Nghĩ về nông thôn mới

Bê tông hóa giao thông trong xây dựng nông thôn mới.

Ngày 14/6/2010, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 491 QĐ/TTG với 20 tiêu chí về xây dựng nông thôn mới (NTM). Qua hơn 6 năm thực hiện, diện mạo nông thôn đã có nhiều đổi mới, đồng thời đã làm nẩy sinh một số lệch lạc cần được kịp thời uốn nắn. Tư tưởng nóng vội, hám thành tích, chạy theo bề nổi đã dẫn đến việc huy động người và của quá sức dân, dẫn đến tình trạng mắc nợ đọng lớn trong xây dựng và nhiều bất cập khác. Nguyên nhân của tình trạng này, một phần là do khái niệm, nội hàm về nông thôn mới chưa được làm rõ.

Việc chỉ đạo, kiểm tra thiên nặng về biểu dương địa phương có tỷ lệ xã, huyện đạt tiêu chí cao mà nhẹ về xem xét đánh giá hiệu quả thực tế và ít chú ý uốn nắn các lệch lạc nẩy sinh. Các tiêu chí đạt tiêu chuẩn nông thôn mới nêu trong QĐ 491/TTG mang tính dàn trải, nặng tính định lượng mà thiếu đi sự định hướng, định hình của nông thôn mới. Bởi vậy việc thống nhất định hướng, định hình, nói cách khác, là thống nhất khái niệm, nội hàm về nông thôn mới là điều cầp thiết của sự chỉ đạo và thực thi chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước hiện nay. 

Từ xưa cho đến nay, khi nói về nông thôn, đa số người Việt Nam đều nghĩ rằng, đó là nơi có không khí trong lành, phong cảnh ngoạn mục, nơi có nhiều sản vật tươi ngon, an lành, nơi mà tình làng, nghĩa xóm đậm đà, nơi tối lửa, tắt đèn có nhau, nơi có lối sống chân chất, mộc mạc, nơi mà người dân thành phố mong muốn có dịp về thăm quê để thư giãn, tạm lánh lối sống ồn ào, đông đúc chật hẹp nơi phố phường. Khái niệm hay nội hàm về nông thôn mới ngày nay không khác mấy so với quan niệm đã hình thành về nông thôn trù phú.

Các tiêu chí xây dựng NTM cần được chỉ đạo tiến hành theo những mục tiêu tổng quát phù hợp với suy nghĩ của người dân Việt Nam đã tồn tại từ bao đời nay. Trong suy nghĩ hiện nay của người Việt Nam, nông thôn mới phải là vùng: 1/ Có môi trường xanh, sạch, đẹp; 2/ Có mức sống và thu nhập bằng hoặc cao hơn của thành phố; và 3/ Có nếp sống, nết sống lành mạnh, kỷ cương phép nước nghiêm minh. Ở các nước Bắc Âu sự cách biệt giữa nông thôn với thành thị đã được xóa dần đi cũng là do họ đã xây dựng được các vùng nông thôn xanh, sạch, đẹp và có mức sống ngang hoặc cao hơn thành phố.

Về tiêu chí môi trường xanh, sạch, đẹp. Với Việt Nam hiện nay, môi trường xanh, sạch, đẹp là tiêu chí hàng đầu của nông thôn mới. Những lệch lạc trong thu hút đầu tư của nước ngoài trong quá trình công nghiệp hóa đất nước, sự bất cập và buông lỏng quản lý của Nhà nước trong việc nhập khẩu, lưu thông, chế biến, sử dụng các chất độc hại trong chăn nuôi, trồng trọt cùng với việc đô thị hóa, bê tông hóa đã làm cho môi trường trên đất liền, trên sông ngòi, ao, hồ, vùng ven biển Việt Nam bị ô nhiễm nặng nề.

