Mùa hoa cà phê nở ở Tây Nguyên và công tác sản xuất hạt giống

Tây Nguyên là vùng đất trồng cà phê lớn của cả nước, trong đó chủ yếu là giống cà phê vối - Robusta. Diện tích vườn cà phê vối già cỗi trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên đang ngày càng tăng lên. Chính vì vậy, yêu cầu về lượng giống cà phê dành cho mục đích tái canh là rất lớn. Giống tốt sẽ quyết định năng suất và chất lượng của cả vườn cây cà phê trong chu kỳ canh tác kéo dài.

Theo sinh lý ra hoa, đậu quả của cây cà phê vối, sau thời gian thu hoạch, cây cần thời gian khô hạn nhất định (từ 2 đến 3 tháng) để phân hóa mầm hoa đầy đủ. Khi mầm hoa phân hóa hoàn toàn, những chùm hoa đầu cành có hình dạng mỏ sẻ (màu trắng ngà); Lúc này nếu được tưới nước (khoảng 300 - 400 lít nước/gốc đối với cà phê kinh doanh) sẽ kích thích nụ hoa trương lên thêm 3 - 4 lần. Sau tưới khoảng hơn 1 tuần hoa sẽ nở trắng và được thụ phấn trong vòng 24 - 48 giờ. Trong năm cà phê vối thường nở hoa 3 - 4 đợt, tập trung trong đợt tưới 1 và 2, chu kỳ tưới cho cây cà phê từ 25 - 30 ngày.

 Dựa vào đặc điểm phân hóa, ra hoa, thụ phấn thụ tinh của cây cà phê vối nên thời điểm tưới nước đầu tiên là giai đoạn quan trọng nhất trong năm để đơn vị sản xuất điều chỉnh, tác động tạo ra hạt giống đảm bảo tiêu chuẩn. Bên cạnh đó, vì cà phê vối có đặc điểm tự bất thụ trong thụ phấn thụ tinh nên tỷ lệ phân ly qua hạt giống sẽ rất cao, do vậy việc sản xuất hạt giống thông qua kiểm soát bắt buộc dòng bố, mẹ cùng với các phương pháp cách ly (không gian, thời gian) sẽ quyết định đến chất lượng hạt giống. Các vườn sản xuất hạt cà phê giống phải đảm bảo các tiêu chuẩn khắt khe, khoa học thì mới đáp ứng yêu cầu sản xuất hạt giống chất lượng.

Hạt giống lai TRS1 do Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI) chọn tạo được Bộ Nông nghiệp & PTNT công nhận chính thức từ tháng 11 năm 2015 là một trong những giống cà phê đang được nông dân khu vực Tây Nguyên lựa chọn đưa vào trồng tái canh. Để sản xuất ra hạt giống lai đa dòng TRS1 đảm bảo chất lượng, Viện đã áp dụng các cơ sở khoa học bao gồm:

1. Chọn bố mẹ: Hạt lai đa dòng TRS1 là sản phẩm hạt lai của tổ hợp gồm 4 dòng cà phê vối bố mẹ được Bộ NN & PTNT công nhận chính thức được trồng riêng biệt theo hàng trên cùng một vườn gồm: dòng TR4 (theo QĐ số 1086/QĐ-BNN/KHCN ngày 14/4/2006); các dòng TR9, TR11 và TR12 (theo QĐ số 175/BNN-TT-CCN ngày 04/5/2011). Đây là 04 dòng cà phê vối bố mẹ trồng bằng cây ghép có đặc điểm tốt; trái to đều, kháng cao với gỉ sắt, năng suất - chất lượng cao, ổn định, phù hợp sinh thái vùng Tây Nguyên.

2. Cách ly về không gian: Quy hoạch vườn sản xuất hạt giống lai đa dòng TRS1, cách biệt về không gian với vườn sản xuất cà phê đại trà. Từ năm 2003, vườn sản xuất hạt lai đa dòng đã được WASI quy hoạch riêng biệt trong diện tích do đơn vị quản lý;

3. Cách ly về thời gian nở hoa: Công tác điều khiển đơn giản là thông qua kiểm soát thời điểm tưới, đảm bảo để thời điểm nở hoa, thụ phấn không trùng hợp với diện tích cà phê đại trà bên ngoài, hạn chế tối đa lẫn tạp hạt phấn xấu bên ngoài qua gió và côn trùng.

Việc sản xuất hạt giống tốt đưa vào tái canh, đóng góp quan trọng trong việc giúp ngành cà phê Việt Nam phát triển bền vững. Vì vậy, khi mua giống, các doanh nghiệp, người nông dân cần phải lựa chọn hạt giống, cây giống từ cơ sở, đơn vị có uy tín, có chức năng sản xuất giống đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng theo quy định sản suất giống được Bộ Nông nghiệp &PTNT công nhận./.

Đặng Bá Đàn - Bùi Quang Vinhhttp://www.khuyennongvn.gov.vn/