'Ba có' cho sản phẩm nông nghiệp Nghệ An

Với sự đa dạng về khí hậu, thổ nhưỡng và văn hóa, Nghệ An cũng là nơi có các sản vật từ nông nghiệp rất phong phú. Từ các sản vật đó một số đã được chế biến thành các sản phẩm hàng hóa có danh tiếng về chất lượng và sự độc đáo.

Tuy vậy, trong tình hình rất phực tạp hiện nay về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, tuyệt đại bộ phận các sản phẩm hàng hóa từ nông sản của Nghệ An, kể cả các sản phẩm đã được chế biến, trở thành đặc sản như tương, nhút, măng muối khi ra thị trường đều chưa đủ các yếu tố về khoa học, về pháp lý để có thể tạo sự tin cậy cho người tiêu dùng.

Người mua chỉ biết tin chỗ mình mua là tin cậy, người bán thì cũng chỉ có thể lấy uy tín của mình để “tín chấp” cho các sản phẩm hàng hóa là “thật”, là “sạch”. 

Hiện nay, ở thành phố Vinh và một số huyện lỵ đã có hàng chục cửa hàng trưng biển là thực phẩm sạch, hoặc thực phẩm an toàn. Thế nhưng, trong đó cũng không phải tất cả các sản phẩm đều có đầy đủ các yếu tố đảm bảo sự an tâm cho người tiêu dùng. Nhiều sản phẩm, nhất là các sản phẩm của Nghệ An không có các yếu tố chứng minh xuất xứ, chất lượng, nhất là về vệ sinh an toàn thực phẩm. Tình trạng làm nhái các đặc sản nổi tiếng đã và đang diễn ra khá phức tạp. 
Để giải quyết một cách căn cơ những vấn đề về an toàn thực phẩm đang đặt ra hiện nay, thiết nghĩ đã đến lúc ngành nông nghiệp và các ngành hữu quan cần hỗ trợ và giúp đỡ nông dân thực hiện ba giải pháp quản lý, mà tôi gọi tắt là “Ba có” đối với sản phẩm của mình.
Trước hết là “Có nhãn hiệu”. Nhãn hiệu là yếu tố quan trọng nhất trong bộ nhận diện thương hiệu sản phẩm và cũng là yếu tố được Nhà nước (mà cụ thể là Cục Sở hữu trí tuệ) bảo hộ. Với hàng hóa nông sản có thể xây dựng nhãn hiệu thông thường, do doanh nghiệp, hộ gia đình, hoặc cá nhân đứng ra đăng ký làm chủ sở hữu.
Ở Nghệ An có một số sản phẩm do doanh nghiệp đăng ký đã được bảo hộ nhãn hiệu độc quyền, như “Gạo xứ Nghệ” của Công ty Vĩnh Hòa (Yên Thành), cam Thiên Sơn của trang trại cam Thiên Sơn (Yên Thành); Rượu men lá Lê Đông (Con Cuông), Rượu Mú từn (Công ty Long Ly)... Tuy nhiên, hầu hết các nông sản có danh tiếng ở Nghệ An đều gắn liền với địa danh, như nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn; gà ác, khoai sọ Kỳ Sơn; chè Gay (Anh Sơn); măng muối Quỳ Châu... Theo Luật Sở hữu trí tuệ các nhãn hiệu gắn với địa danh đó phải được đăng ký bảo hộ dưới các hình thức là nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận hoặc chỉ dẫn địa lý.

Thứ hai là “Có chứng chỉ chất lượng”. Chất lượng là yếu tố quan trọng nhất của sản phẩm, đặc biệt vệ sinh an toàn thực phẩm là yêu cầu bắt buộc đã được luật hóa đối với hàng hóa thực phẩm. Rất nhiều nông sản hàng hóa của Nghệ An đã có danh tiếng về chất lượng, nổi tiếng thơm ngon, hoặc có yếu tố độc đáo như nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn; cam Vinh; nước mắm Quỳnh Dị; rượu men lá; măng muối Quỳ Châu...

Tuy nhiên, về vệ sinh an toàn thực phẩm hầu như các sản phẩm của ta đều chưa quan tâm đến các chứng chỉ chứng nhận. Nhiều nơi chính quyền đã chi ngân sách hàng tỷ, chục tỷ đồng để quy hoạch, đầu tư hạ tầng, hỗ trợ giống, phân, bảo vệ thực vật, kỹ thuật cho dân trồng rau an toàn, thế nhưng lại quên mất yếu tố vệ sinh an toàn thực phẩm. Rút cục sản phẩm của những dự án hàng tỷ đồng lại thiếu đi các chứng chỉ VSATTP, mà chi phí để cấp nó chỉ tính bằng triệu hoặc hàng chục triệu đồng.

Có thể nói nếu thực hiện nghiêm túc “Ba có” như đã nói ở trên thì sản phẩm sẽ dành được sự tin tưởng của người tiêu dùng, do đó người ta sẵn sàng mua nó với giá cao hơn các sản phẩm khác cùng loại.

Mặc dù không thật khó khăn và tốn kém, nhưng đối với các hộ nông dân đơn lẻ và ngay cả với các hợp tác xã, trang trại, thậm chí một số doanh nghiệp nông nghiệp, họ có thể rất thành thục về sản xuất, nhưng những khái niệm về “nhãn hiệu, thương hiệu”, “chất lượng”, “truy xuất nguồn gốc” lại đang rất xa lạ. Người nông dân nói chung hầu như không thể tự mình làm được nhãn hiệu, đăng ký chất lượng hay tem truy xuất nguồn gốc.