Cách mạng Công nghiệp 4.0: Bài 1 - Cơ hội và thách thức

Tận dụng cơ hội

Báo cáo đánh giá mức độ sẵn sàng cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), Việt Nam xếp thứ 48/100 về Cấu trúc của nền sản xuất và thứ 53/100 về Các yếu tố dẫn dắt sản xuất. Đánh giá về mức độ sẵn sàng, Việt Nam mặc dù vẫn ở nhóm Sơ khởi nhưng khá gần với nhóm Tiềm năng cao.

Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ về công nghệ, đặt nền tảng cho việc ứng dụng thành công các công nghệ của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Trong 10 năm qua, nền kinh tế số Việt Nam đã phát triển không ngừng về cả nền tảng hạ tầng kết nối số lẫn thị trường kinh doanh.

Năm 2007, số người sử dụng Internet ở Việt Nam là 17,7 triệu người thì năm 2017 đã tăng lên mức 64 triệu người, xấp xỉ 67% dân số. Việt Nam hiện xếp thứ 13 trong top 20 quốc gia có số dân sử dụng Internet đông nhất thế giới. Các doanh nghiệp viễn thông, Internet ở Việt Nam phát triển liên tục và đạt doanh thu 6,1 tỷ USD, góp phần tạo ra hơn 851.000 việc làm cho xã hội. Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có điều kiện thuận lợi để phát triển, tận dụng triệt để những thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Tại Diễn đàn cấp cao "Tầm nhìn và chiến lược phát triển đột phá trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4" mới diễn ra, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình cũng khẳng định: Diễn đàn là cơ hội để Việt Nam tiếp cận với các sản phẩm, giải pháp về công nghiệp thông minh trong các nhóm ngành sản xuất, tài chính - ngân hàng, nông nghiệp, công nghệ thông tin; đồng thời cũng là dịp kết nối đầu tư công nghệ, qua đó mang lại cơ hội trao đổi trực tiếp, học hỏi kinh nghiệm, tìm kiếm hợp tác, đầu tư giữa các tập đoàn và tổ chức doanh nghiệp.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Bình, đối với một nước đang phát triển như Việt Nam, việc khai thác đúng đắn và kịp thời những cơ hội của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mở ra cho Việt Nam nhiều cơ hội trong việc nâng cao trình độ công nghệ, năng lực sản xuất và cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu; tạo ra sự thay đổi lớn về mô hình kinh doanh bền vững hơn và cơ hội cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; mang lại tiềm năng cho các nước đang phát triển có thể rút ngắn quá trình công nghiệp hóa bằng cách đi tắt, đón đầu, phát triển nhảy vọt lên công nghệ cao hơn.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh nhấn mạnh: Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã và đang có những tác động ngày càng rõ nét đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Vì vậy, việc xây dựng, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu phát triển; ứng dụng, chuyển giao công nghệ chủ chốt của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 có vai trò quan trọng trong việc đưa Việt Nam tiếp cận sâu hơn nữa vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Việt Nam cần nắm rõ những “bước đi”, diễn biến của cuộc cách mạng 4.0 và có chính sách phù hợp để phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với xu thế chung của cộng đồng quốc tế”.

Bà Sarah Pearson, Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo, Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia, cho rằng: Trong xu thế của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam có cơ hội và tiềm năng rất lớn để xây dựng một nền kinh tế mới ngày càng hiện đại, hiệu quả, hội nhập. “Hợp tác” chính là yếu tố then chốt và cũng là cơ hội để Việt Nam chủ động, đón đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. “Hợp tác” góp phần thúc đẩy, hỗ trợ Việt Nam triển khai các chương trình đổi mới sáng tạo một cách mạnh mẽ, chuyển nhanh các kiến thức, kết quả nghiên cứu thành “hiện hữu”. Bên cạnh đó, cần thay đổi văn hóa nghiên cứu cho các công ty khởi nghiệp về công nghệ… để tận dụng tối đa cơ hội, đón đầu công nghệ trong cuộc cách mạng công nghệ 4.0. 

Và ứng phó với thách thức

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình nhấn mạnh: Cùng với việc khai thác đúng đắn và kịp thời những cơ hội của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, đối với Việt Nam, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đặt ra nhiều thách thức không nhỏ đối với quốc gia, doanh nghiệp và mỗi cá nhân. Điều này đòi hỏi Chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam cần phải có những đổi mới mạnh mẽ như: Xây dựng một hành lang pháp lý chặt chẽ cho nền kinh tế số, các mô hình sản xuất và dịch vụ thông minh; thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp về quản trị công quốc gia và phát triển các mô hình sản xuất, dịch vụ thông minh; phát triển cơ sở hạ tầng kết nối số; đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao; cải cách hành chính; nâng cao năng lực cạnh tranh…

Nếu không có cách tiếp cận đúng và bắt kịp nhịp độ phát triển của thế giới và khu vực, Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ tụt hậu ngày càng xa về công nghệ, tình trạng dư thừa lao động kỹ năng thấp và sự bất bình đẳng trong xã hội. Bên cạnh đó, sự liên kết, gắn kết trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0 dẫn tới vấn đề biên giới mềm, quyền lực mềm, vấn đề an ninh không gian mạng và an ninh phi truyền thống, tội phạm công nghệ cao xuyên quốc gia…

Cũng tại Diễn đàn cấp cao "Tầm nhìn và chiến lược phát triển đột phá trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4", Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: Mỗi doanh nghiệp, người dân cần nhận thức rõ ràng hơn về cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, để từ đó nghiên cứu, triển khai, áp dụng mạnh mẽ hơn nữa các thành tựu của khoa học công nghệ. Thủ tướng cũng đề nghị phải có phương án ứng phó với những tác động tiêu cực từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 như: Xây dựng những kịch bản nhằm thích ứng với tình hình thay đổi do tác động của cuộc cách mạng này; tăng cường quản lý rủi ro từ những hệ quả, nhất là các vấn đề về việc làm và quản trị nhà nước, quản trị doanh nghiệp…

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang bùng nổ, Chính phủ các nước rất quan tâm và chủ động ban hành các chiến lược phát triển cho riêng mình. Để chủ động nắm bắt, khai thác cơ hội, ứng phó giải quyết thách thức của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, trong thời gian tới, Bộ Khoa học và Công nghệ được Chính phủ giao là cơ quan đầu mối, tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành tham gia nghiên cứu, xây dựng Nghị quyết của Bộ Chính trị về chủ động tham gia Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và Chương trình hành động của Chính phủ để cụ thể hóa các nội dung và triển khai thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị. Để phục vụ các nhà khoa học, doanh nghiệp nghiên cứu, ứng dụng, làm chủ và chuyển giao công nghệ của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, làm cơ sở nhân rộng các kết quả nghiên cứu ra khối doanh nghiệp, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang nghiên cứu để báo cáo Thủ tướng phê duyệt và đưa vào triển khai “Chương trình trọng điểm cấp quốc gia về Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh nói.

Cách mạng Công nghiệp 4.0: Bài 2 - Xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ cho nền công nghiệp số