Vai trò của doanh nghiệp trong xây dựng nông thôn mới

Thực hiện Nghị quyết số 26 của Ban chấp hành Trung ương 7 (khóa X) ngày 05/08/2008 và Nghị quyết số 08 ngày 19/5/2009 của Tỉnh ủy về “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn” và Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020, chương trình xây dựng NTM tỉnh ta bước đầu đã đạt được những thành tựu rất quan trọng, thu hút được sự quan tâm và tham gia của toàn xã hội. Thực tế, sau  3 năm thực hiện Chương trình MTQG về xây dựng NTM, bộ mặt của nông thôn đã có nhiều đổi thay. Nhiều mô hình sản xuất mới có hiệu quả kinh tế cao, nhiều công trình kết cấu hạ tầng được đầu tư hàng trăm tỷ đồng không phải từ ngân sách nhà nước đã thể hiện sự chung sức, đồng lòng của mọi người dân, của các tổ chức, doanh nghiệp... trong xây dựng NTM.

MC: Vâng thưa quý vị và các bạn, vai trò của DN trong xây dựng NTM và những chuyển biến của NTM khi có sự tham gia của các DN là những chuyển biến rõ nét và có ảnh hưởng tích cực đến cuộc sống của người dân. Để tìm hiểu rõ hơn những thuận lợi cũng như những khó khăn của các DN khi tham gia vào xây dựng NTM, chương trình Gặp gỡ và Đối thoại tháng 10 mời quý vị và các bạn cùng chúng tôi trao đổi với ông Trần Huy Oánh, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Phó Chánh Văn phòng Thường trực Văn phòng Điều phối chương trình xây dựng NTM tỉnh.

Xin chân thành cảm ơn ông Trần Huy Oánh đã nhận lời mời tham gia chương trình. Câu hỏi đầu tiên xin hỏi ông Trần Huy Oánh: xin ông có thể cho biết những chuyển biến rõ nét nhất của Chương trình MTQG xây dựng NTM ở tỉnh ta kể từ khi có các DN, các tổ chức kinh tế tham gia?
 
Ông Trần Huy Oánh: Kính thưa quý vị, thật vui mừng là sau 3 năm - thời gian chưa dài để thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM - một Chương trình MTQG lớn nhất, bao trùm nhất và có ý nghĩa nhân văn cao, Hà Tĩnh đã đạt được những kết quả bước đầu khá toàn diện, rõ nét, lan tỏa về chiều rộng và đã từng bước vững chắc, bài bản đi vào chiều sâu một cách có hiệu quả trên tất cả các phương diện, trên tất cả 19 tiêu chí. Chuyển biến tích cực, nhanh hơn và rõ nét hơn khi có sự tham gia ngày càng nhiều của các DN, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất, dịch vụ phục vụ sản xuất, giải quyết đầu ra cho sản xuất.

Tỷ lệ thuận giữa số lượng DN đầu tư ngày càng tăng với sự chuyển biến ngày càng nhanh, rõ nhất là lĩnh vực phát triển sản xuất cũng đã minh chứng vai trò quan trọng, sự góp phần đáng trân trọng của các DN trong xây dựng NTM.

 Theo số liệu cập nhật mới nhất, đến nay trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, tỉnh ta có  1.584 mô hình, trong đó có 402 mô hình có doanh thu từ 100 triệu đồng trở lên, 677 mô hình doanh thu từ 500 triệu đồng trở lên, có nhiều mô hình doanh thu hàng chục tỷ đồng, có hiệu quả kinh tế cao. Trong 677 mô hình có doanh thu từ 500 triệu đồng trở lên có 350 mô hình có sự tham gia của DN bằng hình thức đầu tư trực tiếp hoặc liên kết với nông dân.

Mô hình cánh đồng mẫu lớn (426 ha) tại xã Cẩm Bình (Cẩm Xuyên) liên kết với Công ty vật tư nông nghiệp Nghệ An.

