Làm sao để hộ nông dân không còn yếu thế?

Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: VGP/Hoàng Long

Điều này được Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh trong trao đổi về chuyên đề "Phát triển hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới - Khâu đột phá để tái cơ cấu nông nghiệp và nâng cao thu nhập bền vững cho người nông dân" tại Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam được tổ chức tại Hà Nội, ngày 10/8.

6 mâu thuẫn phải giải quyết

Nêu bật những thành tựu rất quan trọng của nền nông nghiệp nước ta trong hơn 20 năm qua, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân đã chỉ rõ 4 bất cập vẫn còn tồn tại, kéo dài là: hiện tượng được mùa rớt giá năm nào cũng xảy ra; thiếu vốn là hiện tượng thường xuyên với hầu hết các hộ nông dân, mặc dù đã có chính sách hỗ trợ của nhà nước; thu nhập của nông dân thấp hơn đáng kể so với lao động trong công nghiệp và dịch vụ; xuất khẩu nông sản không ổn định về giá cả và lượng, bị động trong tiêu thụ.

Nguyên nhân được người đứng đầu MTTQ Việt Nam chỉ ra là do sự không tương thích của quan hệ sản xuất, tổ chức sản xuất của nông nghiệp với điều kiện kinh tế thị trường hiện nay và hội nhập quốc tế.

Cùng với đó là 6 mâu thuẫn trong nền nông nghiệp nước ta: Sản xuất trong cơ chế thị trường song lại không biết nhu cầu thị trường; Hộ nông dân cần vay vốn song không đủ điều kiện vay vốn; Năng suất tăng liên tục song thu nhập tăng rất chậm; nông dân phải liên kết với doanh nghiệp, song các doanh nghiệp không thể liên kết trực tiếp với hàng vạn hộ nông dân riêng lẻ; Thị trường đòi hỏi sản phẩm nông nghiệp phải có chứng nhận chất lượng sản phẩm và xuất xứ hàng hóa, song các cơ quan quản lý chất lượng sản phẩm không thể giám sát trực tiếp hàng triệu hộ nông dân riêng lẻ với diện tích đất canh tác bình quân không quá 1 ha mỗi hộ; Nông dân cần ứng dụng các tiến bộ khoa học-kỹ thuật, song các tổ chức nghiên cứu, dịch vụ khoa học-công nghệ không thể hướng dẫn trực tiếp cho hàng triệu hộ riêng lẻ với diện tích đất canh tác bình quân không quá 1 ha và nuôi trồng những loại cây, con khác nhau.

Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam nhấn mạnh, chừng nào mà nền sản xuất nông nghiệp nước ta còn chủ yếu vẫn là các hộ riêng lẻ, không liên kết với nhau, 10 triệu hộ nông dân vẫn mãi là 10 triệu hộ yếu thế. Khi đó, các yêu cầu rất hợp lý về sản xuất nông nghiệp, các chính sách về tín dụng, đào tạo, liên kết với các nhà khoa học sẽ rất khó thực thi, 6 mâu thuẫn nói trên tiếp tục tồn tại.

“Trên thực tế, các hộ nông dân Việt Nam chỉ có thể làm được chức năng là tổ chức sản xuất hiệu quả cao, song không thể làm được 2 chức năng: nghiên cứu thị trường, qui hoạch sản xuất theo nhu cầu thị trường và tổ chức tiêu thụ sản phẩm. Giải pháp cơ bản cho các mâu thuẫn này chính là thành lập các HTX kiểu mới, theo Luật Hợp tác xã năm 2012 và các hợp tác xã kiểu mới do nông dân sáng tạo đã ra đời trước năm 2012.”, Chủ tịch MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân chia sẻ.

Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân trò chuyện thân mật với xã viên Hoàng Vân, HTX trồng rau an toàn Phương Đình. Ảnh: VGP/Hoàng Long

Đổi mới nhận thức về vai trò, chức năng HTX

Người đứng đầu MTTQ Việt Nam cho rằng cần đổi mới nhận thức về vai trò, chức năng của HTX, trong đó, xây dựng các HTX kiểu mới là khâu đột phá. Nguyên tắc chung HTX chỉ làm những gì có lợi hơn để xã viên tự làm hoặc xã viên không thể làm được.

Bản thân các hộ xã viên vẫn là người sản xuất trực tiếp, sản phẩm cây, con mà họ làm ra thuộc sở hữu của họ, không phải của HTX. HTX không phủ định, thay thế kinh tế hộ, mà làm cho kinh tế hộ hiệu quả hơn, có sức cạnh tranh cao hơn, thu nhập của hộ xã viên cao hơn.

Thực tế thành lập và vận hành các HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012 ở nhiều địa phương đã chứng minh các HTX này tuy chỉ có vài chục xã viên song đã thực sự giúp các hộ xã viên sản xuất kinh doanh hiệu quả hơn hẳn, đặc biệt là qui hoạch sản xuất theo nhu cầu thị trường và tiêu thụ sản phẩm cho nông dân.

Trong quá trình tái cơ cấu nông nghiệp hướng tới sản xuất quy mô lớn thì chủ thể quan trọng nhất phải là các HTX. Phải chuyển từ sản xuất hộ cá thể, đơn lẻ là chủ yếu sang sản xuất liên kết qua HTX, liên kết với doanh nghiệp qua HTX.

HTX và các doanh nghiệp phải là chủ thể để tiếp nhận của các chính sách của nhà nước về quản lý sử dụng đất, về vốn, về đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật; thực hiện liên kết nông dân với doanh nghiệp và các nhà khoa học phải là HTX; cơ khí hóa sản xuất, thủy lợi hóa, hiện đại hóa sản xuất nông nghiệp một cách hiệu quả cao.

Tạo điều kiện để các HTX kiểu mới tăng tốc phát triển

Chủ tịch MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh trong thời gian tới cần sớm tổ chức sơ kết 3 năm thực hiện Kết luận 56 của Bộ Chính trị "Về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể" làm cơ sở để các địa phương đưa nội dung chuyển đổi, thành lập và phát huy các HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012 vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ tới.

Cùng với đó, các địa phương cần có kế hoạch và phân công trách nhiệm thực hiện của các cấp tỉnh, huyện và xã, tổ chức tập huấn Luật Hợp tác xã 2012 và các Nghị định hướng dẫn thi hành của Chính phủ, các chính sách hỗ trợ.

Các Bộ, ngành và Liên minh HTX Việt Nam cần làm rõ cơ quan nào ở cấp quốc gia có nhiệm vụ tiến hành nghiên cứu thị trường để cung cấp các thông tin phù hợp cho các địa phương, các HTX và các doanh nghiệp nông nghiệp.

Đặc biệt, dưới sự chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và UBND các tỉnh, thành phố, các ngân hàng thương mại cần triển khai quyết liệt việc cho các HTX kiểu mới vay vốn theo Nghị định 55/2015/NĐ-CP của Chính phủ để tạo điều kiện cho các HTX kiểu mới tăng tốc phát triển trong 2-3 năm tới.

“Cần có chương trình hiệp thương và phối hợp giữa MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên và chính quyền các cấp trong xây dựng chỉ tiêu vận động thành lập các HTX ở mỗi xã, huyện để việc vận động đạt tiến độ nhanh và kết quả cao nhất. Với Luật HTX năm 2012 và các kết quả, tấm gương HTX kiểu mới ở nhiều địa phương, việc đẩy mạnh việc hình thành và triển khai các HTX kiểu mới là yếu tố nền tảng quan trọng nhất, là khâu đột phá để tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam và nâng cao thu nhập bền vững cho nông dân Việt Nam", Chủ tịch MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh.