'Hồi sinh' mận chín sớm Bắc Kạn

"Bắt bệnh" nguyên nhân mận tụt năng suất

Từ nhiều năm nay, huyện Ba Bể là địa phương có diện tích trồng mận chín sớm tương đối lớn của tỉnh Bắc Kạn, với tổng diện tích hơn 230 ha, trong đó khoảng 100 ha đã cho thu hoạch.

Cây mận chín sớm được trồng nhiều ở các xã Yến Dương, Địa Linh, Thượng Giáo, Quảng Khê và Hà Hiệu… (huyện Ba Bể). Loại cây này được đánh giá phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của huyện vùng cao Ba Bể, chất lượng quả được thị trường yêu thích.

Cây mận sớm được đưa vào huyện Ba Bể trồng đại trà với quy mô lớn từ năm 2011. Đến năm 2014 đã cho thu hoạch và cho thu nhập cao, giá cả luôn đạt trung bình khoảng 20.000 đồng/kg và sản phẩm không đủ bán ra thị trường.

Nhưng chỉ sau 2 vụ thu hoạch, từ năm 2016 trở đi, hiệu quả của cây mận sớm giảm đi rõ rệt. Năng suất cây mận sớm thời kỳ này được cơ quan chuyên kiểm tra chỉ đạt từ 500 – 550kg/ha, tương đương với thu nhập bình quân chỉ đạt hơn 7 triệu đồng/ha (chưa trừ chi phí trồng, chăm sóc, thu hái,…). Điều này đã đã dẫn tới kết quả tất yếu, một số nơi bà con nhân dân đã chặt bỏ cây mận sớm để trồng các loại cây trồng khác do hiệu quả kinh tế quá thấp.

Để giải quyết vấn đề chất lượng cây mận sớm bị giảm theo thời gian, cũng như ngăn chặn tình trạng chặt bỏ của người dân, tỉnh Bắc Kạn và huyện Ba Bể đã có nhiều cuộc họp để tìm ra giải pháp. Phương án được đưa ra là phải cải tạo lại những vườn mận cằn cỗi, kém hiệu quả và mục tiêu phải tạo ra sản phẩm hàng hóa, từng bước nâng cao giá trị cho quả mận sớm.

Năm 2018, Trung tâm Ứng dụng Khoa học - Công nghệ và Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng (Sở KH-CN Bắc Kạn) đã triển khai Dự án Điều tra đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cải tạo vườn mận không đồng đều, năng suất thấp tại huyện Ba Bể, Pác Nặm tỉnh Bắc Kạn (thời gian thực hiện từ tháng 9/2018 - 9/2021).

Kết quả điều tra cho thấy, trong quá trình chăm sóc cây mận sớm, người dân không bón phân, hoặc bón phân không đúng cách, không đúng thời điểm, không đúng theo quy định.

Phần lớn các hộ dân để cây mận phát triển tán tự nhiên, một số hộ cắt tỉa nhưng chưa đúng kỹ thuật, cây thiếu quang hợp. Nhiều hộ không làm cỏ thường xuyên, nên các loại cỏ dại, dây dại phát triển mạnh, đã tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển gây hại trên cây mận, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng quả…

Hầu như là các loại cây ăn quả nói chung, chứ không riêng cây mận, thói quen bà con không chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật, thậm chí không được chăm sóc, dẫn tới cây thiếu dưỡng chất, phát triển không đồng đều... Đây là nguyên nhân chủ yếu khiến cho các loại cây trồng, nhất là cây ăn quả và cây có giá trị kinh tế cao ở các địa phương vùng cao có năng suất thấp, hiệu quả không cao.

Trên cơ sở đó, Trung tâm Ứng dụng Khoa học - Công nghệ và Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng đã xây dựng mô hình cải tạo vườn mận tại huyện Ba Bể, tiến hành thực hiện tại một số hộ gia đình của hai huyện Ba Bể và Pác Nặm.

Ngoài ra, đơn vị này cũng tiến hành triển khai tập huấn kỹ thuật về cách bón phân, cắt tỉa, tạo tán, ghép cải tạo và phòng trừ sâu bệnh. Trong đó, chú trọng nhất là việc cho thực hiện ghép bổ sung giống mận tam hoa lên cây mận chín sớm để thụ phấn chéo, tăng tỷ lệ đậu quả.

Năng suất, giá trị tăng hàng chục lần sau cải tạo

Nhận thức được tầm quan trọng và giá trị kinh tế, các hộ gia đình tham gia mô hình cải tạo vườn mận sớm đã triển khai thực hiện rất nghiêm túc. Người dân đã áp dụng đúng các biện pháp kỹ thuật, chủ động thay đổi tư duy canh tác theo hướng thâm canh, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

Những cây mận sớm được chăm sóc, cắt tỉa, tạo tán phù hợp, người dân biết bón phân và phòng trừ sâu bệnh đúng cách… đã mang lại hiệu quả tích cực. Đặc biệt là những cây được ghép bổ sung mắt ghép mận tam hoa, mận đắng, nên cây mận chín sớm cho năng suất, chất lượng cao hơn.

Hộ gia đình ông Đàm Văn Tùng ở thôn Lủng Cháng, xã Hà Hiệu (huyện Ba Bể) tham gia dự án ghép, cải tạo diện tích hơn 1 ha, với hơn 400 cây mận sớm. Hiệu quả thực tế cho thấy sau khi thực hiện cải tạo, vườn mận sớm đã sai trĩu quả, quả to, mẫu mã đẹp và ăn ngon, giòn.

Ông Tùng chia sẻ: Từ khi được dự án hỗ trợ tập huấn kỹ thuật, gia đình đã biết cách chăm sóc tốt hơn, đúng kỹ thuật nên năng suất mận đạt cao. Đến năm 2020, thu nhập từ vườn mận đã đạt khoảng hơn 40 triệu đồng, cao gấp 5 năm lần so với năm 2018. Còn đến vụ mận năm nay (năm 2021), theo tính toán năng suất sẽ cao gấp 2 lần so với năm năm 2020.

Một hộ dân khác tham gia cải tạo vườn mận sớm là ông Nông Văn Tuyển, thôn Nà Chom, xã Quảng Khê cho biết: Do trước đây không biết chăm sóc nên sản lượng càng ngày càng giảm. Sau khi thực hiện dự án cải tạo vườn mận, cho thấy có chuyển biến tích cực.

Những cây được chăm sóc đúng kỹ thuật sinh trưởng phát triển tốt. Vụ mận năm nay, những cây được ghép cho quả to và sai, năng suất cao hơn hẳn.

Bước đầu cho thấy, việc thực hiện dự án cải tạo vườn mận sớm đã góp phần vào việc nâng cao hiệu quả cây trồng trực tiếp của những hộ dân tham gia dự án, biến vườn mận sớm năng suất thấp thành loại cây trồng cho thu nhập cao.

Qua những lớp tập huấn, cũng đã trang bị cho bà con kỹ thuật thuật chăm sóc khoa học, góp phần thay đổi tư duy sản xuất vốn đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân vùng cao.

https://nongnghiep.vn/hoi-sinh-man-chin-som-bac-kan-d289271.html
Theo Toán Nguyễn/nongnghiep.vn