Xây dựng được bản đồ công nghệ, gạo Việt sẽ giữ vững vị thế?

Nội dung này được nhấn mạnh tại Hội thảo “Báo cáo kết quả xây dựng bản đồ công nghệ, lộ trình công nghệ và đổi mới công nghệ áp dụng cho ngành chọn tạo giống lúa, sản xuất lúa gạo tại Việt Nam” do Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ, Văn phòng các Chương trình KH&CN quốc gia (Bộ KH&CN)  tổ chức tại Hà Nội ngày 10/6.

TS Tạ Việt Dũng, Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển Công nghệ đã liệt kê những thành công trong việc thành lập bản đồ công nghiệp trong một vài năm qua. Cụ thể, năm 2016 hoàn thành bản đồ công nghệ ngành chọn tạo giống lúa và ngành sản xuất vắc-xin; từ năm 2017 - 2018 là bản đồ lĩnh vực công nghệ gen, tế bào gốc, ngành sản xuất vật liệu và linh kiện điện tử, bán dẫn… và tới 2020 sẽ cơ bản hình thành hệ thống bản đồ công nghệ các ngành, lĩnh vực sản xuất quan trọng của đất nước.

Sẽ có lộ trình công nghệ và đổi mới công nghệ áp dụng cho ngành chọn tạo giống lúa, sản xuất lúa gạo tại Việt Nam.

Liên quan đến đổi mới, đặc biệt công nghệ trong ngành nông nghiệp, thống kê cho thấy hoạt động này đã đóng góp đến 35% tăng trưởng ngành trong thời gian qua. Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Trần Văn Tùng cho biết "Việc ứng dụng và đổi mới công nghệ đã đưa lúa gạo nước ta không những đảm bảo an ninh lương thực trong nước mà còn ở trong top 3 các nước xuất khẩu hàng đầu thế giới trong nhiều năm qua"

Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, cạnh tranh ngày càng cao cùng với biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, ngành nông nghiệp nói chung và sản xuất lúa gạo nói riêng cần có những chiến lược đổi mới và phát triển công nghệ phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi nền nông nghiệp từ phát triển chiều rộng sang chiều sâu, hướng đến một nền nông nghiệp sản xuất theo chuỗi hàng hóa, có giá trị gia tăng cao.

Chính vì vậy, Chương trình Đổi mới công nghệ quốc gia đến năm 2010 đã chủ động lựa chọn và giao cho các đơn vị tiến hành xây dựng một chuỗi các nhiệm vụ liên quan từ việc hoàn thiện quy trình;phương pháp xây dựng bản đồ công nghệ; lộ trình đổi mới công nghệ; tổ chức triển khai xây dựng cho một số ngành, lĩnh vực sản xuất quan trọng, trong đó có lĩnh vực chọn tạo giống lúa và sản xuất lúa gạo; nghiên cứu chọn tạo giống lúa thuần chống chịu mặn - hạn thích nghi với điều kiện canh tác lúa vùng nhiễm mặn thuộc Đồng Bằng Sông Cửu Long.

Có thể thấy rằng xây dựng bản đồ công nghệ là một cách tiếp cận phù hợp trong việc đánh giá toàn diện và khách quan hiện trạng, năng lực công nghệ trong các ngành, lĩnh vực sản xuất (chọn tạo và sản xuất giống lúa trong nông nghiệp). Thông qua bản đồ công nghệ, chúng ta đã có thể nhận diện rõ ràng, chính xác những vấn đề như "Việt Nam đang sở hữu những công nghệ nào, ở đâu?", "khoảng cách của chúng ta so với các nước ra sao?", "Chúng ta có thể sản xuất được sản phẩm nào ở trong phân khúc thị trường nào?",  "Năng lực vận hành, năng lực nghiên cứu ở Việt Nam đến đâu và đáp ứng như thế nào đối với yêu cầu phát triển công nghệ, sản phẩm?"...

Thứ trưởng Bộ KH&CN, ông Trần Văn Tùng phát biểu tại Hội thảo

Trên cơ sở bản đồ công nghệ, lộ trình đổi mới công nghệ đã được xây dựng có sức thuyết phục và tính khả thi cao trong việc giúp trả lời câu hỏi "cần tập trung phát triển sản phẩm nào, phân khúc thị trường nào trong tương lai?", "trong thị trường đó cần tập trung phát triển sản phẩm gì với đặc tính kỹ thuật như thế nào?", "sẽ cần phải phát triển những công nghệ gì để sản xuất ra sản phẩm đó?". Và một câu hỏi không kém phần quan trọng đó là trong điều kiện nguồn lực hạn chế, cần tập trung triển khai những hoạt động cụ thể nào trong các nhiệm vụ như nghiên cứu các cấp, chuyển giao công nghệ hay đầu tư, mua bán sáp nhập v.v..

Các nhánh công nghệ đã được xác định cần tập trung đầu tư trong tương lai bao gồm công nghệ lai hữu tính, công nghệ chỉ thị phân tử, công nghệ đột biến bằng tác nhân vật lý, công nghệ gen. Các định hướng cho các chương trình R&D cấp quốc gia cũng như cấp Bộ đã được đề xuất có tính thuyết phục và có tính khả thi cao. Các kết quả nghiên cứu là cơ sở quan trọng trong việc đưa ra các chiến lược, định hướng phát triển cụ thể cũng như xây dựng và thực hiện các chương trình nghiên cứu trong thời gian tới.

Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp quý báu của các chuyên gia đầu ngành trong ngành chọn tạo giống lúa và sản xuất lúa gạo trong việc duy trì, cập nhật bản đồ công nghệ ngành chọn tạo giống lúa cũng như tiếp tục triển khai thực hiện các nhiệm vụ đối với các lĩnh vực quan trọng khác trong ngành nông nghiệp.

Theo khampha.vn