Nhờ có những cơ chế, chính sách đúng đắn của tỉnh, môi trường đầu tư được cải thiện, đặc biệt là tình cảm của các doanh nhân đối với người nông dân nên có những DN chưa từng đầu tư, hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp - nông thôn nhưng nay lại đầu tư và đầu tư lớn trong lĩnh vực này mang lại hiệu quả cao, tiêu biểu như: Công ty Xây dựng và dịch vụ thương mại Châu Đoài ở Kỳ Anh, Công ty TNHH Hoàng Anh ở Hương Khê, Công ty Cổ phần Hà Lâm ở Kỳ Anh, Công ty TNHH Khánh Môn ở thành phố Hà Tĩnh...   

Những kết quả đạt được là rất đáng trân trọng, nhất là trong điều kiện chung của toàn quốc nhiều DN phải giải thể, nhiều DN phải chèo chống để qua cơn "lũ" suy thoái kinh tế, thì nhiều DN cả trong và ngoài tỉnh hoạt động hiệu quả khi đầu tư hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp - nông thôn ở Hà Tĩnh.  
 
MC: Có những tín hiệu mừng nhưng cũng đang còn nhiều thách thức đối với các DN tham gia xây dựng NTM, bởi đầu tư xây dựng NTM là phải đầu tư lâu dài mang tính bền vững. Các tổ chức, cá nhân, các DN phải thực sự hiểu rằng họ đang đồng hành cùng với nông dân xây dựng quê hương. Thưa ông Trần Huy Oánh, ông cho biết hiện nay các DN của chúng ta đang tham gia vào chương trình xây dựng NTM theo những cách nào?
 
Ông Trần Huy Oánh: DN có thể tham gia vào Chương trình xây dựng NTM bằng nhiều cách, nhiều phương thức như:
       1/ Đầu tư trực tiếp
       2/ Liên doanh
       3/Liên kết
       4/Đỡ đầu, tài trợ
      Mỗi cách, mỗi phương thức đều có ưu thế riêng.
 
MC:Vâng rõ ràng mỗi cách làm đều có những lợi thế riêng, và để phát huy được lợi thế đó rất cần ý thức, trách nhiệm và tâm huyết của chính các DN.

Được biết, trong 3 năm qua Ngân hàng nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Tĩnh triển khai các hoạt động an sinh xã hội, tài trợ đỡ đầu cho các địa phương xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh, với số tiền 12,3 tỷ đồng như: Tài trợ xã Thuần Thiện (Can Lộc) xây dựng Trạm y tế, với số tiền 4 tỷ đồng; xây dựng 34 nhà tình nghĩa tại các địa phương hơn 1 tỷ đồng; xây nhà nội trú cho nạn nhân bị nhiễm chất độc da cam tại huyện Cẩm Xuyên 2,5 tỷ đồng; trao tặng 72 con bò giống cho hộ nghèo một số xã ở các huyện: Hương Sơn, Lộc Hà, Thành phố Hà Tĩnh, với số tiền trên 1,080 tỷ đồng; xây dựng nhà tình nghĩa; chương trình "Tấm lưới Trường sa"… Tháng 9 vừa qua Ngân hàng nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Tĩnh cũng đã hỗ trợ xây dựng Trường mần non xã Đức Thanh với tổng mức đầu tư 4 tỷ đồng. Cùng với các hoạt động an sinh xã hội Agribank Hà Tĩnh triển khai vay vốn phục vụ nông nghiệp nông thôn, xây dựng NTM đến nay cho vay 6 .755 tỷ đồng, cho 90.278 khách hàng; vay vốn phát triển sản xuất theo Quyết định số 26: có 623,5 tỷ đồng cho 7.519 lượt khách hàng, dự nợ đạt 564 tỷ đồng…Thông qua kênh vay vốn tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các cơ chế, chính sách mới hỗ trợ của tỉnh phát triển sản xuất, hình thành các mô hình kinh doanh mới, từ đó đã có thu nhập ổn định và tạo việc làm cho hàng trăm lao động, nâng cao thu nhập cho cư dân nông thôn góp phần giúp các địa phương thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM.


MC: Thưa ông Trần Huy Oánh sự năng động của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Tĩnh trong xây dựng NTM là điều rất đáng ghi nhận và cần phải nhân rộng. Ông có thể cho biết hiện nay chúng ta đã có bao nhiêu DN tham gia xây dựng nông thôn mới?

