Phát triển sản xuất hàng hóa ở vùng nông thôn, miền núi Quảng Ninh: Cách làm khác biệt

Chương trình được bà con đón nhận

Chương trình được hình thành với mục tiêu: Hỗ trợ hoàn thiện quy trình sản xuất, phát triển chuỗi giá trị các sản phẩm đặc sản địa phương từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm ra thị trường dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản: Hành động địa phương, hướng đến toàn cầu; tự lực, tự tin và sáng tạo; đào tạo nguồn nhân lực. Trên cơ sở nguyên lý hỗ trợ sản xuất theo chuỗi giá trị hoàn chỉnh (Từ sản xuất ngoài cánh đồng - thu hoạch - chế biến - tiêu thụ) để gia tăng giá trị nguyên liệu bản địa, Chương trình OCOP xác định 2 đối tượng quan trọng là sản phẩm (sản phẩm và dịch vụ) và tổ chức kinh tế (tập trung vào HTX, doanh nghiệp vừa và nhỏ). Do vậy, Chương trình OCOP Quảng Ninh được thiết kế để các chủ thể sản xuất (từ cá thể, hộ sản xuất, tổ hợp tác, HTX, doanh nghiệp) có sự chủ động về ý tưởng sản phẩm, xác định thị trường, chủ động sản xuất, tiêu thụ. Nhà nước đóng vai trò tạo sân chơi, hỗ trợ chính sách, thông tin thị trường và xúc tiến thương mại.

Tỉnh Quảng Ninh đã thành lập Ban Điều hành do lãnh đạo UBND tỉnh làm Trưởng ban, có cơ quan chuyên trách ở cấp tỉnh và huyện. Xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh của chương trình. Tập trung công tác truyền thông để các chủ thể sản xuất biết, tham gia. Xây dựng và ban hành các chính sách hỗ trợ sản xuất như ứng dụng khoa học công nghệ, hỗ trợ lãi suất, quy hoạch vùng sản xuất hàng hóa tập trung, phân cấp quản lý quyết định đầu tư cho cấp huyện, cấp xã. Tổ chức thị trường như: Quy hoạch, đầu tư hệ thống trung tâm và điểm bán hàng OCOP trên toàn địa bàn tỉnh; tổ chức xúc tiến thương mại và Hội chợ OCOP thường niên. Thi thiết kế logo, kiểu dáng công nghiệp bao bì sản phẩm OCOP.

Nhiều “đặc sản” OCOP của Quảng Ninh đã có mặt ở Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh

Một ví dụ cụ thể, từ các hộ dân tộc Dao Thanh Y làm rượu truyền thống để uống, bán lẻ khu vực cụm xã Bằng Cả, huyện Hoành Bồ; qua Chương trình OCOP, các hộ đề xuất sản xuất rượu để bán rộng ra thị trường, chúng tôi đã cho tư vấn phân tích quy trình sản xuất, phân tích khả năng cạnh tranh sản phẩm rượu, đánh giá tính khả thi khi đưa sản phẩm ra thị trường. Tổ chức họp, hỗ trợ cộng đồng thành lập công ty cổ phần với 34 hộ tham gia, góp đất làm trụ sở, nhà xưởng, góp vốn, hỗ trợ lập dự án và công ty thực hiện đầu tư, ứng dụng công nghệ trong khâu lên men, chiết suất đóng chai bán công nghiệp, xây dựng quy trình và đăng ký thương hiệu. Hiện bà con đã quen với hoạt động của mô hình công ty, cả xã không còn sản xuất rượu theo hộ nhỏ lẻ mà tập trung sản xuất làm lên thương hiệu Rượu Bâu của cả xã. Đi liền là quy hoạch vùng sản xuất tập trung và tái sản xuất lại giống gạo nếp nương phục vụ sản xuất rượu.

Kết quả sau gần 2 năm triển khai, Chương trình OCOP đã thành lập mới được 35 doanh nghiệp và HTX, xác định được và phân tích lợi thế cạnh tranh, đi vào sản xuất 65 sản phẩm, nhóm sản phẩm. Tổ chức hội thi thiết kế nhãn hiệu (logo) và kiểu dáng công nghiệp bao bì đã có 46 đoạt giải/300 tác phẩm dự thi. Đặc biệt, Hội chợ OCOP hè 2015 vừa tổ chức có sự tham gia của 75 doanh nghiệp, HTX, cơ sở sản xuất với trên 120 sản phẩm, nhóm sản phẩm, dịch vụ của 14 địa phương trong tỉnh – đây là việc thiết lập thông tin thị trường hữu ích nhất giữa hộ sản xuất và thị trường. Hội chợ đã tạo được dư luận xã hội tốt trong nhân dân và du khách, thiết thực đối với các doanh nghiệp, HTX, qua đó khẳng định OCOP đã đi đúng hướng và bước đầu đạt hiệu quả. Bên cạnh đó, tỉnh còn thực hiện hỗ trợ xúc tiến thương mại các sản phẩm OCOP thông qua các hội chợ tại các huyện miền núi, biên giới trên địa bàn và xác định thêm thị trường TP.Hồ Chí Minh, Hà Nội. Hiện nay, một số mặt hàng của Quảng Ninh bắt đầu tiêu thụ tại 2 thị trường lớn trên như: Hải sản khô, chả mực, nước khoáng, trà hoa vàng, linh chi, mật ong, na, miến dong..

Đề xuất ý kiến về định hướng thông tin thị trường

Từ thực tiễn của Quảng Ninh trong thông tin định hướng thị trường phục vụ phát triển sản xuất, xin được đề xuất một số ý kiến để có hiệu quả tác động sâu vào đúng chủ thể sản xuất như sau:

Thứ nhất, cần có chính sách thông tin thị trường và đổi mới hỗ trợ xúc tiến thương mại, hiện nay Quy chế xúc tiến thương thương mại theo Quyết định 72/2010/QĐ-TTg ngày 15/11/2010 của Thủ tướng Chính phủ ban hành đã lâu, nhiều định mức hỗ trợ thấp khi thực hiện tại các thị trường rộng hơn (miền Bắc vào miền Nam hay ra nước ngoài). Bộ Công Thương nên bố trí nguồn vốn lớn hơn và chương trình cụ thể cho hỗ trợ xúc tiến thương mại mặt hàng nông sản hàng năm.

Thứ hai, tiếp tục cần có chính sách và cơ chế tốt hơn để thực hiện công tác khuyến công và ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất, chế biến sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp khu vực nông thôn, miền núi.

Thứ ba, Chương trình OVOP đã được nhiều nước triển khai và rất phù hợp với các nước đang phát triển, phù hợp với khu vực nông thôn, đề nghị Bộ Công Thương và Bộ Khoa học và Công nghệ nghiên cứu, đề xuất Chính phủ triển khai đồng bộ, đảm bảo tính hiệu quả và phát huy lợi thế điều kiện tự nhiên đa dạng của Việt Nam.

Thứ tư, Bộ Công Thương định kỳ tổ chức hội chợ theo khu vực để tạo thị trường, khuyến khích tiêu dùng và phát triển sản xuất.