Cho vay đóng tàu: Chính sách đang mắc từ thực tiễn

Còn nhiều bất cập

Theo báo cáo của các địa phương về tình hình triển khai Nghị định 67/2014/NĐ-CP, đến 31/7/2017, cả nước đã có 761 tàu cá đóng mới đi vào hoạt động, trong đó có 301 tàu vỏ thép, 53 tàu composite, 407 tàu vỏ gỗ đóng mới và 105 tàu cá nâng cấp đi vào hoạt động sản xuất. Tính đến ngày 15/7/2017, các NHTM đã ký hợp đồng tín dụng để đóng mới, nâng cấp 1.005 tàu, số tiền cam kết cho vay là 9.931 tỷ đồng; giải ngân cho vay được 9.012 tỷ đồng, dư nợ đạt 8.838 tỷ đồng, tăng 15,2% so với 31/12/2016.

Trong số các TCTD, Agribank là NHTM hiện đang chiếm gần 50% tổng dư nợ cho vay đầu tư phục vụ Chính sách phát triển Thủy sản theo Nghị định 67/2014/NĐ-CP. Đến 31/7/2017, Agribank đã triển khai cho vay trên địa bàn 26 tỉnh ven biển với 32 chi nhánh vào cuộc. Tổng số vốn cam kết cho vay các hợp đồng tín dụng đã ký theo Nghị định 67 là 4.605 tỷ đồng, dư nợ hiện tại là 3.883 tỷ đồng. Tổng số 510 tàu được đóng mới và nâng cấp do Agribank đầu tư vốn chiếm 50,74% số lượng tàu đã được các NHTM phê duyệt và ký hợp đồng cấp tín dụng là 1.005 tàu trên toàn quốc.

Chính sách hỗ trợ kinh phí mua bảo hiểm “tàu 67” vẫn còn bất cập gây khó khăn cho ngư dân và rủi ro cho TCTD

Phó giám đốc Agribank chi nhánh Bà Rịa – Vũng Tàu Nguyễn Văn Liệu cho biết, đến thời điểm 20/7/2017, chi nhánh đã đầu tư đóng mới 31 tàu cá với tổng dư nợ 370 tỷ đồng. Có thể khẳng định rằng, NĐ 67 của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước mang tính đột phá, phù hợp với tâm tư nguyện vọng của đông đảo ngư dân, góp phần quan trọng vào việc phát triển ngành thủy sản theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tái cơ cấu ngành thủy sản, phát triển bền vững...

Tuy nhiên, thực tế triển khai chính sách đã phát sinh khá nhiều vướng mắc liên quan đến toàn bộ các khâu và các bên trực tiếp tham gia. Đơn cử, 92,2% khách hàng vay vốn tại Agribank theo NĐ 67 là hộ gia đình và cá nhân. Họ chưa có kinh nghiệm trong việc lập hồ sơ vay vốn, lập phương án kinh doanh hoặc chứng minh được khả năng tài chính, nguồn nhân lực chưa đạt trình độ quản lý và vận hành trang thiết bị hiện đại khi chuyển đổi từ phương thức đánh bắt truyền thống sang hiện đại. Do lần đầu triển khai đóng tàu vỏ thép nên nhiều ngư dân còn lúng túng, gặp khó khăn trong việc chọn cơ sở đóng tàu, tư vấn thiết kế và công tác giám sát thi công…

Đây là những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thời gian thẩm định, phê duyệt dự án của ngân hàng bị kéo dài và bị động. Bên cạnh đó, nhận thức của một số ngư dân cho rằng Chương trình cho vay vốn đóng tàu theo NĐ 67 là chính sách tài trợ không hoàn lại của Chính phủ. Do đó không chú trọng tính hiệu quả của phương án mà tìm mọi cách vay vốn theo chương trình này… dẫn đến nguy cơ của vấn đề an toàn vốn.

Đó là chưa kể các mẫu thiết kế của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt và công bố thường không phù hợp với vùng biển đánh bắt của ngư dân. Như tại Bà Rịa - Vũng Tàu, hầu hết ngư dân tự liên hệ với các đơn vị thiết kế để thiết kế theo ý mình, dẫn đến mất thời gian, tốn kém chi phí, nhất là tạo kẽ hở để người dân lợi dụng chính sách lập dự toán cao hơn thực tế lấy tiền sử dụng vào mục đích khác.

Một bất cập khác, theo lãnh đạo Agribank chi nhánh Bà Rịa - Vũng Tàu là hầu hết việc mua bán thủy hải sản đều thanh toán bằng tiền mặt, không qua tài khoản NH. Do đó, gây khó khăn cho NH trong việc quản lý dòng tiền và thu hồi nợ, vì nguồn trả nợ chủ yếu từ doanh thu đánh bắt hải sản. Bên cạnh đó, ở nhiều địa phương đầu tư cơ sở hạ tầng chưa được triển khai dẫn đến cảng cá chưa phù hợp với việc neo đậu các con tàu lớn. Công tác đăng kiểm còn thiếu về nguồn lực, yếu về trình độ. Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ kinh phí mua bảo hiểm “tàu 67” vẫn còn bất cập gây khó khăn cho ngư dân và rủi ro cho TCTD…

Những vướng mắc nêu trên về cơ chế chính sách lẫn quá trình tổ chức triển khai nếu không được kịp thời tháo gỡ chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến quá trình thực hiện Chính sách phát triển thủy sản, vốn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong thực hiện Chiến lược biển của Việt Nam.

