Thân cây chuối tưởng chỉ lợn, gà ăn hoặc bỏ đi, thế mà ép thành sợi thu triệu đô

Mới đây, Hợp tác xã (HTX) Thương mại và Dịch vụ nông nghiệp Khai Thái (huyện Phú Xuyên, Hà Nội) đã đi vào hoạt động.

Điều đặc biệt, đây là HTX đầu tiên ở Việt Nam chuyên sản xuất, chế biến thân cây chuối - một thứ lâu nay vẫn bỏ đi hoặc làm thức ăn chăn nuôi - thành sợi để phục vụ sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ, làm giấy...

Tiềm năng "triệu đô" từ thứ bỏ đi

Nhận thấy thị trường sợi chuối có tiềm năng phát triển bền vững, thân thiện với môi trường, đồng thời mong muốn tạo thêm công ăn việc làm, thu nhập cho bà con nông dân tại quê hương, từ cuối tháng 11/2019 anh Nguyễn Đức Tuấn và anh Hồ Xuân Huy đã cùng một số thành viên đứng ra thành lập tổ sản xuất sợi chuối, với hệ thống nhà xưởng, trang thiết bị trị giá hàng trăm triệu đồng.

Trao đổi với chúng tôi, anh Nguyễn Đức Tuấn - Chủ tịch HTX Thương mại và Dịch vụ nông nghiệp Khai Thái cho biết, qua thống kê sơ bộ, hiện tại Việt Nam có khoảng 150.000ha đất trồng chuối lấy quả, với nhiều vùng chuyên canh chuối có diện tích lớn, quy mô trang trại, nông trại. 

Nếu tính cả diện tích trồng chuối nhỏ lẻ của các hộ gia đình, các giống chuối không lấy quả như chuối lá, chuối hột, chuối rừng thì diện tích cây chuối của nước ta có thể lên tới hơn 200.000ha. Diện tích chuối đó tương đương với khoảng 200.000 tấn sợi mỗi năm. 

Trong khi đó, giá sợi thô thấp nhất trên thị trường quốc tế hiện nay là khoảng 3,5 USD/kg. Với sản lượng sợi chuối như trên, ai cũng có thể tính được tiềm năng kinh tế từ thị trường sợi chuối lên tới 700 triệu USD.

Từ sản phẩm sợi chuối thô, người ta có thể sản xuất ra nhiều loại sản phẩm như thủ công mỹ nghệ, các loại giấy như giấy in tiền, giấy gói hàng, hay thậm chí là những vật liệu cao cấp dùng trong công nghiệp ôtô, du thuyền…, tạo nên giá trị thương phẩm gấp bội.

Trên thế giới, thị trường sợi chuối đã hình thành và phát triển khoảng 15-20 năm nay và giao dịch ngày càng sôi động. Trong đó những quốc gia xuất khẩu sợi chuối thô lớn nhất thế giới như: Philippines, Ấn Độ, Trung Quốc, mỗi năm thu về hàng tỷ USD. 

Còn theo các báo cáo nghiên cứu thị trường của các hãng nghiên cứu lớn trên thế giới như Euromonitor thì mức độ tăng trưởng trong 10 năm qua của thị trường sợi chuối luôn ở mức 16 - 30%/năm. 

Chỉ tính riêng Philipines, với cây chuối siêu sợi Abaca, hàng năm họ đã phải tăng diện tích trồng từ 150.000 - 200.000ha mới đủ cung cấp cho thị trường xuất khẩu.

Trong khi đó, tại Việt Nam, cây chuối chủ yếu trồng để lấy quả, một số ít tận dụng được lá khô, lá tươi, hoa tươi, còn thân chuối gần như 100% là chặt bỏ, gây lãng phí và thậm chí gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sản xuất trồng trọt. Đó là chưa kể các chủ trang trại lớn phải mất chi phí cho việc đốn hạ, vứt bỏ thân chuối sau thu hoạch. 

