Kết quả phân tích chuỗi cung ứng ngành trong bối cảnh Covid-19

Trình bày Báo cáo nghiên cứu đại diện Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam cho biết, nghiên cứu nhằm đánh giá lại tác động của dịch Covid-19 lên chuỗi cung ứng của một số ngành tại Việt Nam, từ đó khuyến nghị chính sách nhằm tăng cường sự tham gia của các doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) vào chuỗi cung ứng toàn cầu của ba ngành được chọn, cũng như soạn thảo khung khuyến nghị chính sách trong thời hạn 3 năm bao gồm: hành động ngắn hạn trong 6 tháng; hành động trung hạn trong 1 năm và hành động dài hạn trong 3 năm.

Nghiên cứu được thực hiện theo bốn giai đoạn: Công tác chuẩn bị, thống nhất phương pháp tiếp cận và cách thức thực hiện; Phân tích chiến lược và đánh giá tổng quan chuỗi cung ứng 10 ngành nhằm đánh giá và lựa chọn 03 ngành ưu tiên; Phân tích chuyên sâu chuỗi cung ứng 03 ngành được ưu tiên lựa chọn và Khuyến nghị các chính sách hỗ trợ và biện pháp can thiệp cho 03 ngành đã chọn.

Sau khi lựa chọn ba ngành nghiên cứu chuyên sâu là Nông nghiệp, Chế biến thực phẩm và Ô tô và Xe điện ở giai đoạn 2, Tư vấn đã tiến hành nghiên cứu chuyên sâu, phỏng vấn sâu 50 đối tác gồm các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức hiệp hội, doanh nghiệp để tiến hành phân tích chuỗi cung ứng gồm 5 bước: Xác định các cấu phần trong chuỗi cung ứng; Phân tích các cấu phần đã xác định; Đánh giá hệ sinh thái kinh doanh tại Việt Nam trong chuỗi cung ứng; Xác định các vấn đề, cơ hội và thách thức trọng yếu và Khuyến nghị các chính sách hỗ trợ và biện pháp can thiệp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, dịch Covid-19 đã bộc lộ những điểm yếu trong chuỗi cung ứng của ngành nông nghiệp và chế biến thực phẩm, dẫn đến những thách thức cho doanh nghiệp trong việc ứng phó với sự gián đoạn thị trường trong bối cảnh đại dịch. Các vấn đề nổi cộm bao gồm hệ thống logistics kém phát triển; kênh phân phối chính là xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới và chợ truyền thống; khả năng áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế và khả năng truy xuất nguồn gốc để đáp ứng các yêu cầu của thị trường quốc tế; năng lực về R&D để tham gia vào các hoạt động mang giá trị cao hơn trong chuỗi cung ứng cũng như thay thế hàng hóa nhập khẩu; và năng lực xây dựng thương hiệu.

Dựa trên cơ sở phân tích, Tư vấn đã xác định các chính sách hỗ trợ và biện pháp can thiệp tiềm năng, cũng như soạn thảo khung phát triển để thực hiện các chính sách này cho các hành động ngắn hạn (6 tháng), trung hạn (1 năm) và dài hạn (3 năm) để hỗ trợ phục hồi từ dịch Covid-19 và tăng cường sự tham gia của khối tư nhân vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Các biện pháp can thiệp chính được đề xuất bao gồm, đối với 02 ngành Nông nghiệp và Chế biến thực phẩm, các đề xuất kiến nghị được chia thành các giai đoạn ngắn hạn, trung hạn và dài hạn theo chuỗi cung ứng ngành nông nghiệp và chế biến thực phẩm. Đối với ngành công nghiệp ô tô và xe điện, các đề xuất cho ngành ô tô tập trung vào việc chuyển đổi sang xe điện, và được khuyến nghị thực hiện trong thời gian trung và dài hạn.

Phát biểu tại cuộc họp, các ý kiến chuyên gia đều cho rằng, nghiên cứu được chuẩn bị bài bản và công phu. Đồng thời đề xuất, báo cáo nên bổ sung sâu theo nhóm ngành hàng, tính toán biên độ lợi nhuận của các ngành hàng, nội dung của nghiên cứu cần phân tích sâu hơn, nghiên cứu các chuỗi cung ứng cả trong nước và nước ngoài để định vị được Việt Nam đang ở đâu và đường đi của các chuỗi cung ứng. Trong chọn lĩnh vực, ngàng nông nghiệp cần nghiên cứu thêm về thủy sản, nông nghiệp chế biến thực phẩm, dệt may, da giầy, điện tử,… Các nghiên cứu cần đi sâu vào đầu vào của nông nghiệp; quy trình sản xuất, quy mô, quy trình, phân phối trong nước, quốc tế; phải gắn chuỗi cung ứng với chuỗi giá trị, dòng tài chính; không chỉ tài chính cho đầu tư mà tài chính cho toàn giá trị. Đồng thời, cần có cách nhìn khác nhau ở góc độ chính sách, năng lực cạnh tranh, đưa ra được trong bối cảnh ngắn hạn từ nay đến giữa năm sau, với chuỗi cung ứng hiện tại thì Việt Nam cần làm gì để góp phần nâng cao giá trị và thúc đẩy tăng trưởng…

Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam Caitlin Wiesen phát biểu tại cuộc họp. Ảnh: MPI

