Công tác giống: Yếu tố then chốt của ngành lâm nghiệp

Vai trò quan trọng

Trong sản xuất nông lâm nghiệp nói chung, giống có vai trò hết sức quan trọng quyết định đến năng suất và chất lượng của cây trồng. Đặc biệt trong lĩnh vực lâm nghiệp với đối tượng là cây dài ngày, khả năng tác động vào điều kiện hoàn cảnh bằng các biện pháp kỹ thuật như bón phân, tưới nước là rất hạn chế thì giống càng có vai trò quan trọng.

Các loài cây sinh trưởng nhanh như keo, bạch đàn, thông… là nhóm loài cây có vai trò quan trọng đặc biệt trong cơ cấu cây trồng rừng hiện nay ở nước ta. Là nguồn cung cấp gỗ nguyên liệu chủ yếu cho sản xuất giấy, ván dăm, ván sợi và đồ mộc phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Diện tích rừng trồng các loài cây này đến năm 2018 đạt khoảng 2,7 triệu ha, chiếm khoảng 65-70% tổng diện tích rừng trồng cả nước.

Do tầm quan trọng đặc biệt của nhóm loài cây này, trong nhiều năm qua công tác nghiên cứu chọn tạo giống và phát triển giống các loài cây này đã được quan tâm chú trọng. Đã có nhiều giống mới được công nhận và phát triển vào sản xuất nhờ đó năng suất rừng trồng nước ta đã có bước cải thiện đáng kể, từ dưới 10 m3/ha/năm giai đoạn trước năm 2000 - 2010 lên đến 15-20 m3/ha/năm giai đoạn 2015-2020, góp phần đáng kể nâng cao thu nhập đời sống người dân trồng rừng và phát triển các ngành kinh tế liên quan như sản xuất giấy, ván nhân tạo, xuất khẩu dăm gỗ và sản xuất đồ mộc xuất khẩu.

Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam – Bộ NN-PTNT) đã có những nghiên cứu chọn tạo giống tập trung cho các loài cây trồng rừng chủ lực mọc nhanh. Bên cạnh việc chọn giống theo các chỉ tiêu sinh trưởng, nghiên cứu chọn giống theo các tính chất gỗ, đặc biệt là các tính chất gỗ liên quan đến sản xuất đồ mộc như khối lượng riêng, độ co rút, độ bền uốn tĩnh, nứt gỗ cũng được quan tâm chú trọng. Ngoài ra, nghiên cứu chọn giống chống chịu sâu bệnh và các điều kiện môi trường bất lợi cũng đã được đẩy mạnh.

Đẩy mạnh công tác giống

Thông qua thực hiện các đề tài nghiên cứu, Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp đã chọn tạo và được Bộ NN-PTNT công nhận 80 giống các loài keo, bạch đàn và mắc ca, bao gồm 16 giống quốc gia và 61 giống tiến bộ kỹ thuật, đồng thời công nhận mở rộng vùng trồng cho 4 giống keo lai tự nhiên, 4 giống bạch đàn lai và 3 giống keo lá tràm.

Bên cạnh đó, Viện đã xây dựng được hơn 60 ha vườn giống các loài keo và bạch đàn trên nhiều vùng sinh thái trên khắp cả nước. Trong đó có khoảng hơn 30 ha vườn giống đã được Bộ NN-PTNT công nhận. Một số vườn giống mới đang được chăm sóc, bảo vệ và tác động chuyển hóa (tỉa thưa kiểu hình và tỉa thưa di truyền) để được công nhận là nguồn giống quốc gia tại nhiều tỉnh thành trong cả nước. Các vườn giống sau khi được xây dựng và tỉa thưa di truyền đã được chuyển giao cho các cơ sở sản xuất ở địa phương để tiếp tục quản lý và thu hái hạt giống phục vụ trồng rừng.

Về công tác giống và chuyển giao kết quả nghiên cứu chọn tạo giống vào sản xuất, từ năm 2010 đến nay, Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp đã chuyển giao giống và kỹ thuật nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô cho 14 cơ sở sản xuất giống trên khắp cả nước. Việc chuyển giao được tiến hành theo hình thức trọn gói bao gồm cả việc cung cấp bình giống gốc và đào tạo tập huấn tại Viện và tại cơ sở sản xuất. Thời gian đào tạo tùy thuộc vào trình độ của học viên cũng như trình độ trang thiết bị của cơ sở sản xuất.

Với sự nỗ lực của Viện và các cơ sở sản xuất, các lớp đào tạo tập huấn chuyển giao đã được tiến hành thành công, các cơ sở sau khi được đào tạo đã làm chủ được công nghệ và đã tiến hành sản xuất giống ở quy mô lớn, từ 1 đến 4 triệu cây/năm, góp phần cung cấp cây giống chất lượng cao cho trồng rừng sản xuất.

Về hoạt động sản xuất giống, giai đoạn 2010 – 2020, Viện đã sản xuất và cung cấp hơn 4.300 bình giống gốc và hơn 1 triệu cây giống gốc bằng của các giống keo và bạch đàn được công nhận, cung cấp cho các nhà nuôi cấy mô và vườn ươm để xây dựng vườn cung cấp hom, qua đó góp phần sản xuất hơn 85 triệu cây giống mô và 150 triệu cây giống hom đáp ứng một phần nhu cầu của sản xuất kinh doanh rừng trồng.

Trong giai đoạn 2021-2025, Viện được giao thực hiện dự án ”Phát triển giống cây lâm nghiệp phục vụ trồng rừng kinh tế” và dự án ”Hỗ trợ sản xuất, cung ứng và lưu giữ giống gốc cây lâm nghiệp”. Đây là 2 nhiệm vụ chính trị hết sức quan trọng, tập trung vào sản xuất giống phục vụ trồng rừng với khối lượng 9.700 bình giống gốc (đáp ứng cho sản xuất 145 triệu cây mô) và 305.000 cây giống gốc (đáp ứng cho sản xuất 50 triệu cây hom) để cung cấp cho các cơ sở nhân giống đồng thời sản xuất 47 triệu cây giống mô phục vụ trồng rừng.

Ông Nguyễn Đức Kiên, Viện trưởng Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp, đã kiến nghị Bộ NN-PTNT phê duyệt để dự án ”Phát triển giống cây lâm nghiệp phục vụ trồng rừng kinh tế” có cơ sở tiến hành các bước theo trình tự đầu tư nhằm thực hiện dự án có hiệu quả.

“Ngoài ra Viện chúng tôi cũng đề nghị Bộ có văn bản chỉ đạo cho các cơ sở sản xuất giống sử dụng giống gốc chất lượng cao do Viện sản xuất, đã được nhà nước hỗ trợ kinh phí, để sản xuất cây giống chất lượng cao cho trồng rừng”, ông Nguyễn Đức Kiên nói.

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh: “Lâm nghiệp là lĩnh vực rất tiềm năng và nhiều dư địa. Ngoài kinh tế ra thì lâm nghiệp còn giữ vai trò trong vấn đề về xã hội và môi trường. Hiện nay nhu cầu sản xuất rừng trồng rất cao, tận 420 triệu cây/năm, cần tổ chức tốt, thúc đẩy kinh tế và đời sống nhân dân, nhất là đồng bào trung du, miền núi, liên quan mật thiết nghề rừng”.

Phạm Hiếu/https://nongnghiep.vn/