Kỳ tích kibbutz của Israel

Một chút quá trình lịch sử

Để nói về kỳ tích các kibbutz của Israel, có lẽ phải nhắc sơ một chút về quá trình lịch sử khá đặc biệt của dân tộc này mà trước đây ta vẫn quen gọi theo tiếng Hán Việt là Do Thái.

Theo Kinh Thánh, một trong số các thủy tổ của dân tộc Do Thái có cơ duyên trở thành quan đại thần của triều đình Ai Cập nên dẫn hết cả bà con dòng tộc sang đó ngụ cư. Quê cha đất tổ bỏ lại bị các dân tộc khác kéo đến chiếm ngụ.

Còn theo lịch sử thế giới thì sau chiến tranh với đế chế La Mã vào những năm đầu công nguyên, dân tộc Do Thái đã bị trục xuất khỏi quê hương. Cho đến giữa thế kỷ 19, Israel vẫn còn là một phần của Đế quốc Ottoman, tức Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay. Do vậy mà dân tộc của họ đã mấy ngàn năm phải sống lưu vong tại khắp các quốc gia trên thế giới. Và cũng do vậy mà ý chí khôi phục tổ quốc của họ đã được nung nấu từ mấy ngàn năm, và với rất nhiều nỗ lực, đến năm 1948 thì họ tuyên bố lập quốc.

Khu định cư với nhà cửa thiết trí theo vòng đồng tâm đặc trưng của một kibbutz.

Thực sự thì ngay từ trước khi chính thức tuyên bố lập quốc, người Do Thái từ khắp nơi trên thế giới đã dồn mọi nỗ lực để tranh đấu và đóng góp cho việc xây dựng đất nước. Chính việc thành lập các kibbutz là nhằm cho mục đích này.

Kibbutz, những “tế bào” của nền kinh tế Israel

Ngay từ trước khi quốc gia được chính thức thành lập, người Do Thái từ khắp nơi trên thế giới đã quy tụ nhau thành từng nhóm kéo về kiếm đất thành lập từng nông trang để sản xuất nông sản đóng góp cho việc xây dựng kinh tế. Vì họ biết rằng, kinh tế là điều sống còn đối với đất nước tương lai của mình. Các nông trang này, chính là các kibbutz vậy.

Kibbutz, số nhiều là kibbutzim, trong tiếng Hebrew có nghĩa là “tụ tập”. Thật vậy, đây là một vùng đất định cư, tụ tập nhau thành một cộng đồng tập thể dựa trên nông nghiệp, sinh hoạt chung, làm việc chung và không có tài sản riêng. Có thể nói đây là một xã hội thu nhỏ, có hệ thống kinh tế - xã hội riêng dựa trên nguyên tắc sở hữu tài sản tập thể, bình đẳng và kết hợp sản xuất với tiêu thụ.

Khu vực nuôi bò sữa của một kibbutz.

Kibbutz đầu tiên là Kibbutz Degania được những người Do Thái trẻ tuổi, hầu hết từ Đông Âu về, thành lập năm 1909, với lý tưởng cải tạo những vùng đất cha ông để lại đồng thời mở ra một cung cách làm ăn và tổ chức một cuộc sống theo tư tưởng mới.

Dĩ nhiên là những bước khởi đầu vô cùng khó khăn do môi trường tự nhiên không thuận lợi, thiếu kinh nghiệm canh tác, đất đai hoang hóa hàng thế kỷ, thiếu nguồn nước, thiếu vốn… Tuy nhiên, bằng sự nỗ lực, tính kiên trì, óc sáng tạo, những người tiên phong đã phát triển được một cộng đồng thịnh vượng, sản xuất nông phẩm đóng góp cho kinh tế và đặc biệt là cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ra đời nhà nước của người Do Thái.

Thu hoạch táo về kho tại một kibbutz.

Hình thức định cư của kibbutz rất ngộ: tất cả nhà cửa đều được xây dựng thành những vòng tròn đồng tâm hướng vào phía trong, và ở trung tâm là tòa nhà hội đồng, nơi để điều phối công việc. Tất cả ruộng canh tác, khu chăn nuôi… đều nằm ở vòng ngoài, nhờ vậy vừa khỏi manh mún đất canh tác, vừa có thể chuyển biến thành cơ cấu phòng thủ khi cần.

Hiện nay, đất nước Israel có khoảng trên dưới 300 kibbutz lớn nhỏ, mỗi kibbutz có nhân lực khoảng từ 40 tới hơn 1.000 người. Hầu hết kibbutz có quy mô từ 300 - 400 người, nếu tính luôn cả con cái, số người của một kibbutz trung bình là 500 - 600, toàn bộ chiếm khoảng 2,5% dân số cả nước.

Kể từ những ngày khởi đầu cho đến nay, các kibbutz đã biến đất đai khô cằn “nở hoa” thành những cánh đồng cây lương thực, vườn cây ăn trái, ao cá, gia cầm, gia súc cho thịt, trứng và sữa. Gần đây, nông nghiệp hữu cơ tránh hoặc loại bỏ phần lớn việc sử dụng phân bón tổng hợp, thuốc trừ sâu, các chất điều tiết sự tăng trưởng của cây trồng, và các chất phụ gia trong thức ăn gia súc, đã trở thành tiêu chí của các kibbutz.

Một người mẹ cùng hai con dạo chơi trên cánh đồng hoa tại kibbutz Nir Yitzhak, miền nam Israel.

Với nỗ lực và phương pháp canh tác tiên tiến, các kibbutz đã đạt được thành công, sản phẩm của họ chiếm tỷ lệ lớn trong tổng sản lượng nông nghiệp đất nước, xứng đáng là những “tế bào” của nền kinh tế Israel. Thực sự thì hiện nay, các kibbutz không hẳn chuyên canh về nông nghiệp nữa mà theo quy luật kinh tế, đã chuyển một phần qua sản xuất công nghiệp, tập trung vào ba lĩnh vực chính: cơ khí, nhựa và thực phẩm chế biến. Tuy nhiên, hầu hết cơ sở công nghiệp ở quy mô khá nhỏ, chưa đến 100 công nhân.

Hiện nay các kibbutz đóng góp 40% sản phẩm nông nghiệp, trị giá 1,7 tỷ USD, và 9% sản phẩm công nghiệp, trị giá 8 tỷ USD vào tổng sản phẩm của Israel, trong khi dân số chỉ chiếm 2,5%. Trong những năm gần đây, số các kibbutz mở thêm hoạt động du lịch ngày càng tăng, đi kèm với những khu nghỉ dưỡng, khu cưỡi ngựa, tennis, bảo tàng, công viên nước… Ngoài ra, một số kibbutz còn phát triển thêm công nghệ cao và các ngành công nghiệp quân sự như kibbutz Sasa với khoảng 200 thành viên, đã tạo ra 850 triệu USD doanh thu hàng năm từ ngành công nghiệp quân sự và chất dẻo.

Bùi Kim Sơn (Theo israel21c.org)
Nguồn: nongthonviet.com