Trên bản đồ Tổ quốc, Vĩnh Linh nằm ở bắc vĩ tuyến 17 - giới tuyến quân sự tạm thời giữa hai miền Nam - Bắc thuở đất nước cắt chia. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ngày 20/7/1954, hiệp định Giơ-ne-vơ lập lại hòa bình ở Đông Dương được ký kết, sông Hiền Lương được chọn làm ranh giới quân sự tạm thời giữa hai miền Nam - Bắc để 2 năm sau (vào năm 1956) sẽ diễn ra cuộc Tổng tuyển cử hiệp thương thống nhất đất nước như Hiệp định đã ghi. Chỉ sau hơn một tháng từ khi hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, ngày 25/8/1954, tên thực dân Pháp cuối cùng rút khỏi Vĩnh Linh qua cầu Bến Hải vào Nam. Đây là mốc lịch sử đánh dấu thời khắc Vĩnh Linh giải phóng, trở thành ngày truyền thống của Đảng bộ và nhân dân Vĩnh Linh. Thế nhưng, Hiệp định chưa ráo mực thì bọn xâm lược Mỹ và bè lũ tay sai bán nước bội ước. Hai miền chỉ cách nhau một dòng sông mà bên Nam bên Bắc đằng đẵng 18 năm trường đợi chờ thao thức, để cho câu hò bên bến Hiền Lương mang nỗi niềm thổn thức, uất nghẹn, bên nớ bên ni da diết lòng người: “... Thuyền ơi có nhớ bến chăng/ Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền...”.