Những ngày trung tuần tháng Tư vừa qua, người dân các miền quê nông thôn mới Hà Tĩnh vui mừng chào đón hơn 400 đại biểu từ các tỉnh, thành trên khắp cả nước về tham quan, chứng kiến thành quả xây dựng nông thôn mới (XDNTM) với những miền quê thanh bình, trù phú. Hội nghị không chỉ giúp các địa phương trong cả nước hiểu thêm về cách thực hiện tiêu chí số 20 của Hà Tĩnh mà còn là tiền đề quan trọng để Trung ương xem xét xây dựng khung chính sách trong thực hiện Chương trình MTQG XDNTM.
Cái được lớn nhất: Thay đổi ý thức
Không phải ngẫu nhiên mà Hà Tĩnh được Ban Chỉ đạo Chương trình XDNTM Trung ương ghi nhận và đánh giá cao cách làm sáng tạo, đồng thời đề nghị nhân rộng. Bởi để có được sự ghi nhận đó, trong 7 năm qua, cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến huyện, xã, thôn xóm trên địa bàn đã xây dựng lộ trình thực hiện bài bản, sáng tạo, nhằm góp phần phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho cư dân nông thôn. Quá trình triển khai cho thấy sự chỉ đạo quyết liệt và tâm huyết từ tỉnh đến thôn xóm đã thổi luồng gió mới đến mọi tầng lớp nhân dân, từ đó hình thành các mô hình tốt, cách làm hay.
Chánh văn phòng điều phối Chương trình XDNTM tỉnh Hà Tĩnh, ông Trần Huy Oánh, cho rằng, cái được lớn nhất của Hà Tĩnh là người dân đã thực sự thay đổi ý thức về vai trò chủ thể trong xây dựng khu dân cư kiểu mới (KDCKM), vườn mẫu nói riêng, XDNTM nói chung. Như ở thôn Thắng Hòa (Thạch Tân, Thạch Hà), bà con tự bàn bạc và thống nhất cùng cải tạo nhà cửa, xây dựng cảnh quan vườn tược làm sáng KDC; thôn Đình Phùng (Cẩm Lạc, Cẩm Xuyên) từ chỗ nhếch nhác, luộm thuộm, mỗi gia đình đã chủ động thực hiện có chiều sâu các tiêu chí “5 không, 3 sạch”; thôn Sơn Bình (Thượng Lộc) dù khó khăn nhưng khi toàn dân dốc sức, mỗi người một hành động đã tạo nên diện mạo khu dân cư miền núi thoáng đãng, đẹp mắt.
Đến với các thôn Nam Trà, Hương Trà (Hương Khê); Yên Mỹ, Cẩm Yên (Cẩm Xuyên); Hà Thanh,Tượng Sơn (Thạch Hà); Hồng Lĩnh, Vượng Lộc (Can Lộc), Xuân Viên, Phong Giang, Tiên Điền (Nghi Xuân)..., nhiều đoàn khách tham quan không khỏi ngạc nhiên, khâm phục khi chứng kiến phong trào xây dựng KDCKM, vườn mẫu của người dân nơi đây.
Được mệnh danh là miền quê “không kín cổng cao tường”, là “địa chỉ xanh”, xã NTM miền núi Hương Trà (Hương Khê) hút hồn trước những khu vườn mẫu sum suê cây trái và hệ thống hàng rào xanh phủ khắp các tuyến đường trục chính, ngõ xóm. Đến nay, toàn xã đã có hơn 40.000m hàng rào xanh, 7 vườn mẫu cấp tỉnh và hàng chục vườn mẫu cấp huyện, cấp xã. Thu nhập bình quân năm 2017 của người dân đạt trên 40 triệu đồng.
Kết quả của phong trào xây dựng KDCKM ở Hương Trà không chỉ được thể hiện ở sự xanh, sạch, đẹp bên ngoài. Thực hiện tiêu chí 20, các thôn đã chỉ đạo sắp xếp, bố trí lại hàng chục ngôi nhà; xóa hết số nhà tạm bợ, dột nát; di dời nhiều công trình phụ bất hợp lý. Các vườn hộ được cải tạo và xây dựng mới trên cơ sở sơ đồ thiết kế.
Ông Đinh Phúc Tâm, Bí thư Chi bộ thôn Nam Trà, xã Hương Trà chia sẻ: Vai trò của người dân và cộng đồng thôn Nam Trà được phát huy trong XDNTM, người dân là chủ thể, dân làm, dân hưởng lợi. Địa phương đã huy động cả hệ thống chính trị cùng người dân vào cuộc. Xã chọn tiêu chí 17 (vệ sinh môi trường) làm trước, tiếp đó là tiêu chí 19 (an ninh trật tự), sau đó mới đến việc chăm lo phát triển kinh tế.
Ông Nguyễn Hải Đăng ,Văn phòng Điều phối NTM Hà Nam, cho biết: “Nam Trà cho tôi cảm giác miền quê vừa có những nét đẹp truyền thống của nông thôn Việt Nam, vừa hài hòa với màu sắc hiện đại, khoa học và tinh tế. Đặc biệt, vườn mẫu không những mang lại giá trị kinh tế mà còn đưa lại giá trị cảnh quan, môi trường cho cuộc sống con người”.
