Câu chuyện Nghị quyết 120: Vĩnh Long hành động trước biến đổi khí hậu ‘thích nghi có kiểm soát’

Không còn mưa thuận gió hoà

Nằm ở trung tâm ĐBSCL, nhưng Vĩnh Long không còn là vùng mưa thuận gió hòa như xưa mà trở nên ngày càng thấp thỏm trước biến đổi khí hậu (BĐKH).

Theo ông Văn Hữu Huệ, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Vĩnh Long, BĐKH đã gây hậu quả là ngày càng có nhiều loại hình thiên tai cực đoan xuất hiện hơn cho địa phương này, điển hình là mưa lớn, giông, lốc xoáy, sạt lở bờ sông, xâm nhập mặn và triều cường.

Cụ thể, giai đoạn 2010 - 2020, mỗi năm, Vĩnh Long có hàng trăm căn nhà bị hư hỏng cùng với nhiều diện tích cây trồng, công trình bị thiệt hại…do giông, lốc gây ra. Gần đây nhất, năm 2020 có 332 căn nhà bị sập, tốc mái do giông, lốc. Bốn tháng đầu năm 2021 đã có 33 căn nhà bị sập, tốc mái.

Thời gian gần đây tuy lũ đầu nguồn sông Cửu Long không lớn nhưng ở Vĩnh Long đỉnh triều cường liên tục tăng, luôn ở mức cao. Nhiều năm, đỉnh triều năm sau cao hơn năm trước. Độ mặn sông, rạch trong tỉnh lên cao và xâm nhập sâu vào đất liền hơn những năm trước. Thiệt hại do thiên tai có xu hướng tăng qua các năm.

Nhiều giải pháp phi công trình thích ứng biến đổi khí hậu

Tỉnh Vĩnh Long đã thực hiện nhiều giải pháp phi công trình trong ứng phó với biến đổi khí hậu. Trước tiên nhất, kiện toàn bộ máy tổ chức về ứng phó BĐKH. Kế tiếp, tỉnh đã xây dựng kế hoạch, phương án ứng phó BĐKH, phòng chống thiên tai.

Đồng thời, thông tin truyền thông, giáo dục, nghiên cứu và theo dõi diễn biến BĐKH, khí tượng thủy văn, thiên tai. Phát triển khoa học - công nghệ tiên tiến, xây dựng cộng đồng và hợp tác khu vực, quốc tế trong ứng phó BĐKH, thiên tai. Cuối cùng, hỗ trợ và di dời dân ra khỏi khu vực bị ảnh hưởng nặng nề của BĐKH và thiệt hại do thiên tai gây ra.

Trong những năm qua, nhiều mô hình bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai, các chương trình, dự án về giảm nhẹ khí thải nhà kính góp phần bảo vệ khí hậu đã được triển khai ở nhiều ngành, lĩnh vực. Trong đó, đáng chú ý là phát triển năng lượng tái tạo - điện mặt trời, năng lượng mới - điện gió.

Cùng với đó là triển khai chương trình sản xuất sạch hơn trong công nghiệp. Sản xuất vật liệu xanh, xây dựng công trình xanh, đô thị xanh, đô thị sinh thái… Đặc biệt, mô hình sản xuất nông nghiệp xanh, nông nghiệp hữu cơ đã phát triển mạnh mẽ.

Sản xuất theo hướng GAP được triển khai ứng dụng có hiệu quả trong lĩnh vực trồng trọt. Trong đó, tỉnh tập trung hướng dẫn người dân ứng dụng các biện pháp "3 giảm, 3 tăng" hay "1 phải, 5 giảm", phòng trừ sâu bệnh tổng hợp (IPM), công nghệ sinh thái, kỹ thuật trồng lúa cải tiến SRI, lúa hữu cơ.