Ông Trần Huy Oánh: Hiện nay, toàn tỉnh có hơn 700 DN đang hoạt động trên địa bàn nông thôn, chiếm 22% tổng số DN hoạt động trong tỉnh (toàn quốc thì chỉ có 1% DN đầu tư vào nông nghiệp). Ngoài ra, còn có nhiều DN cả trong và ngoài tỉnh đã tham gia xây dựng NTM bằng hình thức đỡ đầu, tài trợ. Đến nay đã có 38 DN trên tổng số 84 tổ chức nhận đỡ đầu các xã; 102 DN khác có hoạt động tài trợ trên 212 tổ chức, đơn vị có hoạt động tài trợ cho xây dựng NTM, tổng kinh phí tài trợ của các DN là 103 tỷ đồng, trong tổng số 211 tỷ đồng các tổ chức đơn vị tài trợ xây dựng NTM (tổng kinh phí tài trợ của cả cá nhân, nhất là con em xa quê là trên 340 tỷ đồng).

Riêng đối với Ngân hàng nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Tĩnh là một trong những DN hoạt động tích cực, hiệu quả không chỉ trong hoạt động tín dụng nông nghiệp, nông thôn - DN "trợ lực" của các DN, mà còn có những hoạt động an sinh xã hội, đỡ đầu tài trợ với số tiền lớn, năm 2012 trên 11 tỷ đồng, năm 2013 tính đến nay là trên 7 tỷ đồng.

Ngoài Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, rất nhiều DN tham gia xây dựng NTM rất tốt như: Công ty Khoáng sản và Thương mại Hà Tĩnh, Công ty Hoàng Long, Công ty CP chăn nuôi Việt Nam, Công ty xây dựng và dịch vụ thương mại Châu Đoài, Công ty TNHH Hoàng Anh, Công ty Vật tư nông nghiệp Nghệ An, Công ty nông nghiệp Hà Tĩnh, Công ty cổ phần giống Hà Tĩnh, Công ty Thông Thuận, Công ty Sao Đại Dương,…


MC: Theo ông kết quả đó đã tương xứng với tiềm năng hiện có của tỉnh ta hay chưa? Xây dựng NTM cần sự chung tay của cả cộng đồng, nhất là các DN, bởi đây là những đơn vị có nguồn lực lớn. Theo đánh giá của Văn phòng điều phối thực hiện chương trình MTQG xây dựng NTM trung ương thì mặc dù được kỳ vọng rất nhiều, song trong 3 năm qua, sự tham gia của một số DN vào chương trình xây dựng NTM còn khá mờ nhạt, vậy ở tỉnh ta vấn đề này thế nào?

Ông Trần Huy Oánh: Ở tỉnh ta sự tham gia của DN vào xây dựng NTM là khá tốt, như thực tế đã  chứng minh và tôi đã có một số ví dụ cụ thể.
 Sự tham gia đó ngoài lợi ích cho chính DN thì đã góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho nông dân và chính DN đã góp phần đắc lực giúp người  nông dân bước đầu hình thành ý thức sản xuất hàng hóa quy mô lớn có gắn kết với DN, ý thức lao động công nghiệp trong nông nghiệp, công nghiệp hóa nông nghiệp dần theo hướng hiện đại, quan tâm cao về giá trị, giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Tuy nhiên, cũng còn nhiều vấn đề đặt ra, còn những tồn tại, hạn chế lớn, như: Đầu tư của các DN chỉ mới giới hạn ở một số lĩnh vực, chưa hướng đến số đông người nông dân, quy mô còn nhỏ, liên kết còn lỏng lẻo, phân chia lợi ích các bên chưa phù hợp, môi trường, điều kiện đầu tư còn nhiều bất cập, hạn chế…Theo tổng hợp của Văn phòng Điều phối xây dựng NTM mới tỉnh, sau 3 năm thực hiện Chương trình NTM, DN mới tham gia được 5,6% tổng vốn thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM (so với yêu cầu của Chương trình là 20%), đó là số tương đối còn xét về số tuyệt đối thì lại còn xa so với yêu cầu của Chương trình.

MC: Vậy theo ông vấn đề là ở chỗ nào?

