Xây dựng mô hình vườn mẫu theo hướng nông nghiệp hữu cơ, hướng đi tất yếu trong xây dựng NTM ở Hà Tĩnh

Từ khi có chủ trương đổi mới (1985), kinh tế vườn, kinh tế hộ, trang trại, gia trại mới được quan tâm chú ý. Tuy nhiên, việc quan tâm đầu tư của người dân nông thôn cũng gặp nhiều khó khăn, kinh tế vườn thiếu bền vững. Thu nhập từ kinh tế vườn chiếm tỷ lệ thấp trong kinh tế hộ. Số liệu đề tài điều tra kinh tế vườn của Hội Làm vườn Hà Tĩnh năm 2007 cho thấy thu nhập từ kinh tế vườn chỉ chiếm 36% tổng thu nhập kinh tế hộ. Tỷ lệ vườn hoang chiếm tỷ trọng cao (khoảng 30%) trong tổng số vườn hộ. Tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn cũng chiếm tỷ trọng cao.
 

 
Vì vậy, từ khi có chủ trương xây dựng NTM (năm 2009), Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã đưa ra quan điểm chỉ đạo nâng cao thu nhập đó là: Phát triển nông nghiệp toàn diện, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp phát triển bền vững. Đồng thời ban hành chính sách khuyến khích phát triển mô hình vườn mẫu, 2011 - 2013 hỗ trợ 10 triệu đồng/vườn. Năm  2014 và năm 2015, UBND tỉnh có chính sách khuyến khích hỗ trợ 20 triệu đồng/vườn. Năm 2014 tại 48 xã nông thôn mới, mỗi xã xây dựng 5 mô hình vườn mẫu, với tổng số 240 vườn. Năm 2015, tại 45 xã nông thôn mới, mỗi xã xây dựng 5 mô hình vườn mẫu, với tổng số 225 vườn. Việc tổ chức thực hiện UBND tỉnh giao cho Hội Làm vườn và Trang trại tỉnh đôn đốc, kiểm tra, giám sát. 
Căn cứ vào chức năng của Hội, nhiệm vụ UBND tỉnh giao Hội đã tiến hành phối hợp với Văn phòng Điều phối nông thôn mới tỉnh, xây dựng và ban hành Bộ tiêu chí vườn mẫu gồm 5 tiêu chí: Vườn phải có quy hoạch thiết kế hợp lý; Sản phẩm từ vườn phải đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; Có ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ; Đảm bảo cảnh quan môi trường; Có thu nhập cao ≥ 5 lần trồng lúa trên cùng một đơn vị diện tích trong xã.
Thực hiện nhiệm vụ xây dựng mô hình vườn mẫu UBND tỉnh giao năm 2011 - 2013, tỉnh Hội đã phối hợp với Văn phòng NTM tỉnh và các huyện Hội xây dựng được 60 vườn mẫu hưởng chính sách hộ trợ 10 triệu đồng/vườn. Năm 2014 xây dựng 240 vườn, năm 2015 xây dựng 225 vườn, hưởng chính sách hỗ trợ 20 triệu đồng/vườn. Qua điều tra, đánh giá kết quả xây dựng mô hình vườn mẫu năm 2012, 2013, 2014 hầu hết các vườn đều đạt 5 tiêu chí. Còn năm 2015, đến cuối tháng 12/2015 cơ bản hoàn thành việc xây dựng, giải ngân kinh phí hộ trợ. Cố nhiên năm 2016 sẽ đưa vào khai thác các vườn sẽ đạt 5 tiêu chí. Hiện nay mô hình vườn mẫu đã có sức lan toả rộng trên phạm vi toàn tỉnh.  Đến nay tổng số vườn mẫu trong toàn tỉnh có 860 vườn. Tỷ lệ thu nhập từ kinh tế vườn chiếm trên 70% tổng thu nhập của kinh tế hộ.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất trong việc thực hiện 5 tiêu chí vườn mẫu đó là tiêu chí sản phẩm từ vườn phải đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Đồng thời phải giải quyết đầu ra tiêu thụ sản phẩm. Để đảm bảo vườn mẫu đạt 5 tiêu chí một cách trọn vẹn. Năm 2014, Hội Làm vườn và Trang trại được Sở khoa học và Công nghệ giao thực hiện dự án "Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ xây dựng mô hình vườn mẫu theo hướng nông nghiệp hữu cơ tại xã Cẩm bình - Cẩm Xuyên". Dự án gồm 5 nội dung: Nghiên cứu tổng hợp biên soạn 6 tài liệu kỹ thuật trồng