Xem xét sửa đổi cho phù hợp hơn với thực tế

Để tạo ra những đột phá mạnh mẽ hơn giúp “tàu 67” tiếp tục vững vàng vươn khơi, để ngày càng có nhiều hơn ngư dân cả nước tiếp cận và sử dụng nguồn vốn vay theo NĐ 67 hiệu quả, nhiều đề xuất sửa đổi NĐ 67 cho phù hợp hơn với tình hình thực tế triển khai. Đơn cử, chính sách hỗ trợ đóng mới, nâng cấp tàu cá nên chuyển từ chính sách hỗ trợ lãi suất vay vốn tín dụng đóng mới tàu cá sang chính sách hỗ trợ đóng mới tàu cá theo hình thức hỗ trợ một lần sau đầu tư theo Quyết định 47/2016/QĐ-TTg.

Ngoài ra, một số ý kiến đề xuất Chính phủ cần sớm xem xét ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung NĐ 67 quy định thêm một số vấn đề như: Hỗ trợ chi phí giám sát đóng tàu để chủ tàu thuê tư vấn đủ năng lực, kinh nghiệm giám sát quá trình đóng tàu đảm bảo chất lượng; hỗ trợ về đào tạo thuyền trưởng, máy trưởng hạng 4 trở lên cho tàu cá đóng mới theo NĐ 67; Quy định cơ chế xử lý đối với các trường hợp bất khả kháng. Nên xem xét cho nhiều DN bảo hiểm tham gia chính sách bảo hiểm tàu cá theo NĐ 67, để ngư dân có nhiều lựa chọn DN tham gia bảo hiểm...

Với tư cách là NHTM hiện chiếm gần 50% tổng dư nợ cho vay đầu tư phục vụ Chính sách phát triển Thủy sản theo Nghị định 67, từ thực tế triển khai cho vay “tàu 67” với những vướng mắc gặp phải, đại diện Agribank, bà Nguyễn Thị Phượng – Phó tổng giám đốc mong muốn nhận được sự chia sẻ của các địa phương, đồng thời kiến nghị các cơ quan chức năng vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa để có được sự phối hợp chặt chẽ, đồng thuận trong chính sách, đặc biệt là đảm bảo sự minh bạch trong quá trình tổ chức thực hiện.

Để chính sách đạt được mục tiêu như kỳ vọng, Agribank kiến nghị áp dụng chính sách ưu đãi có chọn lọc, ưu tiên mô hình nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản tương tự mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Cụ thể, chủ tàu phải là thành viên của tổ đội, hợp tác xã, nghiệp đoàn nghề cá, DN khai thác thủy sản; tàu phải được lắp đặt máy thông tin liên lạc tầm xa có tích hợp thiết bị vệ tinh (GPS) kết nối được trạm bờ.

“Không khuyến khích đầu tư đóng mới, nâng cấp tàu cá theo mô hình tổ chức sản xuất cá nhân nhỏ lẻ do chất lượng nguồn nhân lực không đảm bảo, năng lực quản lý, vận hành khai thác, năng lực tài chính có nhiều hạn chế, không tạo được tính gắn kết giữa các tàu đánh bắt ở ngoài khơi vì mục tiêu phát triển kinh tế gắn với nhiệm vụ quốc phòng an ninh, bảo vệ chủ quyền biển đảo”, đại diện Agribank đề xuất.

Ngoài ra, Agribank cũng kiến nghị duy trì chính sách bảo hiểm đối với con tàu tương ứng với thời gian vay vốn theo quy định tại NĐ 67 (11 năm đối với tàu vỏ gỗ hoặc tàu được nâng cấp; 16 năm đối với tàu vỏ thép hoặc vỏ vật liệu mới được đóng mới), đồng thời, cần có chính sách đủ  mạnh để khuyến khích và thu hút nhiều DN đầu tư khai thác, bảo quản, chế biến, tiêu thụ sản phẩm hải sản nhằm bảo đảm ổn định đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm…

Lãnh đạo Agribank chi nhánh Bà Rịa – Vũng Tàu nhấn mạnh đến sự vào cuộc của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ở việc cần có bộ thông tin chuẩn về thiết kế, công suất máy, dự toán giá trị tàu, trang thiết bị hàng hải, ngư lưới cụ, thời gian hoạt động bình quân/năm… cho lĩnh vực đóng mới, nâng cấp tàu. Đây là cơ sở để NH, người dân có định hướng trong đầu tư, tránh việc lợi dụng cho vay, đi vay vượt quá định mức, gây lãng phí vốn vừa không hiệu quả vừa có thể sử dụng vốn sai mục đích.

Đối với địa phương, lãnh đạo chi nhánh kiến nghị UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu khi hỗ trợ tiền dầu hoặc hỗ trợ khác thì nên chuyển về tài khoản của ngư dân mở tại NH cho vay, để NH kiểm soát dòng tiền người vay tốt hơn. Và khi có nguồn tiền hỗ trợ này, NH cho vay sẽ trực tiếp thanh toán các khoản phí có liên quan đến sử dụng vốn hoặc thu hồi nợ vay khi đến hạn trả.

Nghị định 67 là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Với vai trò là TCTD chủ lực trên thị trường tài chính nông thôn và là “mắt xích” quan trọng trong triển khai chính sách phát triển thủy sản, Agribank mong muốn những vướng mắc sớm được tháo gỡ để chính sách hỗ trợ của Chính phủ đến gần hơn với ngư dân cả nước, góp phần thúc đẩy kinh tế biển ngày càng phát triển.

Nguồn: thoibaonganhang.vn