Mô hình nông nghiệp đô thị như sản xuất rau màu trong nhà lưới, nhà màng, tưới tiết kiệm nước cũng đang phát triển. Các mô hình chăn nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, an toàn sinh học…được  phổ biến góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, thích ứng BĐKH.

Về giải pháp công trình, giai đoạn 2016 - 2020, tỉnh Vĩnh Long đã đầu tư 1.648 tỷ đồng cho các dự án ứng phó BĐKH từ nguồn đầu tư công lồng ghép vào kế hoạch xây dựng cơ bản. Lĩnh vực thủy lợi, giao thông và phát triển đô thị được tập trung đầu tư nhiều công trình nhất từ nhiều nguồn vốn kết hợp mục tiêu ứng phó BĐKH.

Giai đoạn 2017 - 2020, thủy lợi được đầu tư bình quân 1.000 tỷ đồng/năm. Đến nay, toàn tỉnh có 112.855 ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp (chiếm trên 94% tổng số) nằm trong vùng đê bao đảm bảo các điều kiện về tưới tiêu và phòng, chống ngập, xâm nhập mặn.

Một số công trình thủy lợi lớn đã được đầu tư, như: đê bao sông Măng Thít, cống Vũng Liêm, cống Tân Dinh, dự án đê bao chống ngập TP Vĩnh Long - khu vực sông Cái Cá... Hệ thống giao thông bộ từng bước xây dựng, nâng cấp cải tạo kết nối với hệ thống thủy lợi trong ứng phó xâm nhập mặn, triều cường, nước dâng.

Tuy nhiên, theo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Vĩnh Long, trong tương lai các yếu tố khí tượng thủy văn có xu thế biến đổi theo hướng tiêu cực hơn. Nhiệt độ, lượng mưa, mực nước sông gia tăng và nguy cơ xâm nhập mặn lan rộng từ nay đến 2050.

Kế hoạch 12.300 tỷ cần sự chung tay

Tỉnh Vĩnh Long đã có kế hoạch về các kịch bản BĐKH về nhiệt độ, lượng mưa, nước biển dâng, xâm nhập mặn và ngập lụt trên địa bàn tỉnh đến năm 2050. Kế hoạch cũng đánh giá tác động, thách thức, cơ hội của BĐKH - nước biển dâng, phát thải khí nhà kính đến các lĩnh vực kinh tế - xã hội của tỉnh.

Từ đó đề ra các giải pháp ứng phó, giảm nhẹ và đề xuất 61 danh mục các nhiệm vụ, dự án ưu tiên đầu tư trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội của tỉnh trong giai đoạn (2021-2030) với tổng kinh phí thực hiện hơn 12.300 tỷ đồng.

Trong đó có một số dự án, chương trình lớn, như: Xây dựng hồ chứa nước thô nhà máy nước Trường An 1,2 triệu m3. Dự án hoàn thiện đê bao sông Măng Thít. Xây dựng đê bao sông Cổ Chiên huyện Mang Thít. Kè sông Tiền thượng lưu cầu Mỹ Thuận. Chương trình điều tra đánh giá tiềm năng khai thác các nguồn năng lượng gió, mặt trời. Chương trình phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng BĐKH.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, Sở NN-PTNT sẽ triển khai dự án trồng 500 ngàn cây xanh cây xanh phân tán (bình quân 100 ngàn cây/năm) hưởng ứng đề án 1 tỷ cây xanh của Chính phủ để bảo vệ môi trường, ứng phó BĐKH và bố trí ổn định nơi ở cho 2.200 hộ vùng thiên tai, BĐKH.

Theo ông Nguyễn Văn Liệt, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long: Để đảm bảo nguồn vốn thực hiện các kế hoạch, chương trình, dự án nêu trên bên cạnh cân đối từ vốn ngân sách của Trung ương, địa phương, tỉnh Vĩnh Long rất cần sự hỗ trợ nguồn lực từ các tổ chức kinh tế - xã hội trong nước và quốc tế.