Kết quả nổi bật nhất mà chương trình xây dựng NTM đạt được đó là hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn vùng đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã được chú trọng, góp phần nâng cao điều kiện sinh hoạt và sản xuất của người dân.

 Tỷ lệ hộ nghèo tại các huyện nghèo giảm 5,65%/năm; tỷ lệ hộ nghèo các xã ĐBKK vùng DTTS&MN giảm bình quân khoảng 4%/năm. Thu nhập bình quân hộ nghèo khu vực nông thôn dự kiến đến cuối năm 2020 tăng khoảng 1,6 lần.

Chia sẻ về kết quả xây dựng NTM của tỉnh Yên Bái, ông Đỗ Đức Duy – Bí thư Tỉnh uỷ Yên Bái cho biết: Là một trong những tỉnh miền núi phía Bắc, còn nhiều khó khăn nhưng sau 10 năm thực hiện chương trình xây dựng NTM, Yên Bái cũng đã có nhiều chuyển biến rõ nét, bộ mặt nông thôn có nhiều thay đổi, đời sống nhân dân dần được cải thiện.

Tỉnh Yên Bái đã có 76/150 xã và 02 huyện đạt chuẩn nông thôn mới. Trong đó có 9 xã ĐBKK đạt chuẩn NTM; 06 xã đạt chuẩn NTM nâng cao; 03 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng:  Có thể nói, trong điều kiện còn hạn chế về nguồn lực, lại thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai, dịch bệnh, những kết quả trong xây dựng nông thôn mới trên cả nước, xây dựng nông thôn mới ở các vùng đặc biệt khó khăn là rất quan trọng, có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân. 

Có được những kết quả này ngoài sự quan tâm, chỉ đạo thường xuyên của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ là sự đoàn kết, quyết tâm của cả hệ thống chính trị ở Trung ương và các địa phương vùng khó khăn. Các địa phương đã chủ động sáng tạo vận dụng các cơ chế, chính sách của Trung ương và hơn hết là vai trò chủ thể của người dân được phát huy.  

 Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng đã biểu dương và chúc mừng những kết quả nổi bật đã đạt được trong xây dựng nông thôn mới trên cả nước, trong đó có những kết quả ban đầu rất quan trọng trong xây dựng nông thôn mới tại các vùng đặc biệt khó khăn.

Nguồn lực con người là quan trọng nhất

Bên cạnh những kết quả đạt được, chương trình xây dựng NTM của các vùng ĐBKK cũng vẫn còn rất nhiều điểm, nút thắt tồn tại. Bộ trưởng Bộ NNPTNT cũng đã chỉ ra 3 tồn tại lớn đó là:

Kết quả đạt chuẩn nông thôn mới còn chênh lệch khá lớn giữa các vùng miền. Ở vùng tập trung đông dân cư, đồng bằng sông hồng, đông nam bộ, khu vực trọng điểm kinh tế khác có tỷ lệ NTM cấp xã, cấp huyện rất cao. Nhưng những vùng khó khăn, miền núi, dân tộc… thì tỷ lệ kết quả đạt các tiêu chí NTM kể cả ở cấp thôn, xã, huyện vẫn còn rất thấp .

Đến nay, vẫn còn 9 tỉnh có tỷ lệ đạt chuẩn NTM dưới 30%, khoảng 864 xã dưới 10 tiêu chí, tập trung chủ yếu ở khu vực Miền núi phía Bắc và Tây Nguyên; 40 huyện nghèo thuộc chương trình 30a của 18 tỉnh còn "trắng xã NTM".

Bên cạnh đó, thiết chế hạ tầng cứng thì phát triển nhanh nhưng tốc độ liên kết, đổi mới trong sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn chưa đáp ứng tương xứng. Đây là cội nguồn, căn nguyên dẫn đến thu nhập của người dân chưa cao.

Đặc biệt vấn đề môi trường sản xuất, môi trường sống và tự nhiên ở vùng nông thôn vẫn chưa đáp ứng mong muốn của chúng ta và còn cố rất nhiều.

Ông Đỗ Tấn Sơn – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT, Chánh Văn phòng điều phối NTM tỉnh Hà Giang chia sẻ: các thôn vùng cao biên giới thực hiện Đề án 1385 của Hà Giang đang có sự chênh lệch khá lớn. Những nơi có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống còn gặp nhiều khó khăn do địa hình và nhận thức của một số bộ phận người dân chưa cao…khiến cho việc triển khai thực hiện xây dựng NTM chậm hơn so với các địa phương khác.

Bên cạnh đó, do đặc thù địa lý nên các thôn vùng khó khăn chưa có vùng sản xuất chuyên canh; các ngành nghề, dịch vụ nông thôn phát triển chậm; việc phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị gặp nhiều khó khăn, lúng túng. Do vậy, tiến độ và kết quả thực hiện các tiêu chí nông thôn mới ở các địa phương vùng ĐBKK đạt thấp so với bình quân chung cả nước.

Sản xuất nông nghiệp của người dân còn hạn chế, mô hình sản xuất hiệu quả ít được nhân rộng. Chương trình OCOP còn chưa được phổ biến tại một số địa bàn vùng sâu vùng xa; du lịch cộng đồng chủ yếu mang tính tự phát và chưa thực sự bền vững…

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT:  mặc dù là ĐBKK nhưng lại là vùng giữ an ninh trên nhiều khía cạnh, là vùng hàm chứa nhiều tiềm năng phát triển. Vùng có đa dạng về văn hoá, sinh học, thổ nhưỡng và khí hậu. Đặc biệt là nguồn lực con người ở vùng này. Nếu chúng ta biết khai thác tốt các nguồn lực lực tiềm năng của vùng nhất là tiềm năng con người thì đây sẽ trở thành vùng động lực chứ không còn là vùng an sinh phải tập trung nữa.

