Diện mạo nông thôn: Đổi thay và thách thức

Quang cảnh hội nghị.

Chuyển biến

Báo cáo của Bộ NNPTNT cho biết, 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 7, đã đạt những thành quả đáng khích lệ. Theo đó, thu nhập bình quân hộ gia đình ở nông thôn tăng từ 75,8 triệu đồng năm 2012 lên khoảng 130 triệu đồng năm 2017, đã góp phần quan trọng xóa đói, giảm nghèo ở nông thôn (bình quân 1,5%/năm), nâng cao thu nhập và cải thiện mức sống cho cư dân nông thôn.

Sau hơn 8 năm (2010-2018), phong trào xây dựng nông thôn mới (NTM) có sức lan tỏa cao, trở thành phong trào sâu rộng với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, người dân, bộ mặt nông thôn có nhiều đổi mới, văn minh, hiện đại hơn.

Một trong những chuyển biến tích cực là việc đổi mới và xây dựng các hình thức tổ chức sản xuất, dịch vụ có hiệu quả ở nông thôn, trong đó chú trọng vào xây dựng các mô hình HTX kiểu mới, thu hút đầu tư doanh nghiệp (DN).

Nhờ vậy, đến hết năm 2017 có 11.668 HTX nông nghiệp (gấp gần 2 lần năm 2008). Đặc biệt, số lượng DN nông nghiệp tăng từ 2.397 năm 2007 (chiếm 1,61% DN cả nước) lên 7.033 DN năm 2017 (tăng 2,93 lần) với số vốn 213.394,9 tỷ đồng. Nhiều DN đã trở thành nòng cốt của chuỗi giá trị nông sản và sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, phát triển thị trường. 

Tính đến nay, cả nước đã có 3.478 xã (38,98%) đạt chuẩn NTM, bình quân đạt 14,26 tiêu chí/xã; có 53 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM (so với năm 2010 chưa có xã đạt chuẩn; đến hết năm 2013 có 75 xã được công nhận đạt chuẩn, bình quân đạt 7,87 tiêu chí/xã, chưa có huyện đạt chuẩn NTM).  

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ NNPTNT Lê Quốc Doanh  nêu rõ: “Chủ trương cơ cấu lại được ngành tổ chức thực hiện nghiêm túc, quyết liệt và xuyên suốt, đang tạo chuyển biến tích cực, rõ nét. Cơ cấu ngành hàng, sản phẩm xuất khẩu thể hiện rõ kết quả tăng tỷ trọng các ngành, sản phẩm có lợi thế và thị trường như thủy sản, rau, hoa, quả, cây công nghiệp giá trị cao, đồ gỗ và lâm sản ngoài gỗ".

Theo ông Doanh, thời gian qua, nông dân đã phát huy vai trò chủ thể, tích cực thực hiện chuyển đổi cơ cấu sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ, tham gia chuỗi giá trị, nhất là trong xây dựng NTM; thu nhập ngày càng tăng, đời sống vật chất và tinh thần không ngừng được nâng cao; dân chủ được phát huy theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng lợi.

Bộ mặt nông thôn ngày nay đã có những thay đổi quan trọng, tuy nhiên thách thức vẫn còn ở phía trước.

Cần đối xử với nông nghiệp công bằng hơn

Nhận định chặng đường 10 năm kể từ khi thực hiện Nghị quyết “tam nông”, TS Đặng Kim Sơn - chuyên gia kinh tế và chính sách nông nghiệp cho rằng, thời gian qua chúng ta đã chứng kiến nhà quản lý đã có sự nỗ lực rất lớn về ngân sách, nhưng trong báo cáo tổng kết nói, mức thu hút ngân sách cho lĩnh vực nông nghiệp chưa đạt kế hoạch, kèm theo đó mức đầu tư của xã hội, đặc biệt là đầu tư của DN chỉ có 1% trực tiếp làm nông nghiệp, còn đầu tư nước ngoài thì không đáng kể.

 “Có thể nói phát triển thành công của nông nghiệp thời gian qua chủ yếu là nội lực của đông đảo bà con nông dân nhỏ lẻ và vài vạn DN cũng nhỏ lẻ. Khó khăn về vốn, đầu tư vẫn cản trở”- TS Sơn nhận định.

