Mang ánh sáng văn hóa đến những xóm vùng sâu vùng xa của tỉnh

Cách trung tâm thành phố Thái Nguyên khoảng 60km, xóm Đông Nghè, xã Kim Phượng, huyện Định Hóa là một trong những điểm dừng chân của đội chiếu phim lưu động. 14 giờ chiều, dưới cái nắng nóng gần 40 độ, từ trung tâm thành phố Thái Nguyên, đội chiếu phim lại sắp xếp hành lí chuẩn bị lên đường. Những chiếc xe máy chở thùng tôn đựng rất nhiều đồ nghề phục vụ buổi chiếu phim ở bên trong: máy chiếu, máy tính, màn hình, dây chằng, cột, kèo, bạt,…Vượt qua những cung đường nhựa vùng trung tâm, rồi rẽ vào những con đường bê tông và cuối cùng phải vượt qua những đoạn đường ngập ngụa bùn đất, chúng tôi cảm nhận dần sự khó khăn, vất vả mà đội chiếu phim thường ngày đối mặt. Do đêm trước trời mưa to nên khoảng 1km đường đất vào xóm Đông Nghè, xã Kim Phượng bị lầy lội, tạo thành những rãnh đất to ngoằn nghoèo khiến xe máy đi qua rất khó. Chúng tôi phải dừng xe lại để đẩy cho từng chiếc xe qua một. Nhà văn hóa xóm Đông Nghè hiện ra trước mắt. Trưởng xóm Hoàng Văn Đôn, chia sẻ: “Đông Nghè là xóm nhỏ, chỉ với 47 hộ dân, 197 nhân khẩu. Xóm có 5 dân tộc cùng sinh sống là Tày, Kinh, Dao, Hoa, Sán Chí. Trong đó, dân tộc Tày chiếm hơn 70%. Mật độ dân cư thưa thớt, địa bàn rộng, đường xá lại lầy lội khó đi, thanh niên trong làng đi làm công ty hết nên không biết tối nay bà con có đến đông không”. 

Đúng như lo lắng của ông trưởng xóm, 19 giờ tối, người dân bắt đầu đến xem nhưng rất thưa thớt. Đến 20 giờ, sân nhà văn hóa mới có khoảng 20 người ngồi xem. Mặc dù vậy, đội chiếu bóng vẫn chiếu đủ các thể loại từ ca nhạc, phóng sự nông thôn mới, phim hoạt hình, phim truyện nhựa. 10 giờ tối, khi các chương trình đã được chiếu xong, đoàn làm phim thu dọn hành lí chào tạm biệt bà con rồi trở về nhà. Con đường ban ngày đi đã khó trong đêm tối lại càng khó khăn hơn.

Một địa điểm khác mà chúng tôi có dịp được trải nghiệm cùng đội chiếu phim lưu động đó là tại xóm Chí Son, xã Nam Hòa, huyện Đồng Hỷ. Từ trung tâm thành phố, vượt qua quãng đường dài hơn 20km, chúng tôi cũng đến được nhà văn hóa xóm. Ngay từ 18 giờ chiều, đội chiếu phim đã lắp đặt xong máy, màn hình chiếu phim, sẵn sàng phục vụ bà con đến xem. Tiếng loa thông báo không ngừng vang lên, như hối thúc, gọi mời. Với những hộ ở xa, đội chiếu phim nhờ trưởng xóm điện thoại trực tiếp cho người dân để họ không bị mất quyền lợi.

Ảnh: Buổi chiếu phim lưu động tại xóm Chí Son, Nam Hòa, Đồng Hỷ

thu hút rất đông người dân đến xem.

Ông Hoàng Văn Hòa, Trưởng xóm Chí Son, xã Nam Hòa chia sẻ: “Xóm có 220 hộ, 1.000 nhân khẩu, trong đó, 100% người dân là dân tộc Sán Dìu, trình độ dân trí còn thấp. Được đội chiếu phim lưu động về phục vụ, bà con mừng lắm. Mặc dù đã có điện lưới quốc gia, có Internet, nhưng nghe nói có đoàn chiếu phim lưu động, nhiều hộ đã đi làm về sớm hơn thường lệ. Bà con đến rất đúng giờ, chăm chú xem từ những chương trình đầu tiên”.  

