Muốn "cứu" ngành điều, phải thay đổi ngay tư duy, tập quán sản xuất

Đẩy mạnh thâm canh và chuyển đổi

Nhắc lại nỗi ám ảnh vì dịch bệnh trên cây điều mùa vụ 2016 - 2017, ông Trần Ngọc Lạc - nông dân tỉnh trồng điều ở Gia Lai kể bọ xít muỗi (BXM) còn non hay trưởng thành đều có khả năng gây hại các bộ phân non của cây điều. BXM gây hại để lại vết thương tạo điều kiện cho nấm bệnh dễ dàng xâm nhập, gây hại đặc biệt là thán thư.

Nông dân xã Phước Tân, huyện Xuyên Mộc (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hoạch điều. Ảnh: BÙI HƯƠNG

“Bệnh thán thư phát sinh trong điều kiện ẩm độ cao, mưa kéo dài và thiếu ánh sáng. Nguồn bệnh phát tán nhờ gió, nước nên khi vườn điều bị BXM thì thán thư cũng gây hại nặng hơn” - ông Lạc nói.

Theo ông Hà Văn Uyển - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và bảo vệ thực vật (BVTV) Gia Lai, đến tháng 10.2017, toàn tỉnh có hơn 1.000ha bị BXM gây hại; 530ha bị bệnh thán thư.

Tại tỉnh Lâm Đồng, điều được coi là cây xóa đói giảm nghèo, góp phần phủ xanh đất trống, đồi núi trọc nên được trồng phổ biến ở 3 huyện phía nam là  Đạ Huoai, Đạ Tẻh, Cát Tiên. Qua rà soát, tổng diện tích cây điều thiệt hại vì dịch bệnh ở địa phương này lên đến hơn 26.000ha (chiếm 90% diện tích canh tác).

Song song với triển khai chống dịch, tỉnh Lâm Đồng cũng đang đánh giá hiện trạng để đề xuất chuyển đổi một số diện tích điều già cỗi, kém năng suất sang các cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn. Tương tự, ở tỉnh Đồng Nai, một phần diện tích kém năng suất sau khi chuyển đổi sang cây trồng khác, phần còn lại sẽ tập trung đầu tư thâm canh để nâng cao năng suất. Cụ thể đến 2020, tỉnh này chỉ duy trì diện tích hơn 36.000ha và giảm dần đến năm 2030 còn khoảng 28.000ha.

Ông Huỳnh Thành Vinh - Giám đốc Sở NNPTNT Đồng Nai cho biết, tỉnh đang tiếp tục vận động các doanh nghiệp, HTX triển khai các dự án cánh đồng lớn cây điều hoặc cánh đồng ca cao trồng xen dưới tán vườn điều.

“Phải đảm bảo doanh nghiệp thu mua được trực tiếp từ nông dân chứ không qua trung gian và giá mua hợp lý cho nông dân. Các cải tiến kỹ thuật cũng phải được tăng cường để tiến tới xây dựng thương hiệu cho điều Đồng Nai” - ông Vinh nói.

Phải thay đổi tư duy người trồng điều

Tại Bình Phước, điều được coi là cây trồng chủ lực nhưng hiện vườn điều tỉnh này đang trong giai đoạn già đi, phần lớn diện tích bị sâu bệnh hại và sinh trưởng kém, tái canh trồng mới chuyển biến chậm; việc ứng dụng thâm canh hay công nghệ cao cũng chỉ mới khởi đầu.

Theo bà Lê Thị Ánh Tuyết - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Bình Phước, 80% diện tích điều của tỉnh trồng bằng hạt chứ không qua chọn giống nên phẩm chất không đều và năng suất thấp. 75% diện tích điều đã trên 15 năm tuổi, trong đó diện tích trên 25 năm tuổi chiếm 30%. Gần 33.000ha canh tác hoàn toàn quảng canh, không chăm sóc thâm canh. Khi mưa ẩm, bệnh hại phát sinh trên diện tích này lại không được phun thuốc phòng trừ nên lây lan sang các vùng khác. 

“Diện tích trồng ở các vùng sâu, xa, đồi dốc không đúng kỹ thuật lại cạnh tranh với các cây cao su, cây ăn quả. Khó khăn nhất là cách nhìn nhận về cây điều của nhiều bà con là không cần chăm sóc vẫn cho thu hoạch nên vườn điều ngày càng già cỗi” - bà Tuyết nói.

Từ tháng 9, Trung tâm khuyến nông đã phối hợp đồng loạt ra quân cứu hộ và hướng dẫn chăm sóc vườn điều toàn tỉnh. Đến tháng 11, 12 khi điều ra hoa, đậu trái, Trung tâm sẽ tiếp hướng dẫn bà con phun thuốc BVTV.

Nhưng theo bà Tuyết, phải thay đổi được tư duy, nhận thức của người trồng điều mới là vấn đề chủ đạo trong chiến lược phát triển ngành điều. Khi thay đổi được cách nghĩ cách làm thì điều mới trở thành ngành sản xuất hàng hóa.

Cụ thể, bà Tuyết cho rằng phải từng bước giúp nông dân hiểu bài toán kinh tế khi thực hiện đầu tư và không đầu tư khác nhau rất lớn. “Năng suất năm 2015 là 14,6 tạ/ha; đến năm 2017 còn 7,15 tạ/ha. Đây là con số rất thấp so với năng suất tiềm năng có thể đạt 5 tấn/ha” - bà Tuyết nói.