Về thăm “miền tây” thu nhỏ
Khoảng năm 2004, xuất phát từ những câu chuyện các chủ nhà vườn Lâm Sơn thường mời bạn bè đến tham quan vườn vào mùa thu hoạch và giới thiệu về các giống cây ăn quả có nguồn gốc từ các tỉnh miền Tây khi trồng trên vùng đất nắng đang cho năng suất và chất lượng vượt trội nhiều hơn. Nhờ vậy, nhiều người truyền miệng cho nhau về các loại quả chín thơm ngọt cùng với việc các chủ vườn đầu tư nuôi gà thả vườn và có nhiều sáng tạo trong chế biến các món ẩm thực độc đáo như “gà nấu với chôm chôm”; “gà ướp sầu riêng nướng”; “gỏi gà trộn với măng cụt”... Và, mô hình du lịch vườn được hình thành và thu hút du khách thập phương từ năm 2012 đến nay. Hằng năm, vườn trái cây Lâm Sơn đông khách tham quan từ tháng 7 đến hết tháng 9 khi các loại cây ăn trái như: Chôm chôm, sầu riêng, măng cụt... bước vào thu hoạch. Trung bình mỗi ngày, các vườn trái cây tại địa phương đón hơn 200 lượt khách, đặc biệt trong những ngày nghỉ cuối tuần, số lượng khách tăng lên đáng kể, với con số lên đến 500 du khách. Nhờ đó, mô hình du lịch vườn đã góp phần tích cực trong cải thiện đời sống của người dân và mang lại thu nhập hàng trăm triệu đồng.
Đến xã Lâm Sơn vào ngày nghỉ cuối tuần đầu tháng Tám, chúng tôi hòa mình với hàng trăm du khách nối tiếp nhau bằng nhiều loại phương tiện chạy bon bon trên các con đường đã được bê tông hóa rộng rãi, đã được chỉ dẫn bằng những tấm bảng đưa đến tận các vườn cây ăn quả để tận hưởng không khí mát mẻ được thiên nhiên ban tặng. Lâm Sơn là vùng đất cuối địa giới hành chính tỉnh về phía tây có độ cao hơn 400m so với mặt nước biển, được mệnh danh là “miền Tây” thu nhỏ của Ninh Thuận.
Năm 1990, anh Phan Hữu Thành ở xóm 4 thôn Lâm Bình, xã Lâm Sơn bỏ nghề phụ xe vận tải chạy đường dài rồi đi vào miền Tây mua giống về trồng trên 9 sào đất vườn của gia đình. Giờ, anh đã mở rộng lên 2,3ha với 120 cây măng cụt, 90 cây sầu riêng, 100 cây bưởi da xanh và 60 cây chôm chôm. Anh Thành cho biết, từ năm 2014, bắt đầu đón khách đến tham quan mô hình du lịch vườn sinh thái, đậm chất miền Tây. Khi đến đây, du khách không chỉ hòa mình vào không khí trong lành, mát mẻ mà còn được tự tay hái trái cây và thưởng thức các các món độc đáo như: Gà nướng sầu riêng, gà nấu chôm chôm... ngay tại khu vườn. Kết thúc mùa vụ, tôi thu nhập khoảng 150 triệu đồng.
Lý giải vì sao vườn cây của mình luôn xanh tốt, thoáng mát và thu hút đông du khách đến từ TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Lâm Đồng... anh Thành nói: Tôi không thu tiền du khách khi vào tham quan như các chủ vườn khác. Nếu thu khoản tiền ấy, coi như đã chấp nhận cho du khách thoải mái hái quả để thưởng thức. Bằng cách “ăn xổi”, mỗi ngày, các chủ vườn có thể thu vài triệu đồng, nhưng đổi lại là tình trạng du khách vô tư hái cả quả chưa chín hoặc leo trèo làm gãy nhiều nhánh cây đang trĩu quả, cho nên có nhiều vườn cây bị hư hại chỉ sau vài tuần, mất khả năng thu hút nhiều lượt khách tham quan tiếp theo.
Lâm Sơn có hơn 800ha vườn trồng các loại cây ăn quả, trong đó, có trên 250ha trồng các loại cây sầu riêng, măng cụt, chôm chôm hơn 20 năm tuổi. Từ hiệu quả kinh tế mang lại, xã Lâm Sơn có thêm 210 hộ chuyển đổi 236ha trồng ngô, lúa sang trồng cây ăn quả được 7 năm tuổi, đang mang lại thu nhập cao gấp 4 - 5 lần so với trồng lúa, ngô. Hiện nay, địa phương tập trung hỗ trợ cho 12 hộ gia đình tại thôn Lâm Bình, với diện tích khoảng 15ha để phát triển du lịch vườn sinh thái. Ông Đoàn Nhật Vương, Phó Chủ tịch UBND xã Lâm Sơn cho biết: Mùa trái cây năm nay, vườn cây sinh thái tại thôn Lâm Bình và khu vực Nam Sa Kai, lượng khách đến tham quan vượt trên con số 4.000. Các hộ kinh doanh vườn rất phấn khởi, đời sống kinh tế của bà con được nâng lên đáng kể. Hướng phát triển, Lâm sơn sẽ mở rộng diện tích trái cây tại các thôn Lâm Bình, Lâm Hòa, Lâm Phú... đến năm 2020 với diện tích 400ha. Bằng cách đầu tư cải tạo vườn tạp để trồng cây ăn quả. Hiện nay, thương hiệu trái cây Lâm Sơn đã được công nhận và chỉ dẫn địa lý đến các điểm du lịch vườn trái cây đang được địa phương tích cực tuyên truyền; tiếp tục xây dựng các tuyến giao thông liên thôn để hoạt động du lịch vườn phát triển theo hướng an toàn, bền vững, giúp nông dân vươn lên làm giàu.
