Nhưng trước hết cần tháo gỡ cho được 6 vướng mắc: Nhận thức; nguồn nhân lực, vốn - cơ sở vật chất, tiêu thụ sản phẩm, đất đai, cơ chế - chính sách hỗ trợ của nhà nước.
Khó tiếp cận chính sách
Đến giữa tháng 8, TPHCM có 41 HTX nông nghiệp sản xuất rau an toàn, hoa kiểng, nấm, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, làm muối, dịch vụ nông nghiệp… tại 5 huyện cùng 4 quận ven. Chính phủ và lãnh đạo TPHCM đã có nhiều chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện giúp các HTX nông nghiệp hoạt động. Đó là chính sách đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, ứng dụng khoa học kỹ thuật - công nghệ mới, tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi tín dụng…
Việc thành lập các HTX xuất phát từ nhu cầu liên kết để sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; gắn bó, tạo sự tin tưởng của xã viên; có phương án sản xuất kinh doanh phù hợp; lãnh đạo HTX là những người có tâm huyết, năng lực, đoàn kết với xã viên. Đó là những nét chung của 24/41 HTX đang hoạt động hiệu quả (58,5%) tại TPHCM, trong số này có 7 HTX tham gia chuỗi cung cấp thực phẩm an toàn. Đây là những HTX biết phát huy nội lực, tranh thủ các điều kiện để phát triển, chủ động tìm kiếm hướng kinh doanh mới. Với những HTX còn lại hoạt động chưa hiệu quả đều có chung những điểm khá tương đồng, đó là nguồn nhân lực, đặc biệt là cán bộ quản lý, còn thiếu và yếu về năng lực quản trị điều hành; chưa có sự thống nhất phương án sản xuất...
Tại buổi hội thảo về kinh tế tập thể do Hội Nông dân TPHCM tổ chức mới đây, ông Nguyễn Ngọc Thành, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Xuân Lộc, quận 12, cho biết: “Xuân Lộc là HTX chăn nuôi bò sữa và cá sấu, thành lập từ năm 1985, đã chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX mới. Năm qua, HTX đã đầu tư 2.000m2 nhà lưới trồng rau thủy canh và nhờ Hội Nông dân TP tư vấn, HTX đã đầu tư thêm 500 triệu đồng mở 2 cửa hàng tiêu thụ sản phẩm tại địa phương. Kết quả rất vui khi 150kg rau thủy canh thu hoạch hàng ngày được tiêu thụ hết và nhu cầu thị trường cho thấy vẫn còn có thể tăng sản lượng tiêu thụ đáng kể. Nhưng cái khó hiện nay của HTX là vốn để mở rộng sản xuất và ứng dụng quy trình kỹ thuật - công nghệ”.
Trong khi đó, với HTX mới thành lập là HTX Trường Thịnh, sản xuất theo hướng hữu cơ lại bị vướng đầu ra và khâu tiếp cận vốn. Ông Võ Thanh Dũng, Phó giám đốc HTX Trường Thịnh, cho rằng nhà nước có chính sách hỗ trợ 30% kinh phí làm nhà lưới nhưng để tiếp cận chính sách thật không đơn giản. HTX tập hợp, liên kết các hộ nhỏ để cùng ứng dụng công nghệ cao, làm cầu nối chuyển giao công nghệ đến từng thành viên, cũng như kết nối với các đơn vị, doanh nghiệp... Tuy Nhà nước khuyến khích nông dân liên kết vào HTX để sản xuất thuận lợi hơn nhưng lại chưa thực sự liên thông để tạo điều kiện cho HTX phát triển. HTX ứng dụng công nghệ để sản xuất sản phẩm hữu cơ, nhưng do chưa được chứng nhận vì các chính sách của Bộ NN-PTNT về sản phẩm hữu cơ đi sau thực tế. Khi TP mở phiên chợ nông sản an toàn, chúng tôi đề nghị được tham gia nhưng theo quy định của chợ phiên phải có giấy chứng nhận. Vậy là tắc!
Chỉ vì quy hoạch
Với HTX Hiệp Thành (huyện Nhà Bè) lại không đủ chuẩn chứng nhận sản phẩm VietGAP. Mặc dù các thành viên HTX sản xuất trên đất nông nghiệp, nhưng vì bị quy hoạch đây là khu đô thị - cảng nên theo quy định không thể cấp chứng nhận VietGAP cho sản phẩm tôm nước lợ. Cũng sản xuất theo VietGAP, HTX nông nghiệp Phước An (huyện Bình Chánh) nhiều lần kiến nghị cho phép thành viên HTX xây nhà tiền chế trên đất sản xuất nông nghiệp (khoảng 4m2) làm nơi chứa vật tư nông nghiệp cũng như sơ chế sản phẩm nhưng vì là đất nông nghiệp nên sở ngành chức năng không đồng ý.
Trong khi đó, HTX Mai Hoa (huyện Hóc Môn) được huyện cho thuê đất để làm văn phòng và nhà kho, nhưng hơn 1 năm qua vẫn chưa thể triển khai vì lý do tương tự. Nhưng cái khó chung của các HTX là vốn vay. HTX Thuận Yến (huyện Cần Giờ) đang cần vốn vay ưu đãi để đầu tư lại cơ sở hạ tầng thủy lợi nuôi trồng thủy sản nhưng không thể tiếp cận được nguồn vốn. Trong khi đó, hiệu quả của việc xây dựng và chiêu dụ chim yến về ở đang mở ra tiềm năng mới không chỉ cho người dân huyện Cần Giờ, nhưng hiện do chưa có chủ trương cụ thể về vật nuôi này nên đa số chủ nhà nuôi yến đều không thể thế chấp vay vốn ngân hàng. Các HTX Phú Lộc và HTX chăn nuôi Tiên Phong (huyện Củ Chi) cũng đang vướng về vốn để mở rộng sản xuất…
Theo ông Trần Ngọc Hổ, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT TPHCM, mặc dù TP có nhiều chính sách nhưng để HTX có thể tiếp cận được các chính sách, nhất là về vốn, cần phải tiếp tục rà soát, điều chỉnh, bổ sung sao cho phù hợp với thực tế. Trưởng ban Kinh tế - Ngân sách HĐND TP - Nguyễn Văn Dũng đề nghị các sở ngành giải quyết đứt điểm những kiến nghị và vướng mắc để các HTX có thể phát huy thế mạnh; đồng thời cũng cho rằng, động lực để phát triển HTX là hệ thống chính sách, nhưng tự thân HTX cũng phải biết phấn đấu. Và điều quan trọng là nhận thức của từng thành viên HTX chứ không thể trông chờ hay ỷ lại.
Ông Nguyễn Trọng Liêm, Chi cục trưởng Chi cục PTNT, đề nghị bà con nông dân, HTX... khi gặp vấn đề liên quan đến sản xuất, vốn vay... có thể liên hệ trực tiếp với chi cục hay Sở NN-PTNT TP. Đây là đầu mối để giới thiệu, tư vấn hay kết nối giữa các bên trong việc giải quyết những vướng mắc của HTX, nông dân. Việc tiếp cận vốn vay ưu đãi (theo Quyết định 04) của TP có 2 giai đoạn: Đến ngân hàng xem xét phương án có đủ điều kiện được vay vốn hay không. Khi ngân hàng đồng ý, phương án đó mới có thể được hỗ trợ lãi vay.