Cơ hội khai phá ngành sợi chuối đã đến khi vào năm 2019, Công ty cơ khí chính xác GMF và Công ty Musa Pacta cùng nghiên cứu, phát triển đồng bộ thiết bị cho ngành khai thác sợi chuối tại Việt Nam. Các loại máy tuốt sợi, máy xẻ thân chuối, máy ép bã, máy ép khuôn chậu cây từ bã chuối, máy làm sạch sợi… lần lượt ra đời.

Hiểu rõ được đặc tính của cây chuối từ lâu đã gắn bó với đất và người Khai Thái, và có thể nói không có loại cây nào dễ trồng, dễ kiếm hơn cây chuối ở vùng đất này, hai anh Nguyễn Đức Tuấn và Hồ Xuân Huy đã tìm đến Công ty Musa Pacta, Công ty GMF đặt vấn đề hợp tác. 

Theo đó, Công ty GMF sẽ cung cấp máy móc, còn phía Musa Pacta sẽ bao tiêu sản phẩm đầu ra cho HTX.

Theo anh Nguyễn Đức Tuấn, thân cây chuối được thu gom về, bổ đôi, tách bẹ và đưa vào máy ép sợi. Sợi chuối được phân loại và đưa lên giàn, phơi khô, sau đó bó lại và đưa vào máy quay sợi.

Sợi chuối thô có thể được sử dụng để làm đồ thủ công mỹ nghệ, giấy các loại... Sợi chuối nhẹ hơn so với sợi từ tre, nứa và có tính chịu nước cao nên có tuổi thọ cao.

Hướng đến sản phẩm OCOP 5 sao

Phụ trách công đoạn se sợi, chị Nguyễn Hồng Thanh (xã Khai Thái) cho biết, mỗi ngày chị có thu nhập từ 150.000 – 160.000 đồng. "Trước kia thân cây chuối chủ yếu dùng làm thức ăn chăn nuôi lợn, nhưng khi xảy ra dịch tả lợn châu Phi, chăn nuôi gặp khó nên thân cây chuối vứt bỏ chẳng ai thèm lấy. Giờ thân chuối được tận dụng hết, không chỉ giảm ô nhiễm môi trường, chúng tôi còn có thêm việc làm và thu nhập nên rất phấn khởi" - chị Thanh nói.

Mặc dù là HTX sản xuất sợi chuối đầu tiên của cả nước, nhưng sau 7 tháng đi vào hoạt động, HTX Thương mại và Dịch vụ nông nghiệp Khai Thái đã và đang tạo công ăn việc làm, thu nhập ổn định cho khoảng 30 lao động địa phương, với các công việc như chặt chuối, vận chuyển, tuốt sợi, ép bã, ngâm ủ nước thân chuối, quả chuối để làm chế phẩm sinh học hữu cơ, sản xuất một số đồ thủ công mỹ nghệ, đồ gia dụng bằng sợi chuối… 

Quy mô của HTX ngày càng mở rộng, với 3 cơ sở sản xuất (gồm 1 cơ sở sản xuất sợi tại thôn Lập Phương, 1 cơ sở sản xuất thủ công, ngâm ủ tại thôn Lập Phương, 1 cơ sở sản xuất thủ công, ngâm ủ tại thôn Vĩnh Trung, đều thuộc xã Khai Thái).

Anh Tuấn cho biết, với mong muốn nhận được sự quan tâm của các cấp, các ngành và biến sản phẩm sợi chuối Khai Thái trở thành sản phẩm mũi nhọn của địa phương, HTX đã đăng ký tham gia Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), với tham vọng đạt tiêu chí 5 sao. Qua đó, sản phẩm sợi chuối không chỉ phát triển mạnh ở Khai Thái mà còn mở rộng quy mô cả nước, giúp người trồng chuối tăng thêm thu nhập, bảo vệ môi trường.