Ông Trần Huy Oánh: Có khá nhiều nguyên nhân, nhưng theo tôi có những nguyên nhân chủ yếu sau và đây cũng có thể coi là những "nút thắt" cần nghiên cứu sớm tháo gỡ:
        - Đầu tư vào nông nghiệp - nông thôn thường là lợi nhuận thấp, rủi ro cao, với điều kiện và môi trường đầu tư như trước đây và cả bây giờ ở nhiều địa phương;
          - DN thường muốn làm ăn lớn, điều kiện thực tế chưa đáp ứng. Ví dụ như ở lĩnh vực trồng trọt với thực trạng ruộng đất còn manh mún, nhỏ lẻ, nhiều chủ trên một cánh đồng nhỏ như hiện nay, thì DN đâu muốn đầu tư, khó tổ chức sản xuất kinh doanh có hiệu quả.
          - Tư duy của người nông dân đang còn chậm đổi mới với phát triển kinh tế thị trường, sản xuất hàng hóa quy mô lớn, chưa dám từ bỏ mảnh ruộng bé nhỏ của mình kể cả khi đã chuyển nghề, đề phòng khi sa cơ lỡ vận.
          - Sợi dây liên kết giữa DN với nông dân còn lỏng lẽo, thiếu bền vững (Việc bảo đảm hợp đồng chưa tốt ở cả 2 phía đối tác).
         - Cơ chế chính sách khuyến khích hỗ trợ DN tham gia vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn đã có nhưng chưa đủ mạnh.
         - Cách huy động, kêu gọi, tạo điều kiện cho DN ở các địa phương chưa tốt;

MC:Vâng thưa quý vị và các bạn, dù khu vực nông thôn chiếm đến 70% dân số và kinh tế tỉnh ta cũng mang đậm dấu ấn của kinh tế nông nghiệp song trên thực tế việc các DN chọn khu vực nông thôn để đầu tư chưa phải là lựa chọn mang tính ưu tiên. Thưa ông Trần Huy Oánh ông có thể cho biết thế mạnh của DN khi đầu tư xây dựng NTM ở tỉnh ta là gì?

Ông Trần Huy Oánh: Lợi thế, điều kiện tốt cho các DN đầu tư xây dựng NTM ở tỉnh ta là:
           - Trước hết là tỉnh đang rất quan tâm cao, trân trọng sự đầu tư của các DN  tham gia xây dựng NTM. Điều kiện cơ bản, môi trường đầu tư đã khá thuận lợi. Đến nay tỉnh đã ban hành khá đầy đủ các quy hoạch từ quy hoạch kinh tế - xã hội  của tỉnh do tư vấn Quốc tế lập, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, trong đó nêu rõ định hướng phát triển nông nghiệp - nông thôn, các quy hoạch ngành, quy hoạch xây dựng NTM các xã đã hoàn thiện; các Đề án và Hệ thống chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp, nông thôn khá đồng bộ, đầy đủ, trong đó rất rõ vấn đề khuyến khích thu hút DN hoạt động trong nông nghiệp - nông thôn và xây dựng NTM.
           - Bên cạnh đó môi trường kinh doanh và đầu tư ở tỉnh ta ngày càng được cải thiện theo hướng thông thoáng, minh bạch, tạo sự ổn định cho các DN.
           - Hiện nay Hà Tĩnh đang triển khai nhiều dự án trọng điểm, các khu kinh tế, khu công nghiệp, các nhà máy đã, đang và sẽ được xây dựng trên địa bàn tỉnh, thu hút hàng vạn lao động là cơ hội để phát triển thị trường tiêu thụ nông sản.
- Tiềm năng còn khá lớn chưa được khai thác (tài nguyên, đất đai, mặt nước, nhân lực, thị trường).


MC: Trên thực tế tại tỉnh ta các DN tham gia vào xây dựng NTM theo 2 hình thức: 1 là trở thành đơn vị đỡ đầu cho các xã xây dựng NTM và 2 là tham gia sản xuất xây dựng NTM, ông có thể so sánh ý nghĩa của hai hình thức này

Ông Trần Huy Oánh: Về ý nghĩa thì sự tham gia của DN vào xây dựng NTM theo bất kỳ hình thức nào cũng tốt, cũng quý và trân trọng.
Hiện nay nông dân đang nhiều cái khó, rất cần sự đỡ đầu tài trợ. Tuy nhiên về lâu dài thì nên thiên về hợp tác đầu tư, liên kết đầu tư, tạo điều kiện để 2 bên đều phát triển, bình đẳng và bền vững.

