Nông nghiệp hữu cơ - Không đơn giản như bạn nghĩ

Nhiều người, từ người tiêu dùng, người nông dân cho đến các nhà khoa học, các tổ chức quốc tế đều tin rằng nông nghiệp hữu cơ có thể sản xuất đủ nguồn thực phẩm bổ dưỡng để nuôi sống cả thế giới mà không cần phá hủy môi trường, không chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đồng thời còn cải thiện cuộc sống của người nông dân.

Tuy nhiên, việc thực hiện những mục tiêu như đã đề ra lúc ban đầu ấy lại không đơn giản chút nào trong thời đại này, nhất là khi những quan điểm trái chiều được đưa ra nhiều hơn cả những phát minh khoa học để hỗ trợ cho việc sản xuất.

Và vừa qua, trên tạp chí Science Advances, các chuyên gia đã đưa ra một đánh giá chặt chẽ có hệ thống về việc so sánh giữa thực hiện nông nghiệp hữu cơ và nông nghiệp truyền thống dựa trên 3 yếu tố chính là: tác động môi trường, lợi ích của người sản xuất và lợi ích của người tiêu dùng.

Kết hợp với việc đánh giá thông qua việc tổng hợp định lượng các tài liệu khoa học (phân tích meta) các chuyên gia đã phát hiện ra rằng canh tác nông nghiệp hữu cơ là cả một vấn đề, chứ không phải theo cách mà hầu hết mọi người vẫn nghĩ.

Một người nông dân Bungaria bên vườn mâm xôi trong một trang trại hữu cơ. Ảnh: CNN

Tác động môi trường

So với một trang trại thông thường, trang trại hữu cơ mới nhìn thì có vẻ thân thiện hơn với môi trường. Nhưng đó không phải là toàn bộ câu chuyện. Đây là cách nó phá vỡ.

Về cơ bản, các trang trang trại hữu cơ cung cấp sự đa dạng sinh học cao hơn vì chúng ta phải nuôi nhiều ong, chim và bướm. Chúng cũng có chất lượng nước và đất cao hơn và ít phát thải khí nhà kính hơn.

Tuy nhiên, nông nghiệp hữu cơ thường mang lại sản phẩm ít hơn, khoảng từ 19-25% so với nông nghiệp truyền thống. Một khi chúng ta tính đến sự khác biệt về hiệu quả và kiểm tra hiệu suất môi trường trên một lượng lương thực được sản xuất thì lúc này lợi thế của nông nghiệp hữu cơ là ít bền vững hơn. Và trên thực tế, biến số cũng có thể xảy ra, chẳng hạn như chất lượng nước và phát thải khí nhà kính của các nông trại hữu cơ có thể hoạt động kém hơn so với các nông trại truyền thống, bởi khi năng suất thấp hơn nên có khả năng sẽ dẫn đến việc phá hủy môi trường (phát quang đất) nhiều hơn.

Lợi ích của người tiêu dùng

Đối với người tiêu dùng ở những nước không có những quy định chặt chẽ về việc sử dụng thuốc trừ sâu trong sản xuất nông nghiệp, như Ấn Độ chẳng hạn thì thực phẩm hữu cơ chính là một cứu cánh. Mặt khác, các sản phẩm hữu cơ cũng chứa nhiều hàm lượng vitamin và chất chuyển hóa thứ cấp cao hơn so với sản phẩm nông nghiệp truyền thống.

Tuy vậy, các nhà khoa học lại không thể xác nhận liệu những khác biệt vi chất dinh dưỡng nhỏ ở trên có thực sự quan trọng đối với sức khỏe của chúng ta hay không. Ví dụ như việc mỗi ngày bạn ăn một trái táo chẳng hạn, thì hầu như cũng chẳng khác biệt là mấy cho dù đó là sản phẩm hữu cơ đi chăng nữa.

Mặt khác, hiện nay thực phẩm hữu cơ có giá đắt hơn thực phẩm thông thường nên người tiêu dùng khó mà tiếp cận được với nó.

Lợi ích của người sản xuất

Theo kết quả phân tích meta từ các nghiên cứu ở Bắc Mỹ, châu Âu và Ấn Độ thì nông nghiệp hữu cơ mang lại lợi nhuận cao hơn đến 35% so với sản xuất theo kiểu truyền thống. Tiếp nữa, nông nghiệp hữu cơ sẽ tạo ra nhiều việc làm hơn và đặc biệt, người lao động khi làm việc trong các trang trại hữu cơ sẽ không phải tiếp xúc với những chất hóa học độc hại.