Cần có những giải pháp đồng bộ, quyết liệt hơn 

Vì vậy, việc tiếp tục hỗ trợ các địa phương vùng đặc biệt khó khăn đẩy nhanh tiến độ xây dựng nông thôn mới, thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập, về kinh tế - xã hội so với các vùng, miền khác của cả nước trong giai đoạn 2021-2025 là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, đòi hỏi sự vào cuộc của các Bộ, ngành trung ương, các cấp uỷ Đảng, chính quyền, sự hưởng ứng, tham gia của mỗi người dân địa phương. 

Theo đó, mục tiêu trong giai đoạn 2021 -2025, các địa phương vùng ĐBKK cần đạt được đó là: Các huyện nghèo cần cơ bản hoàn thành các tiêu chí hạ tầng thiết yếu: Hạ tầng giao thông, điện, môi trường, nước sạch, trung tâm y tế đạt chuẩn, hạ tầng giáo dục, hạ tầng vùng nguyên liệu tập trung, hạ tầng thủy lợi liên xã, hạ tầng công nghệ thông tin.

Có ít nhất 200/1.815 xã ĐBKK (khoảng 11%) và khoảng 420 xã ATK (100%) đạt chuẩn NTM; không còn xã dưới 15 tiêu chí; 2.109/3.513 thôn, bản, ấp (60%) thuộc các xã ĐBKK khu vực biên giới, vùng núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo đạt chuẩn NTM theo Bộ tiêu chí thôn, bản đạt chuẩn NTM. 

Để đạt được mục tiêu trên, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã chỉ ra một số yêu cầu nhiệm vụ trong tâm tại vùng đặc biệt khó khăn cần thực hiện trong thời gian tới. Đó là:

Việc triển khai xây dựng nông thôn mới tại các xã đặc biệt khó khăn phải có cách làm sáng tạo, linh hoạt, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương, vùng, miền, không nên máy móc áp dụng các kinh nghiệm và mô hình ở vùng đồng bằng.

Cần tiếp tục tuyên truyền, vận động, quán triệt sâu rộng tới các cấp chính quyền và người dân phương châm xây dựng nông thôn mới là của dân, với phương châm xây dựng NTM do dân, người dân hưởng lợi, dân làm, nhà nước hỗ trợ. Tránh tâm lý ỷ lại vào ngân sách Trung ương.

Từ đó, yêu cầu sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền của các địa phương, nhất là vai trò của người lãnh đạo đứng đầu, phải quyết tâm, nỗ lực hơn nữa trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Cần xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể để hoàn thành các mục tiêu phấn đấu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn. 

Ưu tiên tập trung tối đa nguồn vốn ngân sách Trung ương được giao và các nguồn vốn huy động ngoài ngân sách để đầu tư cho các xã, thôn đặc biệt khó khăn, xã ATK hoàn thành xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025;  Cần tập trung phấn đấu để không còn huyện "trắng xã nông thôn mới, mỗi tỉnh có ít nhất một đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới và không còn xã dưới 15 tiêu chí".

Đặc biệt việc xây dựng NTM tại các vùng ĐBKK phải đẩy mạnh đầu tư kinh tế, có sự gắn kết giữa các vùng, và phải kết nối giao thông các vùng với nhau. 

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng chính phủ cũng yêu cầu Bộ NNPTNT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành trung ương, các địa phương tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ:

 Tập trung rà soát lại các vùng quy hoạch trên cơ sở tổng thể các địa phương, các vùng này phải kết nối với quy hoạch hạ tầng, giao thông, quy hoạch công nghiệp…quy hoạch tỉnh, quy hoạch vùng, quy hoạch kết nối giao thông những tỉnh kết nối xuyên tâm với Thủ đô Hà Nội. Từ đó, rà soát lại quy hoạch xây dựng nông thôn mới, tranh quy hoạch theo hình thức, theo phong trào. 

Yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường khẩn trương triển khai việc lập quy hoạch đánh giá các khu vực dễ sạt lở đất, những khu vực nguy hiểm, di dời người dân ra khỏi vùng nguy hiểm; tập trung đẩy nhanh hoàn thiện các cơ sở hạ tầng thiết yếu, yêu cầu các địa phương cần chủ động các cơ sở hạ tầng:  điện, y tế, giáo dục… gắn với bố trí ổn định dân cư gắn với thiên tai, biến đổi khí hậu; tái cấu trúc kinh tế của mỗi địa phương mỗi địa bàn, tạo môi trường thu hút các nhà đầu tư vào các vùng đặc biệt khó khăn. Nâng cao năng lực cạnh tranh các vùng, các quốc gia; nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX nông nghiệp ở các vùng đặc biệt khó khăn. 

 Phó Thủ tướng cũng yêu cầu các HTX, các doanh nghiệp là động lực thúc đẩy kinh tế nông thôn ở mỗi vùng, cung ứng vốn, vật tư, đặt hàng, đào tạo nhân lực sản xuất cùng với đó, tìm kiến thị trường. Tập trung bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống, chú trọng bảo vệ môi trường nông thôn, nhân rộng các mô hình bảo vệ an ninh tổ quốc.