Cuộc cách mạng XDNTM
Trong XDNTM, Nghi Xuân không chỉ chăm lo phát triển kinh tế, xây dựng hạ tầng mà còn chú trọng đến sinh hoạt văn hóa. Đoàn đại biểu các bộ, ngành trung ương cùng các tỉnh, thành phố trong nước; đoàn đại sứ các nước: Bỉ, Canada, Nhật Bản, Thái Lan, Lào bị “mê hoặc” khi đến tham quan khu dân cư NTM kiểu mẫu thôn Phong Giang, xã Tiên Điền. Đây cũng là địa phương đầu tiên của HàTĩnh được chọn thực hiện mô hình du lịch trải nghiệm, du lịch lưu trú tại gia (homestay) trên nền nông thôn mới đặc biệt này.
Đối với thôn Phong Giang, xã Tiên Điền, việc xây dựng KDCKM giống như một cuộc cách mạng, làm thay đổi hoàn toàn diện mạo của một vùng quê. Thôn có hệ thống hàng rào xanh, tạo cảnh quan xanh – sạch – đẹp cho toàn khu dân cư; 2 tuyến đường trục thôn, 6 tuyến đường ngõ xóm đạt chuẩn 100% về cứng hóa, bố trí lề đường tiêu chuẩn, cắm mốc đầy đủ…
Bên cạnh phát triển kinh tế, xây dựng KDCKM, thôn Phong Giang còn được biết đến với phong trào xây dựng đời sống văn hóa tiêu biểu của tỉnh. Thôn có CLB Văn nghệ dân gian duy trì hoạt động thường xuyên, nhằm bảo tồn và phát huy các làn điệu Ca trù, Ví dặm, vịnh Kiều... Đây là nét đặc trưng trong XDNTM của vùng đất giàu truyền thống văn hóa.
Nhân rộng mô hình sáng tạo
Đi trên những con đường bê tông sạch đẹp, ngắm những hàng rào xanh mướt bên cạnh những vườn cây trĩu quả và thưởng thức những làn điệu ca trù ngọt ngào, ông Hồ Viết Nhuận, Phó chủ tịch UBND kiêm Chánh văn phòng huyện Phú Vang (Thừa Thiên - Huế) chia sẻ: “Nghi Xuân có nhiều cách làm sáng tạo trong xây dựng KDCNTM kiểu mẫu, làm du lịch trải nghiệm NTM. Cái hay của NTM ở đây là đã khơi dậy được các nét đẹp văn hóa truyền thống của quê hương. Vừa nhâm nhi ly trà xanh, vừa nghe người thôn quê lẩy Kiều, hát Ca trù, tôi như được sống lại không gian văn hóa Việt Nam của một thời xa xưa. Cách làm NTM này vừa hiệu quả, vừa phát huy giá trị văn hóa truyền thống nên chúng tôi sẽ nghiên cứu để triển khai ở địa phương mình trong thời gian tới”.
Nhấn mạnh tại Hội nghị toàn quốc triển khai xây dựng KDCNTM kiểu mẫu, vườn mẫu vừa diễn ra tại Hà Tĩnh, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ đánh giá, hiện nay, Trung ương đang lấy ý kiến để ban hành Bộ tiêu chí xã NTM kiểu mẫu và huyện NTM kiểu mẫu thì Hà Tĩnh đã làm việc này từ năm 2014 - 2015. Điều này có nghĩa là, Hà Tĩnh đã đi trước 1 bước, cách làm đột phá, sáng tạo này các địa phương cần tham quan, học tập để nhân rộng ra toàn quốc.
Phó thủ tướng cũng đề nghị các địa phương học cách làm của Hà Tĩnh, tiếp tục đánh giá hiệu quả, đề xuất Bộ Nông nghiệp và PTNT xây dựng khung chính sách trình Chính phủ nghiên cứu, phê duyệt.
Còn Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Nguyễn Xuân Cường khẳng định, Bộ sẽ xin ý kiến Chính phủ tổ chức hội nghị về chuyên đề thôn, bản NTM. Trên cơ sở đó, rút kinh nghiệm, lựa chọn những kết quả tốt, phù hợp để nhân rộng. Đồng thời đề xuất các cơ chế chính sách hỗ trợ nhằm đưa XDNTM trở thành nhiệm vụ thường xuyên, công cụ đắc lực phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Theo Chánh Văn phòng NTM Trung ương Nguyễn Minh Tiến, việc xây dựng tiêu chí 20 - KDCNTM kiểu mẫu, vườn mẫu của Hà Tĩnh đã tạo tiền đề vững chắc cho việc duy trì, nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ XDNTM tại các xã, đảm bảo hiệu quả, bền vững. Đây cũng là cơ sở quan trọng trong xây dựng thành công huyện NTM và xã NTM kiểu mẫu; gắn XDNTM, đô thị văn minh với phát triển du lịch, chuyển dịch cơ cấu kinh tế khu vực nông thôn…