Khi việc lắp máy, phông chiếu đã được hoàn thành, đội chiếu phim lại cùng nhau ăn vội những xuất cơm đơn giản chuẩn bị từ nhà. Chị Hoàng Thị Thìn, Phụ trách Đội chiếu phim lưu động số 5 cho biết: “Tôi vào nghề từ năm 2010, làm công việc này, nam giới đã vất vả, với nữ giới lại càng vất vả hơn vì không chỉ đối mặt với khó khăn về đường xá đi lại, đêm tối mà chúng tôi còn phải làm tròn trách nhiệm chăm sóc gia đình. Tôi có 2 cậu con trai, cũng may hai cháu gửi được ông bà nội trông cho để đi làm chứ không thì cũng khó hoàn thành nhiệm vụ”.

20 giờ tối, sân nhà văn hóa xóm Chí Sơn đã chật kín người. Từ người già đến trẻ nhỏ đều ngồi chăm chú xem các chương trình: Ca nhạc, phim hoạt hình, phim truyện nhựa. Bộ phim truyện nhựa hôm nay trình chiếu có tên là “Phi vụ cuối cùng”, đề cập đến vấn đề buôn bán người qua biên giới ở vùng đồng bào dân tộc, truy quét các đối tượng buôn bán ma túy, hành nghề mại dâm, truy bắt tội phạm,... Qua đây, giúp bà con nêu cao tình thần cảnh giác, phối hợp lực lượng chức năng phòng, chống tệ nạn xã hội. Bà Mạc Thị Mói, một người dân trong xóm gần 80 tuổi nhưng vẫn minh mẫn phấn khởi cho biết: “Phải cách vài năm xóm mới có đợt chiếu phim lưu động như thế này nên lần nào tôi cũng háo hức cùng con cháu đi xem. Dù ở nhà có ti vi nhưng xem chiếu phim lưu động tôi vẫn thích xem bởi màn hình rộng, dễ nhìn. Với lại, đến đây được hòa vào không khí đông vui náo nức,     bà con tình làng nghĩa xóm giao lưu với nhau nên tôi cảm thấy rất thích”. 

Hiện nay, các xóm, xã vùng sâu, vùng xa trên địa bàn tỉnh đã được đầu tư nguồn điện lưới Quốc gia, tỷ lệ các hộ dân có ti vi hiện là trên 80%, Internet cũng đã khá phổ biến. Đó là nguyên nhân chính dẫn đến các buổi chiếu phim lưu động trên địa bàn thời gian gần đây không thu hút được nhiều khán giả. Điều đó đòi hỏi mỗi cán bộ đội chiếu phim phải tự đổi mới nếu không muốn những buổi chiếu phim rơi vào tình cảnh vắng người xem. Do vậy, để giữ chân người dân ở lại từ đầu đến cuối, các thành viên trong đội thường học thêm các ngón nghề như: xiếc, ảo thuật. Tại buổi chiếu ở xóm Chí Sơn, xã Nam Hòa mà chúng tôi có dịp chứng kiến, mặc dù đã gần 22 giờ đêm, trời mưa gió nhưng bà con vẫn ở lại để theo dõi màn ảo thuật do anh Trần Minh biểu diễn. Những màn ảo thuật tinh tế, chứa đựng bài học giáo dục sâu sắc được anh Minh biểu diễn thuần thục, người xem khen ngợi, vỗ tay không ngớt.

Với những người làm nghề chiếu phim lưu động thì kỷ niệm về nghề rất nhiều. Sinh năm 1967, anh Lê Văn Sơn, thành viên đội chiếu phim số 5 chia sẻ: “Tôi có hơn 30 năm gắn bó với nghề nhưng kỷ niệm đáng nhớ nhất là lần chiếu phim tại xóm Bản Chấu, xã Sảng Mộc, huyện Võ Nhai. Hồi ấy đường đi còn là đường đất, sau trận mưa đường đi như ruộng thụt, xe muốn vào được phải bố trí một người đẩy xe đằng sau. Máy chiếu được chúng tôi bọc gói cẩn thận trong túi nilông kín đáo, để trong thùng tôn nên dù có rơi hay ngập nước cũng không ảnh hưởng. Hôm ấy, trời mưa to và kéo dài nên nước suối lên rất nhanh cuốn trôi mất cây cầu tạm bắc qua suối. Mọi người không biết làm cách nào đành đi dọc bờ suối tìm cầu rồi lôi về lắp vào hai trụ đá bắc qua suối để xe máy qua. Đường xá khó khăn là vậy nhưng khi chiếu xong phim chúng tôi lại vội vã trở về nhà trong đêm tối để chiều hôm sau lại lên phục vụ bà con các xóm khác. Có những hôm về đến nhà đã gần 1 giờ sáng”.