Nông thôn ngày nay ít nơi còn giữ được hình ảnh nông thôn trong lành trước đây. Thực phẩm bẩn, nguồn nước ô nhiễm tràn lan. Không có gì gây thất vọng nhiều hơn cho xã hội khi hiện tượng người chăn nuôi, trồng trọt dành phần đất, thú nuôi không sử dụng chất cấm để dùng riêng cho gia đình, còn sản vật có dùng chất cấm thì đem ra thị trường bán mà lương tâm họ không cắn rứt. Hành vi ích kỷ của họ không bị lên án, không bị ngăn chặn.

 Tiêu chí về mức sống và thu nhập. Chủ trương phủ khắp lưới điện về nông thôn đã làm thay đổi đáng kể đời sống tinh thần và vật chất ở nông thôn. Nhưng đó là do tác động của yếu tố khách quan. Để có sự thoát nghèo bền vững, để thoát khỏi cảnh ly hương thì cần phát huy sáng kiến, năng lực tự quản của nông thôn bằng cách phát triển ngành nghề, tạo công ăn việc làm để có thu nhập ngang hoặc cao hơn mức sống của người dân nơi đô thị. Đã có những xã do phát triển nuôi, trồng cây, con đặc sản nên cho thu nhập cao. Nhiều triệu phú, tỷ phú của nông thôn đã xuất hiện. Xây dựng nông thôn mới, nơi có thu nhập ngang hoặc cao hơn cư dân đô thị không còn là mục tiêu trong mơ. Nó sẽ trở thành mục tiêu mang tính hiện thực khi Nhà nước khuyến khích, đề cao được tinh thần tự quản và chi viện kỹ thuật và vốn đầu tư cho nông dân.

Tiêu chí về nếp sống, nết sống lành mạnh và kỷ cương phép nước nghiêm minh. Do thiếu sự lãnh đạo và kiểm tra chặt chẽ trong quá trình thu hồi đất để phát triển công nghiệp, xây dựng đô thị nên đã làm phát sinh một số bất cập, trong đó nổi lên là tệ tham nhũng trong quan chức và sự suy đồi về nếp sống, nết sống của người dân. Ở một số vùng, có nhiều gia đình nông dân nghèo kiết xác nay bỗng  nhận được tiền đền bù hàng trăm triệu đồng khi bị thu hồi đất. Với số tiền lớn trong tay, những anh nông dân chân lấm, tay bùn không biết làm gì để sinh lợi. Họ liền vung tiền vào việc xây nhà cao cửa rộng, cho con tiền mua sắm xe máy, đồ dùng, tiện nghi “hai tếch” (thiết bị của nền công nghệ cao) và sa đà vào nghiện hút, cờ bạc. Một số loại tội phạm đặc trưng của lối sống suy đồi của đô thị như đĩ điếm, cướp giật, bảo kê, buôn bán ma túy tràn về nông thôn, lan tận vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số. Việc làm cho đời sống nông thôn trở lại thuần hậu phải là một trong ba tiêu chí của việc xây dựng nông thôn mới.

Ba tiêu chí nêu trên là những tiêu chí mang tính định hướng, định hình của NTM. Nếu chỉ căn cứ vào thành tích bê tông hóa, thành tích xây dựng nhà cửa, trụ sở, cổng chào to đẹp để công nhận đạt tiêu chí xây dựng NTM thì e rằng chưa thật thỏa đáng. Chủ trương xây dựng NTM, nếu được định hướng, định hình và thực hiện đúng, sẽ đem lại những thay đổi to lớn và căn bản cho đất nước. 

Ngày 5-10-2016 Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có xem xét và chỉ ra một số bất cập nẩy sinh trong quá trình chỉ đạo thực hiện chủ trương xây dựng nông thôn mới. Nhân dân cả nước đang nóng lòng mong đợi trong kỳ họp lần hai khóa XIV, Quốc hội sẻ bàn bạc kỹ hơn về chủ trương có ý nghĩa đặc biệt quan trọng này nhằm đưa đất nước phát triển lên những đỉnh cao mới.  

Theo   Luật sư Lê Đức Tiết/daidoanket.vn