Nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, qua quá trình tham vấn ý kiến bộ, ngành, địa phương và các chuyên gia, đa số ý kiến thống nhất với quan điểm phát triển vùng ĐBSCL trên cơ sở phát huy lợi thế của vùng về nông nghiệp theo hướng phát triển nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao, kết hợp với dịch vụ, du lịch sinh thái, công nghiệp chế biến nhằm nâng cao giá trị và sức cạnh tranh; phát huy tiềm năng và lợi thế của các ngành kinh tế biển; phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, chống chịu thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu; khai thác sử dụng hợp lý tài nguyên đất, tài nguyên nước theo phương châm “sống chung với nước ngọt, nước lợ và nước mặn”.

Tuy nhiên, vẫn còn một số nội dung còn ý kiến khác nhau, cần xin ý kiến chỉ đạo, đồng thuận của lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương trước khi hoàn thiện liên quan đến việc xác định vai trò, vị thế của vùng ĐBSCL trong tổng thể phát triển quốc gia, quốc tế và đặc biệt là mối quan hệ với các nước trong ASEAN, vùng Đông Nam Bộ và thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó là các vấn đề liên quan đến chủ trương giảm đất trồng lúa; định hướng phát vùng ĐBSCL thời kỳ tới chú trọng phát triển lĩnh vực rau, hoa, màu, trái cây và chăn nuôi, xem đây là những lĩnh vực có là tiềm năng lớn do đa dạng về sản phẩm, công nghệ, nuôi trồng, chế biến và ít phụ thuộc vào tài nguyên hơn, đặc biệt là tài nguyên đất và nước; các trung tâm đầu mối; định hướng phát triển đô thị; kết cấu hạ tầng giao thông.

Về phương án phân tiểu vùng, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, một trong những điểm mới trong dự thảo Quy hoạch vùng ĐBSCL là phương án phân tiểu vùng. Nếu như trước đây việc phân tiểu vùng chỉ dựa trên 2 vùng chính là vùng ngọt và vùng mặn trong các quy hoạch thì việc phân tiểu vùng theo dự thảo quy hoạch mới đã được điểu chỉnh theo hướng coi nước mặn, nước lợ là nguồn tài nguyên bên cạnh nước ngọt phù hợp với quan điểm chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 120/NQ-CP, biến thách thức thành cơ hội, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu và xu hướng xâm nhập mặn ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, một số địa phương còn chưa hoàn toàn thống nhất với định hướng chuyển đổi sinh kế nông nghiệp ở một số khu vực đang trồng lúa sang các mô hình sinh kế khác phù hợp hơn với điều kiện hạn mặn gia tăng do thói quen, tập quán về trồng lúa của người dân đã tồn tại ổn định trong thời gian dài. Liên quan đến vấn đề này, nhiều hệ thống nhân tạo, công trình thủy lợi lớn hiện hữu có thể phải từng bước chuyển đổi công năng hoặc dỡ bỏ để phù hợp với định hướng phân tiểu vùng mới.

Về các dự án liên kết vùng, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, thực hiện Nghị quyết số 973/2020/UBTVQH14 ngày 08/7/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư công nguồn NSNN giai đoạn 2021-2025, trong đó, vốn NSTW sẽ dành một phần để hỗ trợ chương trình, dự án kết nối, có tác động liên vùng, có ý nghĩa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững trong đó ưu tiên vùng ĐBSCL, vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các vùng khó khăn khác để góp phần thu hẹp khoảng cách về trình độ phát triển, thu nhập và mức sống của dân cư giữa các vùng miền trong cả nước.