 Còn chị Lương Thị Thu Huyền, một cán bộ trẻ của trung tâm mới gắn bó được 5 năm thì nhớ lại: “Có lần đội chiếu phim tại xóm Đèo Bụt, xã Hợp Tiến của Đồng Hỷ, đến khuya mới về, tôi bị lạc vào trong rừng mãi không tìm được đường ra. Lúc ấy tôi vô cùng lo lắng. Đã thế xe lại bị thủng xăm, không còn cách nào vì lúc ấy trời khuya không gửi nhà dân được, đành đi xe thủng xăm về đến tận nhà”.

Ảnh: Cán bộ đội chiếu phim bắc lại cầu qua suối để đưa phim đến các bản làng

Khó khăn về đường giao thông, về thời tiết hay xe hỏng hóc là những vấn đề mà các thành viên trong đội chiếu phim lưu động thường xuyên gặp phải. Công việc này lại thường gắn với thời điểm tối, khuya. Đường xa, trơn trượt nhiều đèo dốc, lại thường xuyên về muộn đêm khuya nên tai nạn  cũng luôn rình rập. Việc va quệt, đổ xe thì hầu như ai cũng gặp, có trường hợp ngã xe gãy xương phải điều trị dài ngày tại bệnh viện cũng không hề ít. Anh Trần Minh kể: “Cách đây vài năm, bản thân tôi đã bị ngã xe trong một lần đi từ điểm chiếu vùng cao về nhà. Tôi bị gãy chân phải vào viện điều trị mất hơn tháng. Trong đội còn có trường hợp bị ngã gãy xương vai, đi bay cả hàm răng, thế nhưng sau những đợt tai nạn đáng tiếc ấy họ vẫn yêu nghề, bám trụ với nghề. Với họ được nhìn bà con háo hức đi xem đó là nguồn động viên to lớn để họ tiếp tục với công việc của mình. Làm nghề chiếu phim lưu động nếu không yêu nghề thì không bám trụ được. Bởi vì địa điểm chiếu phim hầu hết ở những nơi xa xôi, hẻo lánh. Nhưng chính sự đón nhận của bà con lại cho mình động lực không bỏ bất cứ buổi chiếu phim lưu động nào”.  

Ông Nguyễn Thế Hảo, Giám đốc Trung tâm phát hành phim và chiếu bóng tỉnh cho biết: “Trung tâm Phát hành phim và chiếu bóng lưu động tỉnh hiện có 34 người, trong đó 25 người làm việc tại 5 đội chiếu phim lưu động. Đối tượng phục vụ là đồng bào các xã khó khăn và đặc biệt khó khăn, gia đình chính sách và phục vụ người dân tại rạp. Năm 2019, Trung tâm đã thực hiện được trên 1.000 buổi chiếu phim phục vụ các xã khó khăn, xã đặc biệt khó khăn, đối tượng chính sách, chiếu phim phục vụ nhiệm vụ chính trị tại rạp với trên 80.000 lượt người xem. Cùng với việc chiếu phim lưu động, Trung tâm còn tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa gắn liền với công tác an sinh xã hội như: tổ chức giao lưu văn nghệ, tặng quà học sinh nghèo tại bản Cà Đơ, xã Lam Vĩ, huyện Định Hóa; Trường dân tộc nội trú Nguyễn Bỉnh Khiêm, huyện Võ Nhai; Trường Giáo dục hỗ trợ trẻ em thiệt thòi tỉnh;…”

Những bộ phim được lựa chọn để chiếu cho đồng bào dân tộc thiểu số, phải phù hợp với đời sống, phong tục tập quán của người dân. Bởi vậy, ngoài những bộ phim về lịch sử, cách mạng, về Bác Hồ, về phong trào xây dựng nông thôn mới, đội chiếu phim còn thường xuyên chiếu những bộ phim tuyên truyền về chống tảo hôn, phòng chống bạo lực gia đình, tệ nạn xã hội,...Lựa chọn và gắn bó với nghề, mỗi thành viên của Trung tâm Phát hành phim và chiếu bóng lưu động tỉnh đều hiểu rằng, những chuyến đi không chỉ là mang những bộ phim đến với người dân, mà cao cả hơn, đó là góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của người dân vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn của tỉnh./.

Bài và ảnh: Dương Văn Mưu