Phát biểu tại cuộc họp, Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam Caitlin Wiesen cho biết, đại dịch kéo dài đặt ra câu hỏi về tính thời điểm, sức mạnh của sự phục hồi kinh tế và chính sách cần được xem xét để có thể tiến lên phía trước tốt hơn một cách bền vững về môi trường và xã hội và không để ai bị bỏ lại phía sau. Mục đích của nghiên cứu không phải để phát triển một kế hoạch phục hồi chi tiết, cũng như không đưa ra đánh giá toàn diện về vị trí của các doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra nghiên cứu nhằm tìm kiếm các cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước nâng cao giá trị gia tăng khi đại dịch diễn ra và kinh tế bắt đầu phục hồi. Nhóm nghiên cứu chọn 10 ngành để xem xét và ba ngành để nghiên cứu kỹ hơn. Nghiên cứu đưa ra một số khuyến nghị chính sách cụ thể để Chính phủ xem xét khi nỗ lực tăng cường sự tham gia của các doanh nghiệp trong nước vào xuất khẩu và chuỗi giá trị, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ xe điện, chế biến thực phẩm và nông nghiệp. Tuy nhiên, sự phục hồi kinh tế từ Covid-19 đặt ra nhiều vấn đề chính sách khác và UNDP cam kết hợp tác với với Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Chính phủ trên bình diện rộng.

Trưởng đại diện thường trú của UNDP Caitlin Wiesen Cùng cho biết, cùng với Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội Quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Đại học Fulbright Việt Nam, UNDP sẽ sớm khởi động “Viet Nam Economic Pulse” - Nhịp đập kinh tế Việt Nam. Diễn đàn sẽ được tổ chức 2 lần một năm về các vấn đề và phân tích kinh tế. Diễn đàn đầu tiên sẽ được tổ chức tại Hà Nội vào cuối tháng này, với chủ đề tài chính cho phát triển bền vững, vốn là yếu tố then chốt trong việc phục hồi và phát triển tốt hơn và không để ai bị bỏ lại phía sau. Diễn đàn thứ hai được tổ chức vào tháng 12 tại Thành phố Hồ Chí Minh về chuỗi giá trị toàn cầu và nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong nước để có thể thành công trên thị trường xuất khẩu.

UNDP cũng hợp tác với Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (NIC) và các sáng kiến ​​của Trung tâm này nhằm tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. UNDP tổ chức các khóa đào tạo về đổi mới DNVVN, hội chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong việc hỗ trợ các DNVVN đổi mới và xây dựng tầm nhìn - chiến lược cho NIC.

UNDP có quan hệ đối tác lâu dài với Bộ Kế hoạch và Đầu tư về tăng trưởng xanh, bao gồm lồng ghép phương pháp tiếp cận phục hồi xanh vào Chiến lược tăng trưởng xanh mới 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2050. Chiến lược sẽ xác định các cơ hội đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và có khả năng chống chịu. UNDP sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Lao động và Thương binh Xã hội thực hiện các sáng kiến ​​nhằm hiện đại hóa hệ thống bảo trợ xã hội của Việt Nam.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phát biểu tại cuộc họp. Ảnh: MPI

Phát biểu kết luận buổi họp, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Việt Nam đang xây dựng chương trình phục hồi nền kinh tế, những nghiên cứu này có thể áp dụng ngay vào chương trình này, bởi vì nghiên cứu nhắc đến sự đứt gãy của các chuỗi cung ứng và cơ hội của Việt Nam khi nhu cầu tăng trở lại, chuỗi cung ứng hình thành và phát triển mạnh mẽ trong thời gian trở lại trong ngắn hạn. Trong dài hạn, tất cả các ngành kinh tế của Việt Nam đều phải cơ cấu lại. Trước mắt chúng ta không chỉ chống lại sự đứt gãy của các chuỗi cung ứng mà phải nghĩ đến các kế hoạch phục hồi trong trung và dài hạn. Các tổ chức quốc tế nên suy nghĩ, đồng hành cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong nghiên cứu chương trình phục hồi nền kinh tế sau Covid-19, trên cơ sở đó có thể mở rộng ra các vấn đề khác của nền kinh tế.

Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang xây dựng Chiến lược tăng trưởng xanh mới 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2050, chiến lược sẽ có rất nhiều nội hàm mà Việt Nam sẽ thể hiện bằng cam kết sắp tới ở COP 26, qua mô hình tăng trưởng và hướng phát triển giảm khí phát thải và tăng các chỉ tiêu bảo vệ môi trường cao hơn. Do vậy, tất cả những đề xuất, kiến nghị của UNDP dành cho Chính phủ cần bám sát vào Chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam.

Về những vấn đề cụ thể trong lĩnh vực nông nghiệp, Bộ trưởng Nguyễn Chí dũng đề nghị phải làm rõ quan điểm phát triển nông nghiệp của Việt Nam mà hiện nay đã có, chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, hiệu quả cao, đặc biệt tập trung vào sản xuất hữu cơ, nông nghiệp hữu cơ là xu hướng của thế giới. Chi phí logictics, đối với toàn bộ nền kinh tế hiện nay chiếm khoảng 17% của GDP, Việt Nam đã có Quyết định số 221/QĐ-TTg ngày 22/02/2021 của Thủ tướng Chính phủ về sửa đổi, bổ sung Quyết định số 200/QĐ-TTg ngày 14/02/2017 về việc phê duyệt Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025, đề ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, chi phí logictics chỉ còn 5-6% GDP.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư được Chính phủ giao xây dựng chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp do ảnh hưởng của Covid-19, do vậy Bộ mong muốn có các nghiên cứu sâu hơn, lựa chọn sát hơn, cần thiết trong tình hình hiện nay, bao phủ được một số các ngành, lĩnh vực quan trọng và cũng gợi ý một số vấn đề để có thể nghiên cứu tiếp để hỗ trợ Bộ trong xây dựng kế hoạch phục hồi kinh tế tốt nhất./.