rau (cải bẹ xanh, mồng tơi, mướp đắng, mướp ngọt, bí xanh, dưa chuột) và nuôi gà thịt hữu cơ; Tập huấn các tài liệu kỹ thuật cho 197 hộ dân (thôn Tân An xã Cẩm Bình); Xây dựng 10 mô hình vườn mẫu trồng rau 1.732,m²/hộ và chăn nuôi gà thịt hữu cơ 200 con/hộ, 187 hộ được tiếp thu kỹ thuật và chỉ hỗ trợ một phần vật tư (hạt giống, men vi sinh HATIMIC, thuốc sâu sinh học) trồng rau; Phân tích 12 mẫu sản phẩm rau ở thời kỳ thu hoạch tại Công ty cổ phần Vinacontrol Hà Nội; Theo dõi, hội thảo, tổng kết.
Sau 01 năm thực hiện, 197 hộ nhà vườn thôn Tân An đã nắm vững quy trình kỹ thuật nông nghiệp hữu cơ là thực hiện "4 không" khác biệt với sản xuất an toàn là: Không sử dụng phân bón hoá học và phân người; Không sử dụng các chất kích thích tăng trưởng; Không sử dụng các hoá chất bảo vệ thực vật hoặc các chất diệt cỏ; Không sử dụng các chế phẩm biến đổi gen. Các vật liệu đầu vào cải thiện độ phì của đất, quan tâm bón các loại phân động vật được ủ, các phân hữu cơ vi sinh, các vật liệu thực vật, khoáng dolomit, vôi…. Đối với các vật liệu đầu vào quản lý sâu bệnh, quan tâm làm các bẩy, bã sâu bọ, kiểm soát nấm bằng lưu huỳnh, đồng(bocdor) sử dụng thuốc sâu sinh học. Đối với cỏ dại chủ yếu bằng biện pháp canh tác và thủ công.
Về kỹ thuật chăn nuôi gà hữu cơ bằng đệm lót sinh học, phòng dịch là chính, vệ sinh môi trường chuồng nuôi, bãi thả đảm bảo sạch sẽ. Thức ăn thời gian 01 tháng đầu có sử dụng cám công nghiệp. Sau đó lúa, gạo, ngô….không sử dụng chất kích thích tăng trọng.
Kết quả 10 mô hình nuôi gà cỏ địa phương không xuất hiện dịch, tỷ lệ sống ở thời kỳ xuất chuồng 105 ngày tuổi đạt 91,5%. Trọng lượng bình quân 1,57kg/con, lợi nhận 12,1 triệu đồng/hộ (chiếm 39% doanh thu).
Kết quả 10 mô hình trồng rau, phân tích kiểm nghiệm 12 mẫu rau đạt ATVSTP. Bình quân mỗi mô hình thu được 3.626kg/hộ, lợi nhuận 19,469 triệu đồng/hộ (chiếm 61% doanh thu). Thu nhập từ trồng rau cao cấp 9,13 lần trồng lúa trên cùng đơn vị diện tích. Cao gần gấp đôi tiêu chí vườn mẫu (≥ 5 lần trồng lúa).
Để tạo điều kiện đầu ra của sản phẩm, dự án đã tham gia với địa phương  một số giải pháp: Thành lập điểm giới thiệu và bán sản phẩm; Thành lập HTX trồng rau; Ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp ở Cảng Vũng Áng; Tổ chức ký bản cam kết của hộ dân sản xuất thực phẩm an toàn với UBND xã (thực hiện theo thông tư số 51/2014/TT - BNNPTNT ngày 27/12/2014 Quy định điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm và phương thức quản lý đối với các cơ sở sản xuất ban đầu nhỏ lẽ); Công việc tiếp theo là xây dựng thương hiệu, bao bì, nhãn mác sản phẩm.
Dự án đã thành công, tính mới về khoa học và công nghệ là xây dựng mô hình vườn mẫu đạt 5 tiêu chí, sản xuất theo hướng nông nghiệp hữu cơ, mang lại hiệu quả cao về chất lượng sản phẩm, thu nhập, bảo vệ môi trường cảnh quan góp phần an sinh xã hội. Dự án đã được Hội đồng khoa học tỉnh đánh giá cao và cho nhân rộng tại các xã nông thôn mới trong toàn tỉnh. Năm 2016, Hội Làm vườn Trang trại tỉnh sẽ chuyển giao tiến bộ KH&CN sản xuất nông nghiệp hữu cơ tới 860 vườn mẫu. Đây là hướng đi tất yếu trong phát triển kinh tế vườn, nâng cao thu nhập, nâng cao sức khoẻ cộng đồng, an sinh xã hội, góp phần quan trọng trong xây dựng nông thôn mới ở Hà Tĩnh./.
 
 
 

TS: Nguyễn Xuân Tình
Chủ tịch Hội Làm vườn và Trang trại Hà Tĩnh