Nói là vậy, nhưng trong nghiên cứu trên, các chuyên gia cũng không biết rằng liệu người lao động có được trả lương cao hơn hay điều kiện làm việc có tốt hơn ở những trang trại truyền thống hay không. Theo tìm hiểu thì họ cũng làm việc như những lao động bình thường khác trong các trang trại mà thôi.

Vườn ớt bên trong một trang trại hữu cơ ở gần San Jose, Costa Rica. Ảnh: CNN

Nhưng... nông nghiệp hữu cơ vẫn cho thấy nhiều hứa hẹn

Tóm lại, chúng ta không thể xác định liệu nông nghiệp hữu cơ có thể nuôi sống thế giới, giảm được các tác hại về môi trường, cung cấp việc làm bền vững hay cung cấp cho người tiêu dùng những thực phẩm dinh dưỡng với giá cả hợp lý hay không.

Có quá nhiều câu hỏi được đặt ra và trong đó có quá nhiều câu chưa được trả lời. Chẳng hạn như liệu các trang trại hữu cơ có thể thu hẹp về sản lượng với các trang trại thông thường hay liệu sẽ có đủ nguồn phân bón hữu cơ, lực lượng lao động để hỗ trợ sản xuất hay không...

Một câu hỏi hữu ích nữa là liệu chúng ta có nên tiếp tục ăn các thực phẩm hữu cơ và mở rộng đầu tư vào canh tác hữu cơ hay không. Ở đây câu trả lời là: Có.

Mặc dù các nhà khoa học không dám khẳng định nó là một công cụ quan trọng để phát triển một nền nông nghiệp bền vững, nhưng trong nhiều lĩnh vực, nông nghiệp hữu cơ vẫn cho thấy những hứa hẹn đáng kể,

Hiện, toàn thế giới mới chỉ có 1% đất nông nghiệp là được sử dụng để sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Nếu tiếp tục phát triển theo đà này thì chúng ta sẽ phải mất 100 năm nữa để biến tất cả đất nông nghiệp thành đất nông nghiệp sản xuất hữu cơ.

Trồng bắp tại trang trại hữu cơ Al Rawafed ở Abu Dhabi. Ảnh: Gulf News

Tuy nhiên, ảnh hưởng của canh tác nông nghiệp hữu cơ không chỉ gói gọn trong con số 1% đó. Chúng ta phải biết rằng, trong 50 năm qua, các trang trại hữu cơ đã cung cấp cho nông nghiệp truyền thống rất nhiều những cách thức làm nông trại mới, là cơ sở thử nghiệm cho hàng loạt các phương thức quản lý khác nhau, từ việc đa dạng hóa luân canh cây trồng, cách thức làm phân hữu cơ cho đến các phương thức bảo tồn trong canh tác... Đó là những điều quan trọng mà nông nghiệp truyền thống đã bỏ qua trong một thời gian dài.

Chính vì thế, chúng ta phải xác định rõ và ủng hộ các trang trại hữu cơ để họ có thể tiếp tục làm tốt công việc sản xuất ra những sản phẩm thân thiện với môi trường, có giá trị kinh tế và dễ tiếp cận với mọi đối tượng người tiêu dùng.

Nếu là một người tiêu dùng có tâm, bạn cũng có thể gián tiếp thúc đẩy cải tiến nông nghiệp hữu cơ thông qua việc đưa ra tiếng nói của mình nếu cảm thấy nó làm không tốt, ví dụ như về năng suất sản phẩm và quyền của người lao động chẳng hạn.

Còn nếu là một nhà khoa học, chúng ta phải có trách nhiệm đóng lại ngay những lỗ hỏng của những người thiếu kiến thức về hệ thống canh tác này để mọi người hiểu rõ hơn về thành quả mà nó mang lại và qua đó giúp giải quyết những thách thức mà nông nghiệp hữu cơ đang gặp phải.

Ngay từ lúc này, mọi người có thể học hỏi từ những trang trại hữu cơ thành công và giúp nó trở nên hoàn hảo hơn nữa.

Theo Du Lang/nguoitieudung.com.vn