Trên cơ sở phối hợp với các địa phương vùng ĐBSCL thời gian vừa qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổng hợp danh mục các dự án do địa phương đề xuất gồm 13 dự án liên kết vùng. Các địa phương đã lựa chọn hầu hết các dự án có tính chất kết nối liên tỉnh, liên vùng, trong đó hầu hết là các dự án giao thông kết nối quốc lộ, cao tốc cảng biển, sân bay, khu công nghiệp, các dự án thủy lợi có tác động quy mô lớn…

Về Chương trình DPO, thực hiện Chỉ thị số 23/CT-TTg ngày 05/9/2019 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 130/NQ-CP ngày 5/9/2019 về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu trong đó giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu đề xuất bổ sung 2 tỷ USD tăng thêm cho giai đoạn 2021-2025. Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với các bộ, cơ quan trung ương xây dựng Khoản hỗ trợ ngân sách có mục tiêu phát triển bền vững vùng ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu, quy mô 1,05 tỷ USD (Khoản hỗ trợ DPO). Theo thiết kế, Khoản hỗ trợ này gồm việc thực hiện Khung hành động chính sách và hỗ trợ các dự án liên kết vùng của ĐBSCL.

Ngày 18/11/2020, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1832/QĐ-TTg ban hành Khung hành động đổi mới cơ chế, chính sách đối với Vùng ĐBSCL. Đây là cơ sở quan trọng để hoàn thiện các tài liệu liên quan trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt và tiếp nhận Khoản hỗ trợ DPO.

Đối với 13 dự án dự kiến sử dụng nguồn vốn DPO, các địa phương có biển từ tỉnh Bến Tre đến tỉnh Kiên Giang đều lựa chọn đầu tư tuyến đường ven biển, đây là tuyến giao thông quan trọng mở rộng không gian phát triển, tạo quỹ đất cho sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả tài nguyên biển và vùng ven biển, phát triển kinh tế biển theo chiến lược biển Việt Nam; thu hút đầu tư phát triển các khu kinh tế ven biển, khu công nghiệp, khu đô thị, du lịch, nuôi trồng thủy sản; tăng cường củng cố an ninh. Bên cạnh đó, tuyến đường bộ ven biển có thể kết hợp với hệ thống đê biển và hệ thống cống ven biển để sắp xếp lại dân cư, giảm thiểu thiệt hại từ tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn. Các địa phương không có biển đã lựa chọn mỗi địa phương 01 dự án giao thông, thủy lợi liên kết vùng, các dự án hồ chứa cung cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất.

Tổng mức đầu tư các dự án liên kết vùng là 26.731 tỷ đồng, đề xuất bố trí trong giai đoạn 2021-2025 là 19.916 tỷ đồng; trong đó dự kiến ngân sách trung ương hỗ trợ là 16.250 tỷ đồng cân đối trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025; NSTW chỉ hỗ trợ phần xây lắp trong tổng mức đầu tư, các chi phí khác như giải phóng mặt bằng, dự phòng, tư vấn,…do địa phương chủ động cân đối.

Tổng mức đầu tư các dự án DPO là 40.875 tỷ đồng, đề xuất ngân sách trung ương bố trí từ nguồn vốn DPO là 31.330,4 tỷ đồng phần vốn xây lắp, các chi phí khác như giải phóng mặt bằng, dự phòng, tư vấn,…do địa phương cân đối. Trong khi dự kiến khoản vay có quy mô 1,05 tỷ USD tương đương khoảng 24.600 tỷ đồng.

Trong bối cảnh nhu cầu đầu tư là rất lớn, trong khi nguồn lực có hạn, Thứ trưởng Trần Quốc Phương đề nghị các địa phương lựa chọn thật sự các tuyến ưu tiên để đầu tư, trong trường hợp cần thiết đề nghị mở rộng khoản vay để có thêm nguồn lực hỗ trợ các dự án đặc biệt cần thiết của các địa phương.

Về tính kết nối, cần có sự thống nhất của các địa phương trên toàn Vùng về hướng tuyến, đảm bảo tính kết nối giữa các địa phương nhằm phát huy tối đa hiệu quả của dự án. Do danh mục các dự án liên vùng cần thông qua ý kiến của Hội đồng vùng, vì vậy các địa phương cần có cơ chế phối hợp để thống nhất trước khi trình Hội đồng Vùng thông qua./.