Thông mã vĩ 'nhả vàng', giúp hàng trăm đồng bào dân tộc xóa đói, giảm nghèo

Ở những vùng đất chỉ có đá, khô hạn và cằn cỗi đó, thông mã vĩ như một lá phổi xanh, phòng hộ ở vùng thượng nguồn, giữ mạch nước ngầm. Đặc biệt, việc khai thác nhựa từ cây thông mã vĩ giúp hàng trăm hộ dân xóa đói, giảm nghèo.

Ông Lê Xuân Hữu, Trưởng ban Quản lý rừng phòng hộ (Hạt Kiểm lâm huyện Bắc Hà) cho biết, trong các loại thông lấy nhựa thì thông mã vĩ (hay thông đuôi ngựa) thuộc loại đẳng cấp nhất. Nhựa thông mã vĩ với hàm lượng colophan và các tinh chất khác, duy nhất được dùng trong công nghiệp sản xuất bo mạch điện tử cho các loại thiết bị cao cấp như điện thoại, màn hình tinh thể lỏng đời cao, hiện đại. Ngoài ra, nhựa thông mã vĩ được sử dụng nhiều trong ngành công nghiệp hóa mĩ phẩm và các sản phẩm kết dính.

Cây thông mã vĩ là loài có sức chống chịu cao, sinh trưởng và phát triển tốt trên các vùng đất khô cằn, bị thoái hóa, rửa trôi mạnh. Là loài cây gỗ lớn, đa mục đích, sống lâu năm, sinh trưởng chiều cao đạt tới 25m, đường kính thân cây có thể đạt tới 60cm. Gỗ thông mã vĩ có tỷ trọng khá cao, thuộc loại gỗ tương đối tốt và lõi phân biệt. Gỗ cây có sợi cellulô dài, được dùng cho sản xuất giấy, ngoài ra còn làm gỗ trụ mỏ, cột điện, gỗ bao bì.

Tại các huyện vùng cao, biên giới Bắc Hà, Si Ma Cai, Mường Khương do đất đồi núi có độ dốc lớn, bị rửa trôi mạnh, khô hạn, cằn cỗi nên từ những năm 90 của thế kỷ trước, tỉnh Lào Cai đã chủ trương trồng thông mã vĩ tại để làm rừng phòng hộ. Được sự hỗ trợ từ các chương trình như 661, 327, tại huyện Bắc Hà đã có hàng trăm ha thông mã vĩ, đạt 20 – 25 tuổi, đang vào kỳ cho thu hoạch nhựa khá tốt.

Từ tháng 4/2017, một doanh nghiệp đã về Bắc Hà khảo sát diện tích rừng thông mã vĩ, thông quá ngành chức năng đã ký kết trực tiếp với người dân để khai thác nhựa. Theo đó, đơn vị này trả 13,5 nghìn đồng/cây/năm. Trong đó, người dân được hưởng 70% (9,5 nghìn đồng), còn lại Ban Quản lý rừng phòng hộ Bắc Hà hưởng để chi phí giám sát và hướng dẫn kỹ thuật khai thác.

Gia đình anh Giàng Seo Lồng, dân tộc Mông ở thôn Sử Séo Chải, xã Nậm Mòn (huyện Bắc Hà) nhận khoán bảo vệ hơn 5ha rừng thông mã vĩ với Hạt Kiểm lâm Bắc Hà. Nhờ cách làm trên, năm 2017, anh thu được gần 40 triệu đồng từ bán quyền khai thác nhựa cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, vợ chồng anh còn được tập huấn kỹ thuật khai thác và đi cạo nhựa thuê, thu thêm hàng chục triệu đồng. “Mình thích cách làm này, vì rừng vẫn là của mình mà lại có tiền bán nhựa và cạo nhựa khoán cho công ty. Mình sẽ bảo vệ rừng đang có tốt hơn và trồng thêm rừng thông mã vĩ mới”, anh Lồng phấn khởi nói.

Năm 2018, diện tích thông khai thác nhựa được mở rộng

Còn anh Đặng Văn Đoàn, dân tộc Dao ở thôn Nậm Trì Trong, xã Bảo Nhai (cùng huyện Bắc Hà) đi nhận cạo nhựa thuê cho công ty theo phương thức khoán sản lượng. Dừng tay cạo trên cánh rừng thông mã vĩ xanh tốt ở tiểu khu 172, xã Bảo Nhai, anh Đoàn cho biết, nhận khoán cạo nhựa hơn 9 nghìn cây thông tranh thủ lúc nông nhàn. Kỹ thuật cạo nhựa thông không khó, hai ngày cạo một lần (tùy theo thời tiết nắng hay mưa). Sau khoảng 10 – 12 ngày thì giao sản phẩm nhựa cho công ty và nhận tiền theo khối lượng. Tính bình quân, mỗi ngày công lao động anh Đoàn kiếm được 250 nghìn đồng.

Theo Ban Quản lý rừng phòng hộ Bắc Hà, sau thời gian 9 tháng khai thác (từ tháng 4 – 12/2017), người dân các xã Bảo Nhai, Na Hối, Nậm Mòn và doanh nghiệp này đã tiến hành khai thác nhựa thông mã vĩ với tổng diện tích hơn 45ha. Bình quân mỗi cây đạt hơn 1,6kg nhựa, tổng sản lượng nhựa đạt 616kg, trị giá 331 triệu đồng. Được biết, trong năm 2018, doanh nghiệp này đã và đang tiếp tục cùng người dân mở rộng diện tích khai thác nhựa, với mục tiêu đạt sản lượng cao hơn, đồng thời bảo vệ rừng phòng hộ theo đúng quy định.