Và du lịch làng nho...!
Từ năm 2011 đến nay, mô hình trồng nho gắn với du lịch vườn tại huyện Ninh Hải không chỉ góp phần nâng cao giá trị sản phẩm nho mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển kinh tế ở địa phương. Mô hình đang phát triển mạnh tại xã Vĩnh Hải, địa phương cũng đã hình thành các điểm kết nối giữa du lịch văn hóa gắn với các sản phẩm đặc thù và mang lại hiệu quả kinh tế cao, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan.
Theo ông Lưu Xuân Hải - Phó Chủ tịch UBND huyện, xã Vĩnh Hải có 274ha trồng giống nho đỏ (cardinal), giống nho NH01-48 và NH01-152, với khoảng 400 nhà vườn. Mô hình trồng nho gắn với du lịch vườn vừa giúp nông dân nâng cao thu nhập, vừa tiết kiệm chi phí quảng bá đặc sản nho, nhưng vẫn thu hút nhiều du khách.
Thôn Thái An, sau ngày đất nước được giải phóng thống nhất gần như là vùng đất “trắng”, hố bom chằng chịt, rừng núi hoang sơ. Mọi hoạt động giao thương hầu như chỉ bằng đường bộ băng rừng hoặc ghe, thuyền trên biển. Người dân chủ yếu trồng lúa và một vài cây hoa màu nhờ vào nước trời. Đến năm 1992, nhân dân Vĩnh Hải bắt đầu thực hiện chuyển đổi sang trồng hành, tỏi, nho... Và thôn Thái An được xem là vùng trồng nho phát triển tốt ở huyện Ninh Hải. Hiện nay, nông dân đang tận dụng lợi thế sẵn có để biến các vườn nho thành nơi tham quan, thu hút du khách. Ông Nguyễn Hàn, Trưởng BQL thôn, chia sẻ: "Vài năm trở lại đây bà con ở vùng trồng nho Thái An đã thay đổi cách tiêu thụ nho bằng cách làm du lịch vườn thay vì chờ nho chín để bán cho thương lái. Cách làm này đã ngày càng thu hút du khách đến khám phá, góp phần nâng giá trị sản phẩm nho cho người trồng, giúp bà con có thu nhập ổn định, nâng cao đời sống, nhiều hộ đã vươn lên thoát nghèo...".
Thăm vườn nho của chị Nguyễn Thị Phượng ở thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, chị cho biết, cây nho được một vài hộ dân ở vùng đất này trồng cách đây khoảng 20 năm bên cạnh những loại cây trồng truyền thống như hành, tỏi, ớt... Sau vài mùa vụ, thấy lợi nhuận từ cây nho mang lại khá cao nên nhiều người mở rộng diện tích trồng. Với hơn 3 sào nho, mỗi năm gia đình chị thu nhập hơn trăm triệu đồng.
Du khách đến tham quan được chủ vườn chiêu đãi miễn phí vài ly mật nho, rượu nho, ít mứt nho được chế biến theo quy trình sạch. Thỏa thích chụp ảnh và thích chùm nho nào cứ cắt xuống, chủ vườn cân trọng lượng và tính tiền. Ông Trần Văn Nam Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hải, cho biết: Nông dân không còn bị tư thương ép giá thu mua như trước, bà con biết cách tạo cảnh quan vườn nho khi có quả chín và chế biến các sản phẩm khác từ nho để phục vụ, nên du khách rất ưa thích. Toàn xã đang tập trung sản xuất theo quy trình VietGAP để nâng cao chất lượng sản phẩm nho và xây dựng thương hiệu nho an toàn.
Ông Châu Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Ninh Thuận đánh giá: Mô hình phát triển du lịch vườn trồng cây ăn quả đang được nhân rộng trên địa toàn tỉnh. Ngành đã phối hợp với các huyện, thành phố đẩy mạnh công tác quảng bá, thông tin xúc tiến du lịch và tổ chức nhiều đợt tập huấn nghiệp vụ về kỹ năng thuyết trình, giới thiệu sản phẩm cũng như cách tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí, ẩm thực khi đón tiếp du khách đến tham quan vườn cho hơn 400 chủ vườn. Cùng với đó, đơn vị đang đẩy mạnh việc kết nối các tour du lịch giữa các vườn cây ăn quả với các trang trại nuôi dê, bò, cừu... để nâng tầm du lịch sinh thái gắn với các sản phẩm đặc thù trong những năm tiếp theo.