MC: Thưa ông Trần Huy Oánh khó khăn nhất của các DN tham gia xây dựng NTM hiện nay là gì?

Ông Trần Huy Oánh: Câu hỏi này để chính các DN trả lời có lẽ là chính xác hơn, mỗi một DN cũng có những cái khó riêng của mình.Theo tôi khó khăn chung nhất của các DN đầu tư vào nông nghiệp - nông thôn và xây dựng NTM là chưa có một cơ chế "cởi trói" thật thông thoáng và có sự đảm bảo an toàn cho các DN yên tâm đầu tư, vấn đề này chủ yếu lại nằm ở cấp Trung ương mới có thể giải quyết được một cách cơ bản cái chốt của vấn đề.

MC: Hiện nay toàn tỉnh có hơn 700 DN thuộc các thành phần kinh tế tham gia hoạt động thương mại trên địa bàn nông thôn. Đây không phải là con số nhỏ, tuy nhiên để khuyến khích các DN tham gia tích cực hơn nữa vào công cuộc xây dựng NTM đòi hỏi nhiều hơn nữa sự quan tâm của các cấp ngành, địa phương cũng như ý thức trách nhiệm của các DN.  Thưa ông Trần Huy Oánh, ông có thể cho biết trong thời gian tới Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng NTM sẽ có sự hỗ trợ nào để khuyến khích, động viên các DN tham gia xây dựng NTM?

Ông Trần Huy Oánh: Với chức năng của Văn phòng sẽ tham mưu cho UBND tỉnh, Ban chỉ đạo tỉnh về xây dựng NTM, chúng tôi sẽ phối hợp cùng các ngành triển khai một số nội dung sau:
          - Cùng với các Sở ngành, các địa phương, tiếp tục tham mưu hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách, nhất là có chính sách đủ mạnh để khuyến khích các DN có hoạt động liên kết với nông dân, phát triển các hình thức hợp tác công tư…
          - Nắm bắt nhanh tình hình thực tế, nhất là phát hiện các vướng mắc, rào cản để tham mưu giải quyết kịp thời.
          - Cung cấp thông tin về tình hình thực hiện Chương trình NTM tại các địa phương; phối hợp đào tạo, tổ chức tập huấn các cơ chế, chính sách về nông nghiệp, xây dựng NTM, kiến thức kinh tế thị trường cho các đối tượng, quảng bá hình ảnh các DN, nhất là trên Trang thông tin điện tử: nongthonmoihatinh.vn.

Qua diễn đàn này, thay mặt Văn phòng điều phối Chương trình NTM tỉnh xin được cảm ơn các DN trong và ngoài tỉnh đã có những sự giúp đỡ, chung tay,  đồng hành cùng nhà nông trong xây dựng NTM tỉnh nhà; hy vọng và tin tưởng trong thời gian tới các DN tiếp tục tham gia xây dựng NTM, góp phần đẩy nhanh tiến trình xây dựng thành công NTM tỉnh nhà. Nhân ngày 20/10 ngày Phụ nữ Việt Nam xin gửi lời chúc mừng tốt đẹp nhất đến các nữ doanh nhân và tất cả chị em phụ nữ. 

MC: Vâng thưa quý vị và các bạn! Vẫn còn những khó khăn, vẫn còn những thách thức nhưng có thể khẳng định việc tổ chức xây dựng và nhân rộng các mô hình phát triển sản xuất, kinh doanh gắn với xây dựng NTM đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Có nhiều mô hình đạt hiệu quả kinh tế cao, nhiều mô hình phát triển kinh tế theo hướng liên doanh, liên kết với DN ngày càng tăng đã dần tập trung vào sản xuất  hàng hóa nông nghiệp chủ lực. Hiệu quả của các mô hình không chỉ tạo thêm nhiều việc làm, tăng thu nhập cho người lao động góp phần nâng cao thu nhập, giúp người dân xóa đói giảm nghèo hướng tới làm giàu trên quê hương mình. Thành quả đó có sự đóng góp quan trọng của các DN.

Nhóm PV