Theo ông Sơn, Nghị quyết “tam nông” ra đời đúng vào năm chuyển mình, kinh tế thế giới suy giảm, kinh tế trong nước gặp khó khăn chúng ta phải thắt chặt ngân sách. Nhiều chương trình chúng ta đã định ra như chương trình phục vụ đóng tầu đánh bắt xa bờ, tái canh cà phê, một loạt chương trình đầu tư lớn cho nông nghiệp không được thực hiện đúng tiến độ.

Trước tình hình đó, TS Sơn cho rằng, thời gian tới, câu chuyện về  vốn, đặc biệt là đầu tư công phải được tính toán một cách thích hợp, phục vụ hiệu quả cho nông nghiệp, không để thực trạng một ngành nông nghiệp đóng góp 17% GDP, 25% xuất khẩu, 70% dân số sống ở nông thôn, 48% lao động ở nông thôn nhưng chỉ 5% đầu tư toàn xã hội cho khu vực nông nghiệp.

“Nếu đối xử với nông nghiệp một cách đúng đắn, công bằng, khôn khéo, sự phát triển của đất nước chúng ta sẽ tốt lên rất nhiều”- ông Sơn nhấn mạnh.

Tại Hội nghị, bên cạnh những thành quả đã đạt được trong 10 năm qua, nhiều ý kiến cũng cho rằng, vẫn còn những bất cập, tồn tại cần khắc phục. Cụ thể, theo ông  Nguyễn Đình Quang- Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tuyên Quang, nguồn vốn đầu tư nhất là các địa phương miền núi cần rất lớn, trong khi địa phương chưa cân đối được ngân sách. Đối với bà con nông dân, phần lớn các nông hộ ở miền núi hiện nay ở trong điều kiện kinh tế còn khó khăn, do đó rất hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ mới, vốn. Do đó rất cần có cơ chế chính sách để tạo điều kiện giúp bà con nông dân các tỉnh miền núi tiếp cận công nghệ mới. 

Ngoài ra, cơ chế chính sách còn chưa đủ mạnh để thu hút nhà đầu tư vào khu vực nông nghiệp, do đó cần ban hành chính sách khuyến khích, kéo các nhà đầu tư vào khu vực nông nghiệp. Có như vậy mới tạo được sự bứt phá cho nông nghiệp, đặc biệt là các khu vực vùng sâu vùng xa.

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường khẳng định những kết quả đạt được trong 10 năm qua kể từ khi thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa X về “tam nông”.

Theo Bộ trưởng Cường, từ Hội nghị này, chúng ta rút ra được nhiều vấn đề cần hướng đến. Và một trong những vấn đề quan trọng là phải trả lời được câu hỏi: Thời gian tới nông thôn Việt Nam sẽ thế nào? Đặt câu hỏi như vậy, ông Cường nêu quan điểm: Bối cảnh hội nhập đang đặt ra cả cơ hội và thách thức. Theo đó,  thời đại công nghệ 4.0 đã và đang mở ra nhiều triển vọng  cho các lĩnh vực kinh tế trong đó có nông nghiệp. Đây là cơ hội để nông nghiệp phát triển, nông dân nâng cao trình độ. Tuy nhiên, song song với đó cũng có vô vàn thách thức.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, chúng ta cần phải tổ chức thật nhanh nền sản xuất quy mô nhỏ thành liên kết sản xuất lớn. Yếu tố này phải làm bằng được nếu muốn tái cơ cấu nông nghiệp thành công. Thách thức thứ hai là biến đổi khí hậu. Càng ngày biến đổi khí hậu càng ảnh hưởng cực đoan đến sản xuất nông nghiệp, do đó chúng ta phải có những giải pháp để chống lại những rủi ro từ biến đổi khí hậu.

Và cuối cùng, ông Cường nhấn mạnh đến yếu tố hội nhập. Hội nhập quốc tế cũng đặt ra áp lực đối với các ngành kinh tế, trong đó nông nghiệp chịu áp lực lớn, nếu không cố gắng chúng ta sẽ thua ngay trên sân nhà.

“Do đó cần phải đầu tư ưu tiên nguồn lực cả về tài chính và cơ chế chính sách khuyến khích nhiều DN tham gia vào khu vực này. Nông nghiệp khó có thể bứt phá nếu không có sự tham gia của DN”- Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh.

   Theo Minh Phương - Nguyên Khánh/Báo Đại Đoàn Kết.vn